Pháp công bố thỏa thuận 'lịch sử' thiết lập Nhà nước New Caledonia

Tổng thống Emmanuel Macron đóng vai trò trung gian nhằm tháo gỡ bế tắc giữa hai phe tại New Caledonia, bao gồm phe ủng hộ tiếp tục thuộc Pháp và phe muốn độc lập.

Cuộc đàm phán kéo dài 10 ngày, theo đó các bên nhất trí tiến tới một thỏa thuận "lịch sử", rằng sẽ công nhận New Caledonia là một nhà nước mới với quốc tịch riêng, cho phép cư dân giữ song song quốc tịch Pháp.

“Quần đảo này sẽ giữ quy chế trong lòng nước Pháp, với cư dân vẫn là công dân Pháp,” nghị sĩ Nicolas Metzdorf thuộc phe phản đối độc lập cho biết.

New Caledonia nằm cách Paris gần 17.000 km, là lãnh thổ hải ngoại của Pháp từ thế kỷ 19 và quê hương của cộng đồng bản địa Kanak.

Pháp đô hộ quần đảo này từ những năm 1850 và biến nó thành lãnh thổ hải ngoại sau Thế chiến II, trao quyền công dân Pháp cho người Kanak vào năm 1957.

Tuy nhiên, nhiều người Kanak vẫn bất mãn với quyền lực của Pháp và kêu gọi quyền tự trị hoặc độc lập.

Phe ủng hộ độc lập xuống đường biểu tình vào năm 2024. Ảnh: RNZ Pacific

Từ 2018 đến 2021 đã diễn ra ba cuộc trưng cầu dân ý về độc lập, tất cả đều bác bỏ phương án tách khỏi Pháp, khiến tình hình lâm vào bế tắc và kéo dài đến nay.

Bất ổn bùng phát vào tháng 5/2024 khi Paris định mở rộng quyền bầu cử cho cư dân không phải người bản địa đã ở lâu năm, khiến người Kanak lo sợ bị biến thành thiểu số vĩnh viễn và mất quyền tự quyết. Bạo loạn đã làm 14 người chết, gây thiệt hại ước tính 2 tỷ euro, giảm 10% GDP.

Theo thỏa thuận mới, chỉ những người sống ít nhất 10 năm tại New Caledonia mới được bỏ phiếu. Các bên cũng cam kết ưu tiên phục hồi kinh tế, với gói hỗ trợ tài chính và kế hoạch hiện đại hóa ngành chế biến nickel – lĩnh vực công nghiệp chủ lực của quần đảo.

Dự kiến, cả hai viện Quốc hội Pháp sẽ xem xét phê chuẩn thỏa thuận vào quý IV năm nay, trước khi tổ chức trưng cầu dân ý tại New Caledonia vào năm 2026.

Khánh Vân