'Phần thưởng' cho ngân hàng nhận chuyển giao bắt buộc

Mới đây, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã công bố việc chuyển giao GPBank cho VPBank và DongABank cho HDBank. Sự kiện này nối tiếp việc chuyển giao tương tự đã được công bố vào tháng 11/2024 về việc chuyển giao CBBank cho Vietcombank và Oceanbank cho MBBank.

Việc chuyển giao được thực hiện theo chương trình tái cơ cấu của NHNN nhằm bảo vệ các chủ nợ và phục hồi hoạt động của ngân hàng trở lại bình thường. Trước khi chuyển giao, bốn ngân hàng được NHNN đưa vào diện kiểm soát đặc biệt.

Các ngân hàng lớn tham gia tái cơ cấu đã cung cấp nguồn lực quản lý và kỹ thuật cho các ngân hàng được chuyển giao nhằm hỗ trợ xây dựng chiến lược kinh doanh, chính sách và quy trình hoạt động.

Đổi lại, các ngân hàng lớn sẽ nhận được một số lợi ích và miễn trừ từ phía NHNN.

Nhìn nhận về câu chuyện chuyển giao bắt buộc, bà Phan Thị Vân Anh, MSC – Giám đốc – Chuyên gia phân tích cao cấp, VIS Rating đã có những chia sẻ chi tiết với TheLEADER về những tác động đối các ngân hàng nhận chuyển giao cũng như toàn hệ thống.

Ảnh hưởng tới hệ thống

Lợi ích đầu tiên các ngân hàng nhận chuyển giao bắt buộc được nói tới đó là NHNN sẽ cho phép nới hạn mức tín dụng lên cao hơn. Tuy nhiên, theo bà, điều này có thực sự đem lại lợi ích khi năm nay NHNN cũng đã đặt chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng ở mức rất cao - 16%, cùng với đó là đang từng bước xóa bỏ room tín dụng?

Bà Phan Thị Vân Anh, MSC – Giám đốc, Chuyên gia phân tích cao cấp, VIS Rating

Bà Phan Thị Vân Anh: Chúng tôi kỳ vọng nhu cầu tín dụng mạnh mẽ trong bối cảnh môi trường kinh doanh cải thiện trong năm 2025 sẽ thúc đẩy đáng kể tăng trưởng tài sản và lợi nhuận của các ngân hàng nhận chuyển giao nhờ hạn mức tín dụng cao hơn trung bình ngành.

Không chỉ riêng năm nay, các ngân hàng nhận chuyển giao bắt buộc có thể tăng trưởng ổn định trong nhiều năm, và kế hoạch tăng trưởng mạnh 20-25% mỗi năm.

Thực tế cho thấy, tính đến giữa tháng 3 năm nay, NHNN ghi nhận tăng trưởng tín dụng tích cực ở mức 1% so với đầu năm trong khi cùng kỳ năm ngoái giảm 0,74%. Đây là tín hiệu cho thấy tín dụng năm nay sẽ tăng trưởng mạnh chứ không hề chậm.

Các ngân hàng lớn được kỳ vọng vẫn nhận được những lợi ích từ việc nhận chuyển giao trong năm 2025 và trong lộ trình xóa bỏ dần hạn mức tín dụng, NHNN vẫn sẽ chủ động phân bổ và điều chỉnh hạn mức tín dụng thay vì mức đề xuất cụ thể của các ngân hàng.

Về câu chuyện xóa bỏ hạn mức tín dụng, chúng ta sẽ cần thêm thông tin chi tiết trước khi đưa ra đánh giá, và hiện tại VIS Ratings vẫn đang tích cực theo dõi kế hoạch này.

Ở góc độ rủi ro, theo bà, các rủi ro có thể xảy ra với các ngân hàng nhận chuyển giao bắt buộc nói riêng cũng như ngành ngân hàng nói chung khi các ngân hàng này được đẩy mạnh chỉ tiêu tín dụng hơn so với bình thường?

Bà Phan Thị Vân Anh: Rủi ro quản trị và thanh khoản là hai rủi ro chính cho ngành ngân hàng khi tăng trưởng tín dụng cao hơn so với bình thường.

Trong đó, rủi ro quản trị phát sinh khi các cá nhân nắm giữ vị trí quan trọng trong ngân hàng và trong các tập đoàn chi phối hoạt động ngân hàng để phục vụ mục đích cá nhân, từ đó làm tăng rủi ro hoạt động và khiến ngân hàng dễ bị tổn thương hơn khi các tập đoàn lớn gặp vấn đề, và tạo nên các đợt rút tiền gửi hàng loạt của khách hàng.

Bên cạnh đó, chúng tôi đánh giá rủi ro thanh khoản cao hơn khi các ngân hàng gia tăng sự phụ thuộc vào nguồn vốn thị trường ngắn hạn để hỗ trợ mục tiêu tăng trưởng tín dụng cao hơn trong bối cảnh tăng trưởng tiền gửi thấp.

Nếu lãi suất liên ngân hàng tiếp tục tăng cao trong thời gian tới sẽ tăng rủi ro thanh khoản, đặc biệt là tại các ngân hàng nhỏ và vừa.

Đẩy mạnh cho vay tới một số ngành sẽ làm tăng rủi ro cho vay tập trung và dễ bị tổn thương hơn trước các rủi ro sự kiện. Ảnh: VIS Rating

Trong bối cảnh kênh huy động đang có phần "hụt hơi" so vs tăng trưởng cho vay, việc được vay tái cấp vốn lãi suất thấp và giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc có tác động như thế nào tới các ngân hàng nhận chuyển giao?

Bà Phan Thị Vân Anh: Chúng tôi kỳ vọng các khoản vay tái cấp vốn của NHNN sẽ giúp giảm gánh nặng tài chính và thanh khoản trong việc hỗ trợ các ngân hàng được chuyển giao.

Việc giảm 50% dự trữ bắt buộc sẽ tác động không đáng kể đến thanh khoản của các ngân hàng do quy mô phần cắt giảm chỉ chiếm 3% tổng tài sản thanh khoản, và sẽ chỉ làm tỷ lệ thanh khoản giảm trung bình 0,6%.

Tuy nhiên, việc cắt giảm sẽ hỗ trợ tăng trưởng lợi nhuận cho các ngân hàng lớn nhờ có thêm nguồn vốn chi phí thấp để cho vay.

Không hợp nhất báo cáo tài chính và loại bỏ các khoản cho vay ngân hàng được chuyển giao khi tính toán các tỷ lệ an toàn khiến rủi ro tài sản có thể không được phản ánh đầy đủ. Điều này ảnh hưởng thế nào tới cơ quan quản lý cũng như các nhà đầu tư trên thị trường khi đánh giá tổng thể ngân hàng ?

Bà Phan Thị Vân Anh: Mặc dù giảm tính minh bạch do không hợp nhất báo cáo tài chính, chúng tôi kỳ vọng rủi ro tài sản đến từ các ngân hàng được chuyển giao là không đáng kể do quy mô các ngân hàng được chuyển giao còn tương đối nhỏ so với các ngân hàng lớn, và các ngân hàng lớn có đủ nguồn lực để hấp thụ và quản lý hoạt động của ngân hàng được chuyển giao.

Tác động lên các ngân hàng lớn là không đáng kể do quy mô các ngân hàng được chuyển giao nhỏ. Ảnh: VIS Rating

Cùng với một số lợi ích và miễn trừ từ NHNN, các ngân hàng lớn tham gia chương trình tái cơ cấu tổ chức tín dụng yếu kém của NHNN đã cung cấp nguồn lực quản lý và kỹ thuật cho các ngân hàng được chuyển giao nhằm hỗ trợ xây dựng chiến lược kinh doanh, chính sách và quy trình hoạt động.

Bên cạnh đó, một số ngân hàng lớn có kế hoạch bơm vốn mới vào các ngân hàng được chuyển giao sau khi lỗ lũy kế giảm hoặc được giải quyết toàn bộ nhằm cải thiện khả năng thanh toán và sự phục hồi của các ngân hàng được chuyển giao trước những cú sốc trong tương lai, nâng cao niềm tin của thị trường vào khả năng hoạt động liên tục của các ngân hàng được tái cơ cấu.

Động lực phát triển ngân hàng bán lẻ

Tại sao các ngân hàng yếu kém khi chuyển đổi mô hình thường lựa chọn ngân hàng số? Điều này tác động gì tới định hướng phát triển của riêng ngân hàng "0 đồng" cũng như ngân hàng mẹ?

Bà Phan Thị Vân Anh: Các ngân hàng được chuyển giao chuyển đổi mô hình sang ngân hàng số nhằm khắc phục tình trạng hoạt động kém hiệu quả, giảm chi phí, và mở rộng khả năng tiếp cận khách hàng mà không phải dựa vào chi nhánh vật lý.

VIS Rating đánh giá việc chuyển đổi mô hình này là phù hợp với chiến lược số hóa của các ngân hàng mẹ trong bối cảnh toàn ngành ngân hàng đang hướng tới chuyển đổi số.

Thực tế các ngân hàng nhận chuyển giao đều có thế mạnh trong mảng bán lẻ, có thể kể đến những cái tên như HDBank, MB hay VPBank, việc nhận về các ngân hàng này và định hướng trở thành ngân hàng số liệu giúp tiếp tục phát triển mảng bán lẻ trong dài hạn?

Bà Phan Thị Vân Anh: Có. Bằng cách tận dụng các nền tảng số tiên tiến và chuyên môn của các ngân hàng lớn, các ngân hàng được chuyển giao được kỳ vọng có thể nâng cao hiệu quả hoạt động và mở rộng nền khách hàng bán lẻ.

Theo các ngân hàng nhận chuyển giao, đến cuối năm 2024, 95-98% giao dịch của khách hàng bán lẻ được thực hiện trên các kênh số. Đây là tỉ lệ thuộc nhóm cao nhất trong ngành ngân hàng.

Số lượng giao dịch trên kênh số cũng tăng trưởng rất mạnh mẽ, với tốc độ trung bình 86% mỗi năm trong giai đoạn 2021-2023.

Trong dài hạn, các ngân hàng số sẽ đóng vai trò ngày càng quan trọng trong lĩnh vực tài chính của Việt Nam bằng cách cải thiện chất lượng dịch vụ và nâng cao hiệu quả chi phí và lợi nhuận cho các ngân hàng.

Từ năm 2021-2024, số lượng giao dịch thanh toán nội địa qua kênh điện thoại di động và internet tăng trưởng đáng kể với tốc độ trung bình lần lượt là 70%/năm và 31%/năm trong khi giao dịch qua các kênh truyền thống như ATM giảm 4%/năm.

Xin cảm ơn bà!

Dũng Phạm