Ông Biden sẽ ký loạt ân xá phủ đầu?

Tổng thống Mỹ Joe Biden ký tuyên bố thành lập Đài tưởng niệm Quốc gia Frances Perkins tại Newcastle, Maine, để vinh danh những đóng góp lịch sử của nữ Bộ trưởng Nội các đầu tiên của Mỹ và là Bộ trưởng Lao động tại vị lâu nhất, hôm 16/12/2024. Ảnh: Reuters.

Trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Joe Biden được cho là đang cân nhắc ban hành lệnh ân xá bao trùm cho những người chỉ trích ông Donald Trump, nhiều thành viên cấp cao của đảng Dân chủ cấp cao đã ra mặt và thúc giục tổng thống thực hiện bước đi đó với các đồng nghiệp của họ, lo ngại những nhân vật này có thể phải đối mặt với sự trừng phạt pháp lý từ ông Trump trong những năm tới, theo Guardian.

Lệnh ân xá phủ đầu sẽ bảo vệ những đối thủ chính trị của ông Trump khỏi một loạt các cuộc tấn công pháp lý có thể xảy ra đồng thời tạo ra tiền lệ mới cho việc ân xá hàng loạt, rộng khắp, mà một số người cảnh báo rằng chính ông Trump sẽ tiếp bước.

Thượng nghị sĩ Vermont Bernie Sanders nói rằng ông Biden nên "cân nhắc rất nghiêm túc" việc sử dụng lệnh ân xá đón đầu để bảo vệ các thành viên Quốc hội đã điều tra vai trò của ông Trump trong vụ việc ngày 6/1/2021 ở Điện Capitol. Ông Trump đã đe dọa sẽ truy tố những người liên quan đến cuộc điều tra của Quốc hội đối vói vụ việc và những đảng viên Dân chủ cấp cao khác, bao gồm Thượng nghị sĩ California Adam Schiff, nữ Hạ nghị sĩ California Nancy Pelosi và cựu Hạ nghị sĩ Wyoming Liz Cheney.

“Đó chính là bản chất của chủ nghĩa chuyên quyền, độc đoán - không ai lại đi bắt giữ những viên chức được bầu không đồng tình với mình”, ông Sanders nói trên NBC News hôm 15/12.

Thượng nghị sĩ Ed Markey của bang Massachusetts cũng lên tiếng ủng hộ việc ân xá bao trùm, nói trên Đài phát thanh công cộng Boston rằng ông tin rằng ông Trump sẽ hiện thực hóa lời đe dọa khi nhậm chức và ông Biden nên “đưa ra những lệnh ân xá đón đầu cho mọi người, vì đó thực sự là những gì đất nước chúng ta cần vào năm tới”.

Ông Trump sẽ hiện thực hóa lời đe dọa?

Ông Trump, người vận động tranh cử trên nền tảng những lời đe dọa thanh trừng các nhân viên liên bang và trừng phạt đối thủ, đã phát biểu trong lần xuất hiện vào ngày 8/12 trên Meet the Press rằng ông nghĩ các thành viên của Ủy ban ngày 6/1 “nên vào tù”. Ông từ lâu đã cam kết sẽ trừng phạt những đối thủ chính trị trong chính phủ, gọi họ là “kẻ thù từ bên trong”.

Lời lẽ của ông về “kẻ thù” đã làm dấy lên lo ngại về việc tổng thống đắc cử sử dụng ngành tư pháp làm vũ khí chống lại các đối thủ chính trị.

Mặc dù ông Trump thường nói chung chung về "kẻ thù" của mình, ông có chỉ ra những cá nhân cụ thể mà ông sẽ thực hiện hành động pháp lý - thậm chí là truy tố - nếu thắng cử.

Ông Trump được cho là sẽ hiện thực hóa lời đe dọa khi nhậm chức. Ảnh: Reuters.

"Có rất nhiều người xấu", ông Trump nói trong một cuộc phỏng vấn ngày 20/10 trên Fox News. "Nhưng khi bạn nhìn vào Shifty Schiff và một số người khác, vâng, đối với tôi, họ là kẻ thù từ bên trong. Tôi nghĩ Nancy Pelosi là kẻ thù từ bên trong. Bà ấy đã nói dối. Bà ấy được cho là có trách nhiệm bảo vệ Điện Capitol", ông nói, ám chỉ đến những tuyên bố đã bị bác bỏ rằng bà Pelosi chịu trách nhiệm về an ninh tại Điện Capitol vào ngày 6/1/2021 và đã thoái thác nhiệm vụ của mình.

Người được ông Trump lựa chọn để lãnh đạo Cục Điều tra Liên bang (FBI), Kash Patel, cũng lặp lại lời kêu gọi trả thù như vậy, với "danh sách kẻ thù" của riêng mình.

Ông Patel và bà Pam Bondi - người được ông Trump đề cử để lãnh đạo Bộ Tư pháp - đều thể hiện lòng trung thành gần như hoàn toàn với tổng thống đắc cử - làm dấy lên lo ngại rằng họ sẽ sẵn sàng thực hiện chiến dịch pháp lý đó bằng mọi giá.

Ngoài ba cái tên Schiff, Pelosi và Cheney, cựu Cố vấn Y tế trưởng của Nhà Trắng Anthony Fauci cũng là mục tiêu của sự tức giận từ phía cánh hữu vì chỉ định giãn cách xã hội, các biện pháp phong tỏa và vaccine để làm chậm sự lây lan của Covid-19.

Bà Cheney đã lên tiếng phản đối những lời đe dọa của ông Trump.

Bà nói: "Đề xuất của ông Donald Trump về việc nên bỏ tù các thành viên của Quốc hội đã điều tra các hành động bất hợp pháp và vi hiến của ông ta là sự tiếp tục của cuộc tấn công vào pháp quyền và nền tảng của nền cộng hòa của chúng ta".

Cựu Hạ nghị sĩ Liz Cheney. Ảnh: New York Times.

Thế khó

Hiện chưa rõ liệu những người đang là mục tiêu giận dữ của ông Trump có muốn hay sẽ chấp nhận lệnh ân xá phủ đầu hay không. Nếu những nhân vật như bà Cheney nhận được sự miễn trừ như vậy, họ có khả năng sẽ không phải trải qua nhiều năm kiện tụng, chi phí pháp lý khổng lồ và các bản án hình sự.

Mặt khác, việc chấp nhận lệnh ân xá phủ đầu có thể tạo ra tiền lệ để ông Trump ban hành lệnh ân xá phủ đầu hàng loạt cho những cộng sự bị buộc tội có hành vi không đúng mực.

Có khả năng những đối thủ chính trị của ông Trump, những người từng công khai bác bỏ khả năng ân xá, dù sao cuối cùng cũng sẽ chấp nhận lệnh ân xá.

Ông Schiff đã tách mình khỏi những thảo luận về vấn đề ân xá, nói với người dẫn chương trình George Stephanopoulos của ABC rằng ông không ủng hộ ý tưởng ân xá trước, và gọi một bước đi như vậy là "không cần thiết".

"Những người như chúng tôi trong ủy ban rất tự hào về công việc chúng tôi đã làm", ông nói. "Chúng tôi đã thực hiện giám sát cốt lõi quan trọng đối với một cuộc tấn công bạo lực vào Điện Capitol".

Các chuyên gia pháp lý nói với tờ Guardian rằng ông Biden có thể dùng thẩm quyền trong khuôn khổ quyền hiến định của mình để ban hành lệnh ân xá phòng ngừa toàn diện. Có những giới hạn đối với lệnh ân xá của tổng thống - một tổng thống không thể ân xá cho những cá nhân bị kết án vì những tội không liên bang hoặc ân xá cho những vi phạm trong tương lai.

Loại ân xá mà Tổng thống Biden có thể theo đuổi có thể nằm trong thẩm quyền hành pháp của ông.

Tuy nhiên, thông thường, "bạn không nhận được lệnh ân xá trừ khi bạn đã làm điều gì đó sai trái", Mark Osler, giáo sư luật tại Đại học St Thomas và là chuyên gia về chính sách tuyên án và ân xá cho biết. "Tôi chắc chắn các thành viên của Ủy ban J6 tin rằng họ không làm gì sai cả", vị giáo sư nói.

Tình thế ở đây với chính quyền sắp mãn nhiệm và những người có thể nhận được lệnh ân xá của ông Biden là một kịch bản "làm cũng dở mà không làm cũng dở": nếu không có lệnh ân xá, những đối thủ chính trị cấp cao nhất của Trump có thể phải đối mặt với những cáo buộc và bản án bịa đặt.

Rachel Barkow, một giáo sư luật tại Đại học New York, nói thêm rằng để ông Biden ban hành lệnh ân xá hàng loạt, sẽ rất hữu ích nếu có một danh sách toàn diện những người mà ông Trump có thể truy tố khi ông nhậm chức.

"Nếu những người được nhận lệnh ân xá cuối cùng lại là những người cấp cao, lúc đó lại nảy sinh thực tế những người làm việc ở cấp thấp hơn lại rơi vào vòng truy tố vì không còn ai khác để truy tố", bà Barkow đặt vấn đề. "Đó gần như là điều tồi tệ nhất trong mọi thế giới", bà nói thêm.

“Như vậy, họ bị đẩy vào cuộc điều tra liên bang tốn kém, những nhân viên cấp thấp hơn này sẽ rơi vào vòng xoáy cuộc sống đảo lộn, nhưng họ không được ân xá vì họ không nhận được sự chú ý của chính quyền”.

Cả hai chuyên gia Osler và Barkow đều chung nhận định rằng những cách sử dụng ân xá theo truyền thống hơn bị bỏ qua trong cuộc tranh luận về khả năng sử dụng sáng tạo và mở rộng của ân xá.

Dương Lam