Ông Lê Hải Trà và giai đoạn nóng rẫy, ồn ào trên thị trường chứng khoán

"Tư lệnh" quản lý sàn trăm tỷ USD

Tháng 2/2021, ông Lê Hải Trà, thành viên phụ trách Hội đồng quản trị Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HOSE) đã được bổ nhiệm vào vị trí Tổng Giám đốc.

HOSE là sàn chứng khoán lớn nhất Việt Nam, quy mô vốn hóa hiện khoảng 200 tỷ USD.

Ông Trà sinh năm 1974, có bằng thạc sỹ quản lý công, chuyên ngành kép lãnh đạo và phân tích thị trường tài chính từ đại học Harvard Kennedy. Ông Trà nhận học bổng Hubert H. Humphrey danh tiếng của Bộ Ngoại giao Mỹ cho chương trình tu nghiệp về Quản trị chiến lược và Tài chính tại Đại học Boston (năm 2003).

Sau thời gian làm việc tại một công ty kiểm toán nước ngoài, năm 1997 ông Trà về nước và làm việc tại Vụ Phát triển thị trường chứng khoán (Ủy ban Chứng khoán Nhà nước); tham gia tổ công tác biệt phái và đóng góp nhất định vào quá trình chuẩn bị ra đời của HOSE.

Năm 2006, ông Trà nắm giữ chức vụ Phó Giám đốc Trung tâm Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (tiền thân của HOSE), sau đó làm ủy viên thường trực HĐQT HOSE. Ông Trà từng được giao phụ trách Ban điều hành HOSE vào năm 2016. Ông chuyển sang phụ trách HĐQT từ tháng 7/2017, sau khi ông Trần Văn Dũng rời ghế Chủ tịch Sở để chuyển sang cương vị Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN).

Trước khi ông Trà được bổ nhiệm vào vị trí Tổng Giám đốc vào tháng 2/2021, HOSE để trống vị trí này trong một thời gian dài và cũng đúng thời điểm sàn rơi vào tình trạng nghẽn giao dịch, gây bức xúc cho các nhà đầu tư (hồi cuối 2020 đầu năm 2021).

Ông Trà được giới đầu tư xem là "làn gió mới" cho lãnh đạo cấp cao ngành chứng khoán. Trước hết, kỳ vọng được đặt ra là giải quyết vấn đề tắc nghẽn lên đỉnh điểm vào đầu năm 2021.

Ông Lê Hải Trà (đứng). Ảnh: Quang Phúc

Sau khi nâng lô giao dịch tối thiểu từ 10 lên 100, ông Trà từng đề xuất nâng lên 1.000 đơn vị để giảm 40-50% tổng số lượng lệnh giao dịch, đồng thời gián tiếp thúc đẩy phát triển các quỹ đầu tư, ngành quản lý quỹ.

Thời điểm các vụ thao túng chứng khoán tại Tập đoàn FLC và các nhóm Louis… bị phát giác, ông Lê Hải Trà từng nhấn mạnh, cách để ngăn chặn hoạt động này là bộ máy quản lý, giám sát thị trường chứng khoán phải có đủ thẩm quyền, phải xử lý vi phạm nghiêm khắc từ dân sự đến hình sự.

Ở thời điểm 2 vụ Trịnh Văn Quyết và Đỗ Thành Nhân (nhóm Louis) bắt đầu bị phanh phui, ông Trà đã phát biểu với báo giới rằng hành vi thao túng cổ phiếu luôn là nguy cơ tiềm ẩn tại bất kỳ thị trường chứng khoán nào trên thế giới.

Dưới quyền ông Trà, trong năm 2021, HOSE chi gần 500 tỷ đồng để giám sát thị trường chứng khoán. Chi phí giám sát thị trường có tỷ trọng lớn nhất trong cơ cấu chi phí, chiếm tới gần 71%.

Năm 2021, HOSE ghi nhận doanh thu tăng mạnh và nộp về ngân sách nhà nước và cơ quan cấp trên hơn 2.300 tỷ đồng, tăng gấp 4,6 lần so với năm trước đó. Đây cũng là năm TTCK Việt Nam bứt phá, tăng trưởng mạnh mẽ và dẫn đầu ASEAN về tốc độ tăng trưởng giá trị giao dịch và vốn hóa trên thị trường chứng khoán. Chỉ số VN-Index thiết lập đỉnh lịch sử với hơn 1.500 điểm.

Vốn hóa HOSE vào cuối 2021 đạt hơn 5,8 triệu tỷ đồng, tương đương khoảng 237 tỷ USD.

Nhanh chóng bị kỷ luật

Mặc dù được kỳ vọng rất lớn, nhưng ông Lê Hải Trà chỉ ở vị trí Tổng Giám đốc HOSE được một thời gian ngắn, đã bị kỷ luật.

Chiều 18/5/2022, Ủy ban Kiểm tra Trung ương quyết định khai trừ ra khỏi Đảng ông Lê Hải Trà, Bí thư Đảng ủy, Tổng Giám đốc HOSE và và một số cá nhân khác thuộc Đảng ủy Cơ quan Ủy ban Chứng khoán Nhà nước do đã vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ và quy chế làm việc; thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, thiếu kiểm tra, giám sát, để một số tổ chức, cá nhân thuộc Ủy ban có nhiều vi phạm, khuyết điểm trong việc tham mưu xây dựng thể chế, chính sách và thực hiện công tác quản lý nhà nước về hoạt động chứng khoán và thị trường chứng khoán; để một số tổ chức, cá nhân vi phạm pháp luật, thao túng thị trường, thu lợi bất chính.

Cho đến thời điểm hiện tại, giới đầu tư đã biết tại sao lại có hiện tượng "con vui chui qua lỗ kim", với vụ thao túng chứng khoán Trịnh Văn Quyết và nhóm cổ phiếu FLC. Đây là vụ đáng chú ý hàng đầu trong lịch sự thị trường chứng khoán, xét cả về quy mô, sự lỗ liễu và sự lặp đi lặp lại.

Đỉnh điểm là vụ “bán chui” 74,8 triệu cổ phiếu FLC của ông Trịnh Văn Quyết hôm 10/1/2022. Nhiều đợt bán tháo sau đó với dư bán sàn vài nghìn tỷ đồng và nhóm cổ phiếu FLC khiến các cổ đông mất nghìn tỷ đồng.

Kết quả điều tra bổ sung vụ ông Trịnh Văn Quyết thao túng thị trường chứng khoán đã chỉ ra chuyện “con voi chui lọt lỗ kim” và việc lãnh đạo HOSE “biết sai vẫn làm”, giúp Trịnh Văn Quyết chiếm đoạt nghìn tỷ đồng.

Bên cạnh vai trò chỉ đạo của cựu lãnh đạo HOSE trước đó là Trần Đắc Sinh trong việc đưa Công ty Faros (ROS) nâng vốn khống nhưng được niêm yết trên HOSE, ông Trà (khi đó là Ủy viên HĐQT, Phó TGĐ thường trực, thành viên độc lập Hội đồng niêm yết HOSE) đã có hành vi lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ.

Cụ thể, ông Trà dù biết rõ báo cáo kiểm toán về tài chính của Faros có vi phạm bởi "chưa có căn cứ xác định số vốn thực góp", trong quá trình thẩm định, ông Trà đã hai lần hội ý với các thành viên hội đồng niêm yết và đều thống nhất Faros chưa đủ điều kiện, yêu cầu công ty phải giải trình.

Nhưng 23/8/2016, khi Hội đồng niêm yết nhận được báo cáo giải trình của công ty, dù chưa có thời gian nghiên cứu nhưng trong cuộc họp trưa cùng ngày, ông Trà và các thành viên của hội đồng đã đồng ý với báo cáo này.

Sau đó, nhóm bị can tiếp tục đồng ý chấp thuận niêm yết đối với cổ phiếu của FLC Faros (ROS) dẫn đến hậu quả ông Quyết và đồng phạm được niêm yết 430 triệu cổ phiếu ROS hình thành từ vốn góp khống.

Tại Cơ quan điều tra, ông Sinh và ông Trà thừa nhận hành vi phạm tội và trình bày lý do giúp cựu Chủ tịch FLC là vì mối quan hệ quen biết và cũng muốn HOSE có doanh thu từ thu phí niêm yết, phí giao dịch chứng khoán.

Mạnh Hà