Ông Trump và tỷ phú Elon Musk 'lục đục' vì dự luật chi tiêu nghìn tỷ USD?

Sau 129 ngày dẫn dắt Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE) và rời Nhà Trắng vào tuần trước, tỷ phú Elon Musk khiến chính trường Mỹ dậy sóng khi bất ngờ công khai chỉ trích gay gắt dự luật thuế và chi tiêu được Tổng thống Trump ủng hộ, gọi đó là “tồi tệ” và đe dọa làm trầm trọng thêm nợ công.

“Tôi xin lỗi, nhưng tôi không thể chịu đựng thêm được nữa. Dự luật chi tiêu của Quốc hội đầy rẫy lợi ích nhóm này là một sự tồi tệ không thể chấp nhận được. Thật đáng hổ thẹn cho những ai bỏ phiếu ủng hộ nó. Các người biết điều đó là sai”, tỷ phú Musk viết trên mạng xã hội X hôm 3/6.

Dự luật trên được Hạ viện Mỹ thông qua với chỉ một phiếu chênh lệch vào tháng trước và sẽ được Thượng viện Mỹ chỉnh lý, bổ sung trước khi đưa ra biểu quyết, với mục tiêu được tổng thống phê duyệt trước ngày 4/7. Dự luật tập trung vào việc mở rộng các chính sách cắt giảm thuế từ năm 2017, bổ sung ưu đãi mới như miễn thuế cho tiền boa và tiền làm thêm giờ, đồng thời tăng chi tiêu hàng trăm tỷ USD cho quốc phòng và an ninh biên giới.

Tuy nhiên, phát biểu của Elon Musk nhanh chóng thu hút sự chú ý của các thượng nghị sĩ Cộng hòa theo đường lối tài khóa cứng rắn, vốn đã bày tỏ lo ngại về chi phí của dự luật này. Một số người tuyên bố sẽ yêu cầu sửa đổi sâu sắc, đẩy tiến trình thông qua dự luật tại Thượng viện vào thế khó.

Sự đảo chiều bất ngờ

Tỷ phú Elon Musk, vốn là một cử tri theo đảng Dân chủ nhưng gần đây quay sang ủng hộ đảng Cộng hòa và Tổng thống Trump, từng chi gần 300 triệu USD hỗ trợ chiến dịch tranh cử của ông Trump và các ứng viên đảng Cộng hòa vào năm 2024. Nhưng giờ đây, những tuyên bố về việc sẽ giảm chi tiêu cho các hoạt động chính trị, cùng phản ứng mới đây của người giàu nhất thế giới đang gây khó khăn cho các nhà lập pháp đảng Cộng hòa, vốn phải cân bằng giữa áp lực từ Tổng thống Trump và người từng là nhà tài trợ lớn nhất của đảng.

Nội bộ đảng Cộng hòa đang có những phản ứng trái chiều. Lãnh đạo phe Đa số tại Thượng viện John Thune tuyên bố đảng sẽ “tiến toàn lực” trong việc thông qua dự luật bất chấp những chỉ trích từ Elon Musk. Thượng nghị sĩ Shelley Moore Capito cũng nhấn mạnh dù không muốn đánh giá thấp ông Musk, bà vẫn chỉ xem vị tỷ phú 53 tuổi là “nhân vật thứ hai” so với Tổng thống Trump.

Tuy nhiên, các nghị sĩ theo trường phái "diều hâu tài chính" như Rand Paul và Mike Lee lại ủng hộ quan điểm của Elon Musk. Thượng nghị sĩ Paul gọi dự luật là “sự lãng phí khổng lồ” và đồng tình với tỷ phú Musk rằng khoản nợ thêm 5 nghìn tỷ USD là “sai lầm nghiêm trọng”. Thượng nghị sĩ Lee cũng cho rằng chi tiêu liên bang đã trở nên “quá mức”, góp phần gây lạm phát và “vũ trang hóa chính phủ”.

Tỷ phú Elon Musk trong buổi gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Nhà Trắng trước khi rời khỏi chức vụ ở DOGE. Ảnh: Nhà Trắng/Flickr

Trong khi đó, Thư ký Báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt tỏ ra không nao núng trước chỉ trích của Elon Musk. Bà khẳng định Tổng thống Trump đã biết rõ quan điểm của tỷ phú Musk về dự luật và không thay đổi ý kiến của mình. “Đây là một dự luật lớn và tuyệt vời, và tổng thống sẽ kiên định với nó”, bà Leavitt tuyên bố trong cuộc họp báo hôm 3/6.

Thư ký Báo chí Nhà Trắng cũng bác bỏ cáo buộc dự luật sẽ làm tăng thâm hụt ngân sách, thậm chí gọi các dự báo từ Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ (CBO), vốn cho rằng dự luật có thể làm tăng nợ quốc gia thêm 3,8 nghìn tỷ USD trong 10 năm, là “thiên vị”. Thay vào đó, bà nhấn mạnh dự luật sẽ tiết kiệm 1,6 nghìn tỷ USD thông qua các cắt giảm chi tiêu.

Gốc rễ từ vấn đề lợi ích?

Theo tiết lộ từ trang tin Business Insider, sự phản đối của Elon Musk đối với dự luật không chỉ xuất phát từ lý tưởng tài chính mà còn từ lợi ích kinh doanh.

Dự luật được cho là sẽ đe dọa các khoản tín dụng thuế quan trọng đối với ngành xe điện, bao gồm khoản tín dụng 7.500 USD cho xe điện mới và 4.000 USD cho xe đã qua sử dụng. Với việc Tesla, hãng xe điện do Elon Musk sở hữu, đã bán hơn 336.000 xe chỉ trong quý đầu năm 2025, việc loại bỏ các tín dụng này có thể làm giảm động lực mua xe điện, ảnh hưởng trực tiếp đến doanh số của công ty.

Ngoài ra, dự luật còn đề xuất áp phí đăng ký hàng năm 250 USD cho xe điện và 100 USD cho xe hybrid, đồng thời hủy bỏ một chương trình vay mà Tesla từng sử dụng vào năm 2010. Ngành năng lượng của Tesla, vốn đạt doanh thu 2,73 tỷ USD trong quý đầu năm 2025 nhờ các sản phẩm như Megapack và Powerwall, cũng đối mặt nguy cơ thiệt hại khi dự luật cắt bỏ các tín dụng thuế năng lượng.

Các nhà phân tích như Seth Goldstein từ công ty dịch vụ tài chính Morningstar thì cảnh báo, việc loại bỏ tín dụng thuế xe điện sẽ là “vấn đề lớn nhất” đối với Tesla, đặc biệt khi người tiêu dùng có thêm nhiều lựa chọn xe điện tầm xa với giá tương đương. JPMorgan thì dự đoán các chính sách trong dự luật, kết hợp với việc chấm dứt chương trình tín dụng xe không phát thải của bang California, có thể khiến Tesla mất hơn nửa lợi nhuận năm 2025.

Dù Elon Musk từng nói rằng việc cắt tín dụng thuế có thể mang lại lợi ích dài hạn cho Tesla bằng cách loại bỏ đối thủ cạnh tranh, nhiều chuyên gia cho rằng tác động tiêu cực ngắn hạn là không thể tránh khỏi.

Trong khi đó, các công ty khác của tỷ phú Musk như SpaceX và xAI lại có thể hưởng lợi từ dự luật. SpaceX, với các hợp đồng quốc phòng lớn, sẽ được hỗ trợ từ khoản chi tiêu quốc phòng tăng mạnh. Tuy nhiên, căng thẳng giữa Elon Musk và Nhà Trắng gia tăng sau khi đề xuất sử dụng hệ thống Starlink cho kiểm soát không lưu bị từ chối vì lo ngại xung đột lợi ích.

"Món quà" cho phe đối lập?

Sự bất đồng giữa Elon Musk và Tổng thống Trump đã mang lại cơ hội bất ngờ cho đảng Dân chủ, vốn đang phản đối kịch liệt các đề xuất trong dự luật, như cắt giảm mạnh các chương trình Medicaid, tem thực phẩm (SNAP) và các khoản đầu tư vào năng lượng xanh.

Lãnh đạo phe Thiểu số tại Hạ viện Mỹ Hakeem Jeffries gọi Elon Musk là “đồng minh bất ngờ” trong một cuộc họp báo tại Quốc hội, thậm chí giơ cao một bản in bài đăng trên X của ông Musk, trong đó tỷ phú này gọi dự luật là “một sự tồi tệ đầy rẫy chi tiêu lãng phí”.

Thượng nghị sĩ Chuck Schumer, Lãnh đạo phe Thiểu số tại Thượng viện, cũng vui vẻ bình luận rằng sự chỉ trích của Elon Musk là “tin tức đáng ngạc nhiên” và là một đòn giáng vào nỗ lực của Đảng Cộng hòa trong việc thống nhất để thông qua dự luật. Ông Schumer còn kêu gọi các thượng nghị sĩ Cộng hòa xem xét lại dự luật, và nhấn mạnh sự ủng hộ của tỷ phú Musk đối với lập trường của họ là dấu hiệu cho thấy dự luật này “đi ngược lại lợi ích của người dân Mỹ".

Dù Tổng thống Donald Trump vẫn giữ được lòng trung thành từ cơ sở đảng Cộng hòa, sự chỉ trích của tỷ phú Elon Musk đặt ra thách thức đối với các nhà lập pháp của đảng này. Với việc Thượng viện đang gấp rút hoàn thành dự luật trước ngày 4/7, sự rạn nứt trên không chỉ làm phức tạp nỗ lực lập pháp mà còn phơi bày những khác biệt sâu sắc trong liên minh đã đưa ông Trump trở lại Nhà Trắng.

Việt Anh