Phải làm cho người ta biết sợ, biết thương để ngăn chặn nạn săn bắn thú hoang dã

Vườn Quốc gia Cát Tiên, trải dài trên ba tỉnh Đồng Nai, Lâm Đồng và Bình Phước với diện tích hơn 71.000 ha, được UNESCO công nhận là Khu Dự trữ sinh quyển thế giới vào năm 2001. Đây là một trong những hệ sinh thái rừng đặc trưng, nơi lưu giữ đa dạng sinh học quý hiếm, là mái nhà của nhiều loài động vật như chồn, chồn bay, nai, cheo...

Thế nhưng, sau những cánh rừng sâu thẳm, tiếng kêu cứu của thú rừng ngày càng thảm thiết trước súng đạn và bẫy rập của các đối tượng săn bắt trái phép.

Báo Pháp Luật TP.HCM vừa khởi đăng loạt bài điều tra “Tiếng kêu ai oán giữa rừng xanh”, phản ánh tình trạng săn bắt, giết hại trái phép nhiều loài động vật hoang dã tại Vườn quốc gia Cát Tiên.

Động vật quý hiếm, hoang dã cần những phương án bảo vệ quyết liệt để không bị tuyệt chủng. Ảnh: NGUYỄN TIẾN

Ngay sau khi loạt bài cùng những thước phim phản ánh tình trạng này được đăng tải, đông đảo bạn đọc là những nghệ sĩ, luật sư, chuyên gia và giảng viên luật đã cùng lên tiếng. Tất cả bày tỏ sự phẫn nộ cũng như đề xuất những giải pháp để bảo vệ thú rừng hoang dã quý hiếm và cách thức để lan tỏa tình yêu rừng, yêu thiên nhiên... đến thế hệ trẻ.

Yêu thiên nhiên là cách tốt nhất để chữa lành

Chia sẻ với phóng viên tại talk show liên quan đến loạt bài này, NSƯT, ca sĩ Nguyễn Cao Minh bày tỏ sự xót xa trước tình trạng săn bắt thú rừng ngày càng nghiêm trọng.

NSƯT, ca sĩ Nguyễn Cao Minh. Ảnh: NGUYỄN TIẾN

Ông nói: "Động vật quý hiếm, hoang dã cần những phương án bảo vệ quyết liệt để không bị tuyệt chủng. Dù pháp luật đã có nhưng tình trạng săn bắt vẫn không thuyên giảm. Đây là hồi chuông cảnh báo để chúng ta phải đồng lòng hành động mạnh mẽ hơn".

Nghệ sĩ Cao Minh hết lời khen ngợi sự dũng cảm của phóng viên thực hiện loạt phóng sự điều tra, đồng thời chia sẻ cảm xúc cá nhân: “Tôi từng mắc sai lầm vì hiếu kỳ. Khi xem những thước phim này, tôi thấy phía sau là cả một ‘nền văn hóa’ sai lệch cần phải thay đổi. Người ta coi việc săn thú như một biểu tượng sang trọng. Đó là suy nghĩ rất sai lầm".

Ông khẳng định: Yêu thiên nhiên là cách tốt nhất để chữa lành, không chỉ cho rừng mà còn cho chính con người.

Trả lời câu hỏi về giải pháp bảo vệ thú rừng, nghệ sĩ Nguyễn Cao Minh cho rằng phải làm cho người ta biết sợ - bằng luật. Nhưng cũng phải làm cho người ta biết thương - bằng lòng từ tâm. Nếu chỉ rình rập bắt người vi phạm thì khó lắm. Rừng rộng, kiểm lâm ít, mà bẫy thì im lặng, khi phát hiện thì thú đã chết rồi".

Theo nghệ sĩ Cao Minh, giải pháp bền vững phải bắt đầu từ việc nuôi dưỡng tình yêu thiên nhiên trong mỗi người, nhất là thế hệ trẻ và cộng đồng dân cư sống gần rừng.

Luật sư Lê Văn Hoan (Đoàn Luật sư TP.HCM) cũng đồng tình với quan điểm này của nghệ sĩ Cao Minh. Luật sư Hoan cho rằng: bên cạnh pháp luật, việc tuyên truyền là vô cùng quan trọng, đặc biệt là với người dân vùng sâu, vùng xa, nơi mà việc phân biệt loài vật quý hiếm và được phép săn bắt còn rất mơ hồ.

“Phải giúp người dân hiểu rằng hành vi săn bắt động vật hoang dã là vi phạm pháp luật, là tội ác với thiên nhiên. Không thể chỉ dựa vào lực lượng chức năng mà cần sự tham gia của cả cộng đồng.”

Lo ngại nguy cơ bùng phát dịch bệnh

Luật sư Lê Văn Hoan (Đoàn Luật sư TP.HCM) phân tích cụ thể các quy định pháp luật liên quan đến hành vi săn bắt và buôn bán động vật hoang dã quý hiếm.

PGS-TS Nguyễn Phương Thảo (Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu bệnh truyền nhiễm, ĐHQG TP.HCM) nhìn nhận từ góc độ y tế:

“Tôi phẫn nộ và lo lắng. Không chỉ bởi sự tàn nhẫn mà còn bởi sự nguy hiểm về dịch bệnh. Toàn bộ chuỗi từ giết mổ, vận chuyển, chế biến thú rừng đều không đảm bảo vệ sinh.

Những hành vi này không chỉ gây nguy cơ bùng phát dịch bệnh mà còn tổn hại đến kinh tế và sức khỏe cộng đồng".

PGS-TS Nguyễn Phương Thảo cho rằng, nhiều lời đồn đại về giá trị dinh dưỡng và dược liệu của động vật hoang dã hoàn toàn không có cơ sở khoa học.

Ví dụ, không có nghiên cứu nào chứng minh thịt hay vảy tê tê có hoạt chất sinh học có lợi cho sức khỏe. Ngược lại, một số nghiên cứu tại Trung Quốc, Thái Lan cho thấy thịt rùa hoang dã chứa nhiều kim loại nặng, gây hại cho cơ thể.

"Trong khi đó, những loài động vật này chưa từng qua kiểm dịch và có thể là ổ chứa virus nguy hiểm.

Những căn bệnh như SARS, Ebola, hay COVID-19 đều có liên quan đến động vật hoang dã. WHO cho biết 60% bệnh truyền nhiễm và 75% bệnh mới nổi đều có nguồn gốc từ động vật hoang dã.

Việc tiêu thụ những loài động vật này, dù đã qua chế biến, vẫn ẩn chứa rủi ro lây bệnh thông qua quá trình giết mổ, tiếp xúc với máu, dịch tiết, khí dung từ động vật" - PGS-TS Nguyễn Phương Thảo cảnh báo.

PGS-TS Nguyễn Phương Thảo, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu bệnh truyền nhiễm, ĐHQG TP.HCM. Ảnh: NGUYỄN TIẾN

Giải pháp đấu tranh, phòng ngừa tội phạm và bảo vệ thú rừng

TS Nguyễn Thị Ánh Hồng (Trường Đại học Luật TP.HCM) cho rằng đấu tranh với tội phạm động vật hoang dã là câu chuyện toàn cầu. Các đường dây buôn bán xuyên quốc gia khiến việc kiểm soát ngày càng khó khăn hơn. Để giải quyết vấn đề, cần tiếp cận từ nhiều góc độ.

Trước hết, cần hoàn thiện khung pháp lý, đưa ra chế tài nghiêm khắc hơn và các dấu hiệu tội phạm cụ thể để xử lý kịp thời. Song song đó, Nhà nước cần đầu tư vào công tác giám định, tăng cường năng lực cho lực lượng điều tra.

Quan trọng nhất, theo TS Nguyễn Thị Ánh Hồng, là thay đổi nhận thức của người dân. “Mọi hành vi vi phạm đều bắt nguồn từ nhu cầu sử dụng. Nếu không có nhu cầu, sẽ không còn hành vi vi phạm" - TS Nguyễn Thị Ánh Hồng nhấn mạnh.

"Công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật cần được triển khai mạnh mẽ, đặc biệt là về nguy cơ bệnh tật và hệ lụy từ việc sử dụng động vật hoang dã. Thật khó tin rằng trong thế kỷ 21 này, với những tiến bộ khoa học và hiểu biết hiện đại, vẫn còn người sẵn sàng vi phạm pháp luật và gây nguy hiểm cho cộng đồng chỉ vì một món ăn hay một lời đồn đoán" - TS Nguyễn Thị Ánh Hồng kết luận.

Nhận thức sai lầm dẫn đến hành động sai lầm

Sau khi theo dõi phóng sự về nạn xẻ thịt thú rừng, TS Nguyễn Thị Ánh Hồng (Trường Đại học Luật TP.HCM) chia sẻ: "Trước đây chúng ta chỉ nghe nói về tình trạng săn bắt, buôn bán, giết mổ thú rừng. Nhưng khi tận mắt chứng kiến hình ảnh thực tế, tôi thực sự bàng hoàng. Những hành vi vi phạm pháp luật này lại diễn ra công khai và dường như không ai sợ bị xử lý".

Về mặt pháp lý, có thể chia thành hai nhóm hành vi vi phạm liên quan đến động vật hoang dã quý hiếm:

Nhóm thứ nhất là những người trực tiếp săn bắt, tàng trữ; nhóm thứ hai là những người mua những loài động vật này để chế biến thành thực phẩm hoặc sản phẩm như cao hổ cốt.

NHÓM PHÓNG VIÊN