Phân tích hiệu quả đầu tư công dự án cao tốc Quy Nhơn - Pleiku

Ảnh minh họa.

Hiện trạng và tầm quan trọng của cao tốc Quy Nhơn - Pleiku

Dự án cao tốc Quy Nhơn - Pleiku nằm trong Quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021 - 2030 và tầm nhìn đến năm 2050. Tuyến đường bắt đầu từ cảng Nhơn Hội (Bình Định) và kết thúc tại thành phố Pleiku (Gia Lai) có chiều dài 180km, quy mô 4 làn xe, tổng mức đầu tư ước tính khoảng 37.653 tỷ đồng. Dự án được kỳ vọng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc kết nối kinh tế, giao thông giữa khu vực ven biển và cao nguyên, giảm chi phí vận chuyển hàng hóa, thúc đẩy du lịch và giao thương.

Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất hiện nay là xác định hình thức đầu tư phù hợp cho dự án. Cử tri của cả hai tỉnh Bình Định và Gia Lai cho rằng, việc đầu tư dự án theo phương thức BOT (Xây dựng - Vận hành - Chuyển giao) hoặc đối tác công tư (PPP) sẽ khó khả thi, đặc biệt là trong bối cảnh các tuyến đường có mức lưu thông hạn chế, không đảm bảo nguồn thu ổn định từ trạm thu phí.

Vì sao hình thức BOT và PPP không khả thi?

BOT và PPP là hai phương thức phổ biến trong đầu tư hạ tầng giao thông tại Việt Nam, giúp giảm gánh nặng cho ngân sách Nhà nước. Tuy nhiên, với dự án cao tốc Quy Nhơn - Pleiku, các yếu tố về lưu lượng giao thông và đặc điểm địa hình lại tạo ra những thách thức lớn cho việc thu hồi vốn từ hai mô hình này.

Một trong những điều kiện tiên quyết để phương thức BOT hoặc PPP thành công là lưu lượng giao thông phải đủ lớn để các nhà đầu tư tư nhân có thể thu hồi vốn qua thu phí. Tuy nhiên, khu vực Tây Nguyên, đặc biệt là trên tuyến đường Quy Nhơn - Pleiku, vẫn có mức lưu thông hạn chế so với các tuyến cao tốc ở những vùng kinh tế phát triển hơn. Điều này khiến việc duy trì nguồn thu từ phí giao thông trở nên khó khăn, gây ảnh hưởng đến khả năng hoàn vốn cho các nhà đầu tư.

Khu vực cao nguyên Tây Nguyên với địa hình đồi núi phức tạp, chi phí xây dựng và duy tu bảo dưỡng sẽ cao hơn so với các dự án ở vùng đồng bằng. Đối với các nhà đầu tư tư nhân, điều này làm tăng rủi ro và giảm hiệu quả tài chính, khiến họ không mặn mà với các dự án hạ tầng lớn nhưng có ít lợi nhuận như cao tốc Quy Nhơn - Pleiku.

Theo Luật Đầu tư, phương thức đối tác công tư, Nhà nước và doanh nghiệp tư nhân phải chia sẻ rủi ro một cách hợp lý. Tuy nhiên, khi rủi ro lớn hơn so với lợi nhuận tiềm năng, không nhiều doanh nghiệp sẵn sàng tham gia vào dự án này. Đối với cao tốc Quy Nhơn - Pleiku, các nhà đầu tư cho rằng rủi ro về khả năng thu hồi vốn cao hơn lợi nhuận dự kiến, khiến dự án khó thu hút sự quan tâm của họ.

Lợi ích của đầu tư công cho dự án cao tốc

Trước những khó khăn khi sử dụng phương thức BOT hoặc PPP, việc chuyển sang đầu tư công đã được cử tri và lãnh đạo các tỉnh Bình Định, Gia Lai kiến nghị. Đầu tư công không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro tài chính cho các bên liên quan mà còn mang lại nhiều lợi ích cụ thể.

Khi sử dụng nguồn vốn từ ngân sách Nhà nước, dự án sẽ không bị phụ thuộc vào khả năng thu phí hoặc sự sẵn lòng đầu tư của các doanh nghiệp tư nhân. Điều này giúp đảm bảo dự án được thực hiện theo đúng tiến độ, tránh tình trạng chậm trễ hoặc dừng thi công do thiếu vốn.

Ngoài ra, vì không phải tập trung vào việc thu hồi vốn nhanh chóng, các nhà thầu có thể tập trung hơn vào chất lượng công trình, đảm bảo dự án được hoàn thiện đúng tiêu chuẩn và bền vững theo thời gian.

Cao tốc Quy Nhơn - Pleiku là dự án hạ tầng có tầm quan trọng lớn đối với sự phát triển của Tây Nguyên. Khi hoàn thành, tuyến đường này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các ngành kinh tế trọng điểm như nông nghiệp, du lịch và thương mại. Đặc biệt, với sự kết nối chặt chẽ giữa cảng biển Nhơn Hội và các vùng nội địa, cao tốc sẽ giúp tối ưu hóa quá trình vận chuyển hàng hóa, giảm chi phí logistics, từ đó tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển.

Việc chuyển sang đầu tư công giúp đảm bảo dự án mang lại hiệu quả lâu dài, không chỉ cho riêng các tỉnh Gia Lai và Bình Định mà còn cho cả khu vực Tây Nguyên và miền Trung.

Một trong những nhược điểm lớn nhất của hình thức đầu tư BOT là việc áp dụng thu phí, gây ra áp lực tài chính cho người dân khi di chuyển qua các trạm thu phí. Điều này đặc biệt gây khó khăn ở những khu vực có mức thu nhập thấp như Tây Nguyên. Khi chuyển sang đầu tư công, nhà nước sẽ chịu trách nhiệm về kinh phí, từ đó giảm thiểu chi phí sử dụng hạ tầng cho người dân, khuyến khích lưu thông hàng hóa và giao thương.

Việc đầu tư công cho dự án cao tốc Quy Nhơn - Pleiku không chỉ giải quyết các khó khăn về tài chính, rủi ro mà còn đảm bảo chất lượng và tiến độ thi công. Điều này đặc biệt quan trọng khi xét đến tầm quan trọng của tuyến đường này đối với sự phát triển kinh tế và xã hội khu vực Tây Nguyên. Với nguồn vốn từ ngân sách Nhà nước, dự án cao tốc Quy Nhơn - Pleiku có thể hoàn thành trước năm 2030, mang lại những lợi ích lâu dài cho toàn bộ khu vực, đáp ứng mong đợi của cử tri và các cấp lãnh đạo địa phương.

Bá Tứ