Phải đổi mới tư duy, đột phá về cơ chế, chính sách để kinh tế tư nhân phát triển

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Bích Lâm. Ảnh: NVCC

- Thưa ông, tại sao đến nay vẫn cần nhấn mạnh sự bình đẳng, yêu cầu tạo cơ hội, sự quan tâm, chính sách… nhằm hỗ trợ kinh tế tư nhân phát triển?

- Chúng ta đã chứng kiến những thăng trầm của khu vực kinh tế tư nhân, doanh nhân tư nhân. Với tinh thần “nhìn thẳng vào sự thật”, Đảng và Nhà nước đã đưa ra chủ trương đổi mới toàn diện đất nước, nhận thức lại vai trò, tầm quan trọng của kinh tế tư nhân, từng bước tạo điều kiện cho khu vực tư nhân hình thành, phát triển…Đặc biệt, Hội nghị Trung ương 5 khóa XII đã ra Nghị quyết 10-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Tuy vậy các chính sách và giải pháp nhìn chung đều dành sự ưu đãi, thuận lợi cho khu vực doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp FDI, như trong tiếp cận đất đai, vốn tín dụng, nguồn nhân lực, ưu đãi về chính sách thuế, hải quan.

Doanh nghiệp tư nhân chưa được quan tâm thỏa đáng. Vì vậy, hơn lúc nào khác, chúng ta cần nhấn mạnh và tạo sự bình đẳng về cơ hội, dành sự quan tâm và có chính sách phù hợp nhằm hỗ trợ kinh tế tư nhân phát triển, thật sự đóng vai trò động lực quan trọng của nền kinh tế.

- Xin ông cho biết vị trí, tiềm lực của kinh tế tư nhân? Mặt được và chưa được trong công tác điều hành của Chính phủ, cơ quan chức năng đối với kinh tế tư nhân những năm qua?

- Khu vực kinh tế tư nhân đang tạo ra khoảng 50,5% GDP của nền kinh tế, đóng góp khoảng 30% nguồn thu ngân sách nhà nước, thu hút khoảng 85% lực lượng lao động, là động lực tăng trưởng chính của nền kinh tế. Trong bối cảnh kinh tế ổn định, không chịu tác động bởi các cú sốc từ bên ngoài, tốc độ tăng của kinh tế tư nhân thường cao hơn tốc độ tăng của toàn nền kinh tế.

Vốn đầu tư của khu vực kinh tế tư nhân chiếm trên 50% tổng vốn đầu tư toàn xã hội. Trên góc độ sử dụng hiệu quả vốn sản xuất, kinh doanh, doanh nghiệp tư nhân cần 1,61 đồng vốn để tạo ra 1 đồng doanh thu thuần, doanh nghiệp nhà nước cần 2,66 đồng.

Với thực tế trên, Đảng và Nhà nước đã nhận thức được vai trò và tầm quan trọng của khu vực kinh tế này trong quá trình xây dựng một xã hội thịnh vượng.

Trong những năm qua, mặc dù đã có những đột phá về cải cách thể chế, hoàn thiện môi trường pháp lý về đầu tư, kinh doanh, với kết quả đáng khích lệ, nhưng một số chính sách ban hành chưa phù hợp tình hình thực tế. Những hoạt động này chỉ mang tính chất "giải quyết tình huống", sửa chữa khiếm khuyết ở phần ngọn mà chưa xem xét tổng thể từ gốc rễ của vấn đề trong việc ban hành văn bản pháp luật.

Vì vậy, kinh tế tư nhân vẫn đối mặt với nhiều rào cản chính sách và thực thi chính sách. Hệ thống pháp luật và thực thi pháp luật còn thiếu cụ thể, không ổn định; những vướng mắc, bất cập về thể chế chưa được sửa đổi, bổ sung kịp thời cho phù hợp với thực tiễn; khả năng tiên liệu thấp dẫn đến rủi ro gia tăng cho khu vực kinh tế tư nhân.

Trong bài viết "Phát triển kinh tế tư nhân - Đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng", Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ rõ những bất cập mà kinh tế tư nhân đang phải đối mặt: “Hệ thống pháp luật còn nhiều bất cập, chồng chéo, môi trường kinh doanh nhiều trở ngại, thủ tục hành chính phức tạp, tốn nhiều thời gian, chi phí và tiềm ẩn rủi ro. Nhiều trường hợp quyền tự do kinh doanh và quyền tài sản vẫn bị xâm hại bởi sự yếu kém hoặc lạm quyền của một số cán bộ công chức trong thực thi công vụ”.

- Ông cảm nhận thế nào về nội dung, ý nghĩa bài viết nói trên của Tổng bí thư Tô Lâm?

- Trước hết, bài viết thể hiện sự đổi mới tư duy, quan điểm, tầm nhìn, nguyên tắc quản lý và vận hành nền kinh tế nước ta trong kỷ nguyên mới. Đó là, tạo dựng nền kinh tế thị trường đầy đủ, vận hành theo nguyên tắc, tín hiệu thị trường.

Đây là điều kiện cần, điều kiện tiên quyết tạo sự công bằng giữa kinh tế tư nhân với các thành phần kinh tế khác, sử dụng hiệu quả nhất các nguồn lực của đất nước để kinh tế tư nhân tiếp cận được vốn tín dụng, đất đai, khoa học công nghệ, lao động chất lượng. Loại bỏ tư tưởng "Trọng công hơn tư" và sự "độc quyền" của doanh nghiệp nhà nước trong một số lĩnh vực.

Thực hiện nhà nước pháp quyền, bảo đảm tài sản hợp pháp của cá nhân, tổ chức đầu tư, sản xuất, kinh doanh được bảo hộ. Một khi nhà nước bảo vệ hữu hiệu quyền tài sản, quyền sở hữu, quyền tự do kinh doanh và bảo đảm thực thi hợp đồng của doanh nghiệp tư nhân sẽ tạo dựng niềm tin, khơi dạy và cổ vũ ý chí tự lực, tự cường, tinh thần cống hiến cho dân tộc của đội ngũ doanh nhân Việt Nam.

Đổi mới tư duy, đột phá trong cải cách thể chế, kiến tạo, vận hành nhà nước quản trị quốc gia hiệu lực, hiệu quả, phục vụ doanh nghiệp, phụng sự đất nước, đặt lợi ích quốc gia lên trên hết. Thể chế hiện là điểm nghẽn của điểm nghẽn. Lúc này nếu không đổi mới tư duy, đột phá về cơ chế, chính sách, kinh tế tư nhân khó có thể vượt qua khó khăn, ổn định và phát triển.

Củng cố, tạo dựng, phát triển doanh nghiệp dân tộc tầm cỡ khu vực và thế giới làm đòn bẩy và đầu kéo kinh tế cho một Việt Nam thịnh vượng. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy các quốc gia công nghiệp hóa thành công đều gắn với vai trò dẫn dắt của những "doanh nghiệp đầu đàn", "doanh nghiệp dân tộc" để tạo ra hệ sinh thái dẫn dắt sự phát triển của các doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia chuỗi sản xuất, chuỗi giá trị trong nước và quốc tế. Các doanh nghiệp dân tộc luôn giữ vai trò trung tâm trong triển khai chính sách phát triển, là đầu tàu trong nhiều ngành, lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế.

Khi quan điểm, tầm nhìn của Tổng Bí thư được khẩn trương triển khai hiệu quả, kinh tế nước ta sẽ huy động, tận dụng được các nguồn lực, phát huy sức mạnh dân tộc và sẽ phát triển nhanh, bền vững.

Bài viết của Tổng Bí thư đã đề cập đầy đủ những nội dung quan trọng để kinh tế nước ta vượt qua khó khăn, thách thức, nắm bắt cơ hội trong bối cảnh tình hình kinh tế thế giới và khu vực có nhiều biến động, khó lường.

- Vậy theo ông việc triển khai thế nào để đạt kết quả thực chất?

- Để kinh tế tư nhân trở thành đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng, Đảng và Nhà nước cần phân định rõ vai trò của Nhà nước là pháp luật hóa chủ trương chính sách, hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo nền tảng khơi dậy và thúc đẩy kinh tế tư nhân có bước chuyển đột phá, phát triển nhanh, bền vững.

Chính phủ cần khẩn trương, đi trước trong cải cách thể chế, rà soát sửa đổi, minh bạch môi trường pháp lý. Hoàn thiện hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật tạo niềm tin, động lực và sự năng động của kinh tế tư nhân.

Để đột phá về thể chế phải bắt đầu từ đột phá trong tư duy điều hành kinh tế, chấp nhận sự thay đổi, khác biệt, táo bạo. Đồng thời, cần xây dựng một xã hội cởi mở, chào đón sự thay đổi, chuẩn bị kỹ cho những gì sẽ diễn ra trong thời gian tới.

Để đáp ứng và theo kịp tiến trình phát triển rất nhanh của Cách mạng công nghiệp 4.0, tránh tụt hậu, Chính phủ cần nắm bắt thời cơ, kiến tạo động lực mới cho phát triển. Đặc biệt, cần nâng cao năng lực lãnh đạo quốc gia, có tư duy dài hạn và tầm nhìn lớn, đào tạo và trọng dụng các nhà kỹ trị có năng lực, tâm huyết, sẵn sàng hành động; nuôi dưỡng, động viên tư duy đổi mới, xóa bỏ bệnh quan liêu, kiên quyết nói không với tham nhũng.

Chính phủ cần tìm kiếm, hướng dẫn, hỗ trợ kinh tế tư nhân mở rộng không gian phát triển; tham gia vào những ngành, lĩnh vực mới của kinh tế thế giới để kinh tế Việt Nam nhanh chóng hòa vào dòng chảy của kinh tế toàn cầu, không bị bỏ lại phía sau.

Chính phủ cũng cần thực thi các chính sách tài khóa và tiền tệ ưu đãi, hỗ trợ vốn, công nghệ và lao động có kỹ năng, tay nghề phù hợp cho kinh tế tư nhân sản xuất, kinh doanh trong những ngành và lĩnh vực mới.

- Ông có nhắc đến doanh nghiệp dân tộc và hệ sinh thái để doanh nghiệp dân tộc dẫn dắt sự phát triển, cụ thể là như thế nào, thưa ông?

- Khẩn trương xây dựng và thực hiện Chiến lược quốc gia phát triển doanh nghiệp dân tộc hòa nhịp xu hướng tái định hình và chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong đó cần đột phá, linh hoạt về thể chế, chính sách, nguồn vốn để tạo dựng, nuôi dưỡng và phát triển doanh nghiệp dân tộc, nhằm xây dựng nền kinh tế kết hợp hài hòa giữa sức mạnh nội lực, tự lực, tự cường với sức mạnh ngoại lực.

Để phát triển doanh nghiệp dân tộc trong bối cảnh kinh tế thế giới phân mảng và cạnh tranh gay gắt, Chính phủ phải tạo dựng hệ thống các thực thể kinh tế vệ tinh bao gồm: Doanh nghiệp, viện nghiên cứu, cơ sở đào tạo, đội ngũ quản lý và chuyên gia hàng đầu để đồng hành cùng doanh nghiệp dân tộc.

Hệ thống vệ tinh nhằm phát triển mạng lưới liên kết trong tất cả các lĩnh vực liên quan tới hoạt động của doanh nghiệp, phát triển công nghiệp hỗ trợ, nâng cao tính độc lập, tự chủ của doanh nghiệp và nền kinh tế.

Cộng đồng doanh nhân phải dấn thân, dám đương đầu với khó khăn, dám đứng lên từ thất bại, chủ động, linh hoạt trong mọi tình huống.

- Trân trọng cảm ơn ông.

Hồng Sơn (thực hiện)