Phân tích khoa học ban đầu về hố sụt lún ở Bắc Kạn, cảnh báo nguy cơ mất an toàn

Vị trí hố sụt tại Km80+050 quốc lộ 3B đã được cơ quan chức năng tỉnh Bắc Kạn quây kín tôn để đảm bảo an toàn cho người và vật nuôi. Ảnh: Nguyễn Công Hải/TTXVN

Chỉ trong thời gian ngắn khoảng 20 ngày (từ cuối tháng 3 đến ngày 11/4), tại thôn Hiệp Lực (xã Kim Lư, huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn) liên tiếp xuất hiện 5 vị trí hố sụt lún phức tạp, khiến nhiều người dân nơi đây lo lắng, bất an. UBND huyện Na Rì đã lên phương án di dời hơn 20 hộ dân nơi đây nếu tình huống khẩn cấp xảy ra, đồng thời đề nghị UBND tỉnh Bắc Kạn chỉ đạo các cơ quan, đơn vị chuyên môn khẩn trương kiểm tra, xác minh nguyên nhân, có giải pháp xử lý dứt điểm các hố sụt lún...

Anh Triệu Văn Ninh có nhà ở gần vị trí hố sụt lớn tại Km80+050 quốc lộ 3B (thôn Hiệp Lực) cho biết, ngôi nhà anh xây dựng xong vào tháng 8/2024, sau khi xuất hiện hố sụt lớn này, nhà của anh xuất hiện nhiều vết nứt, rất có thể bị ảnh hưởng bởi hố sụt lún. Lo lắng tình huống xấu xảy ra, nhiều đêm anh và con trai không dám ngủ tại nhà mà phải về nhà ông nội ngủ nhờ. Anh Ninh mong chính quyền các cấp sớm tìm ra nguyên nhân và có biện pháp xử lý dứt điểm các hố sụt lún.

Anh Đàm Văn Quyến (thôn Hiệp Lực) cho biết, sau khi xuất hiện hố sụt lớn tại Km80+050 quốc lộ 3B, giếng khoan của nhà anh và giếng đào của nhà hàng xóm không còn nước. Anh Quyến cho rằng, hiện tượng này do ảnh hưởng từ hố sụt lún.

Đến khoảng giữa tháng 4, qua báo cáo, đề nghị của UBND huyện Na Rì, UBND tỉnh Bắc Kạn đã chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan tổ chức kiểm tra, xác định tình hình sụt lún và hướng dẫn, hỗ trợ huyện Na Rì có giải pháp xử lý đảm bảo an toàn, ổn định đời sống sinh hoạt, sản xuất của nhân dân. Ngày 16/4 vừa qua, Đoàn công tác của tỉnh Bắc Kạn gồm đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường, đại diện Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), Sở Xây dựng, UBND huyện Na Rì, UBND xã Kim Lư, đã kiểm tra thực địa hiện tượng sụt lún đất tại xã Kim Lư nói trên.

Tham gia cùng Đoàn công tác khảo sát 5 vị trí sụt lún và hiện trạng khai thác nước dưới đất tại khu vực thôn Hiệp Lực (xã Kim Lư), Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản nhận định ban đầu là khu vực này phân bố các đá trầm tích lục nguyên xen đá vôi. Tất cả các vị trí hố sụt đều có một lớp phía trên bao gồm các sản phẩm phong hóa từ đá gốc có thành phần là cát, cát pha, sét pha, trạng thái bở rời, gắn kết yếu, có bề dày khoảng từ 3m – 5m; tiếp phía dưới là các thành tạo đá vôi màu xám, xám trắng, trạng thái bị phong hóa, nứt nẻ mạnh, phát triển nhiều hang hốc karst chứa nước.

Theo Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản, hiện tượng sụt lún tại các khu vực có điều kiện đặc trưng bởi đá vôi hoặc dolomit (đá có gốc carbonat) là vấn đề thường gặp. Cơ chế này như sau: Nước mưa chứa CO2 sẽ thành axit yếu (H2CO3), axit này sẽ từ từ hòa tan đá vôi (CaCO3), ban đầu từ những khe nứt nhỏ sẽ phát triển thành các hang hốc ngầm (hang karst). Theo thời gian, các hang hốc này hình thành khoảng không lớn dưới lòng đất. Khi khai thác nước dưới đất quá nhiều, áp lực nước giữ kết cấu hang rỗng bị giảm gây mất cân bằng cơ học, làm trần hang sụp đổ dẫn đến hiện tượng sụt lún và xuất hiện các hố sụt trên mặt đất như đã ghi nhận. Hơn nữa, tại những vị trí như đường giao thông, có tải trọng động lớn và thường xuyên (phương tiện giao thông tải trọng lớn), hoặc các vị trí xây dựng có tải trọng công trình lớn, nguy cơ xảy ra hiện tượng sụt lún càng cao hơn.

Về giải pháp tạm thời, Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản kiến nghị khoanh vùng nguy hiểm và cắm biển cảnh báo như: dựng hàng rào, biển báo quanh các hố sụt và những khu nguy cơ cao, có dấu hiệu sụt lún; tạm di dời người dân, công trình gần đó nếu có dấu hiệu bất thường; lấp các hố sụt, gia cố tạm thời bằng các vật liệu cứng như đất đá, xi măng, bê tông…; gia cố bề mặt bằng bê tông cốt thép, cọc nhồi, hoặc rào chắn cứng để tránh lan rộng; hạn chế khai thác nước dưới đất, nhất là những vị trí gần các khu dân cư; thường xuyên theo dõi, quan trắc diễn biến mực nước dưới đất.

Về lâu dài, căn cứ vào thực tế hiện tượng sụt lún xảy ra, Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản cho rằng, đây là hiện tượng tiềm ẩn nguy cơ cao, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống, tài sản và sự an toàn của người dân địa phương. Để kịp thời ứng phó, đảm bảo an toàn, ổn định đời sống dân cư và phục vụ công tác quy hoạch phát triển kinh tế – xã hội địa phương, Viện đề nghị Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bắc Kạn, UBND huyện Na Rì sớm hoàn thiện các thủ tục pháp lý cần thiết để Viện triển khai thực hiện các bước điều tra, khảo sát và nghiên cứu chi tiết về địa chất khu vực sụt lún này. Kết quả nghiên cứu sẽ là cơ sở khoa học quan trọng để xác định nguyên nhân, đề xuất giải pháp khắc phục bền vững và hỗ trợ công tác quy hoạch, quản lý rủi ro thiên tai tại địa phương.

Theo Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản, các nhận định trên mới chỉ mang tính chất sơ bộ theo những quan sát và ghi nhận bước đầu phía trên mặt, chưa có điều kiện đo đạc, khảo sát sâu hơn bằng các máy móc hiện đại nhằm thu thập các thông tin cần thiết để xác định nguyên nhân chính xác tại các vị trí sụt lún cũng như khoanh định các vị trí có nguy cơ cao tại khu vực; cần có những nghiên cứu bài bản, chi tiết nhằm đánh giá nguyên nhân cũng như khoanh định các khu vực, vị trí có nguy cơ cao, từ đó, đề ra các giải pháp phòng, chống phù hợp...

Sơn Hải (TTXVN)