Nuôi con bằng sữa mẹ ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi

Nuôi con bằng sữa mẹ được khẳng định là phương pháp nuôi dưỡng tối ưu, đem lại lợi ích to lớn cho sự phát triển của trẻ nhỏ và sức khỏe bà mẹ. Đối với các vùng dân tộc thiểu số và miền núi – nơi điều kiện kinh tế, chăm sóc y tế và tiếp cận thực phẩm còn nhiều hạn chế – sữa mẹ càng có ý nghĩa đặc biệt, vừa bảo đảm dinh dưỡng, vừa giúp phòng chống suy dinh dưỡng và bệnh tật cho trẻ.

Sữa mẹ – nguồn dinh dưỡng hoàn hảo

Theo hướng dẫn trong tài liệu, sữa mẹ chứa đầy đủ năng lượng, chất đạm, chất béo, vitamin, khoáng chất và các kháng thể cần thiết cho sự phát triển toàn diện của trẻ. Sữa non, được tiết ra ngay sau sinh, giàu globulin miễn dịch, giúp trẻ chống lại nhiễm trùng đường hô hấp và tiêu chảy – những bệnh thường gặp ở trẻ em miền núi.

Sữa mẹ cũng có đặc điểm thay đổi thành phần theo nhu cầu phát triển: sữa đầu giàu nước giúp trẻ giải khát, sữa cuối giàu chất béo và năng lượng giúp trẻ tăng cân. Đây là lợi thế mà không loại sữa thay thế nào có được.

Trong nhiều cộng đồng miền núi, do tập quán nuôi dưỡng cũ, một số bà mẹ chưa cho trẻ bú sớm, bỏ sữa non, hoặc cho trẻ uống nước cơm, mật ong, nước lá ngay sau sinh. Những thực hành này khiến trẻ giảm bú mẹ, dễ mắc bệnh và chậm lớn.

Nuôi con bằng sữa mẹ được khẳng định là phương pháp nuôi dưỡng tối ưu, đem lại lợi ích to lớn cho sự phát triển của trẻ nhỏ và sức khỏe bà mẹ.

Ngoài ra, nhiều bà mẹ phải lao động sớm, không được nghỉ ngơi đầy đủ, dẫn đến việc duy trì bú mẹ kéo dài gặp khó khăn. Đây là những yếu tố khiến tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi và nhẹ cân ở trẻ em miền núi còn cao hơn so với trung bình cả nước.

Ở nhiều cộng đồng dân tộc thiểu số và miền núi, tình trạng nuôi con bằng sữa mẹ chưa được thực hiện đúng vẫn còn khá phổ biến. Nhiều bà mẹ chưa có thói quen cho con bú sớm trong vòng 1 giờ đầu sau sinh, dẫn đến trẻ bỏ lỡ nguồn sữa non giàu kháng thể. Thay vào đó, một số tập tục truyền thống vẫn được duy trì, như cho trẻ uống nước cơm, mật ong hoặc nước lá ngay khi mới chào đời. Những thực hành này khiến trẻ giảm bú mẹ, dễ mắc bệnh tiêu chảy, viêm đường hô hấp và suy dinh dưỡng.

Ngoài ra, việc cai sữa sớm cũng diễn ra ở không ít gia đình miền núi, do bà mẹ phải đi làm nương rẫy hoặc vì tin theo quan niệm cũ. Khi trẻ chưa đủ 24 tháng tuổi đã bị dừng bú mẹ, nguy cơ thiếu dinh dưỡng và chậm phát triển càng tăng cao.

Một khó khăn khác là gánh nặng lao động của bà mẹ. Nhiều phụ nữ sau sinh phải sớm quay lại làm việc, ít được nghỉ ngơi và không có thời gian cho con bú thường xuyên. Điều này làm giảm cơ hội duy trì nguồn sữa mẹ, nhất là trong 6 tháng đầu đời.

Chính những thực trạng trên góp phần khiến tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi, nhẹ cân và thiếu vi chất ở trẻ em miền núi cao hơn mặt bằng chung cả nước. Vì vậy, việc nâng cao kiến thức, thay đổi hành vi và hỗ trợ bà mẹ nuôi con bằng sữa mẹ ở các vùng này là giải pháp căn bản và bền vững để cải thiện tình trạng dinh dưỡng trẻ em.

Thực hành nuôi con bằng sữa mẹ đúng cách

Tài liệu "Nuôi dưỡng trẻ nhỏ" đã đưa ra các khuyến nghị rõ ràng cho bà mẹ:

Để sữa mẹ thực sự trở thành nguồn dinh dưỡng tối ưu, bà mẹ cần nắm vững và thực hiện đúng những bước cơ bản:

Cho bú sớm trong vòng 1 giờ sau sinh: Đây là thời điểm quan trọng để trẻ được nhận sữa non – nguồn kháng thể tự nhiên giúp bảo vệ cơ thể non nớt trước nguy cơ nhiễm bệnh.

Không bỏ sữa non: Sữa non có màu vàng đặc, chứa nhiều dưỡng chất và miễn dịch. Bỏ sữa non đồng nghĩa với việc trẻ mất đi "liều vaccine đầu đời".

Nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu: Trẻ chỉ cần bú mẹ, không cần thêm nước lọc, nước cơm hay bất kỳ loại thức ăn nào khác. Việc cho ăn sớm các thức ăn khác dễ gây bệnh và làm giảm lượng sữa mẹ.

Tiếp tục cho bú mẹ đến 24 tháng hoặc lâu hơn: Sau 6 tháng, trẻ bắt đầu ăn bổ sung nhưng sữa mẹ vẫn là nguồn dinh dưỡng chính trong năm đầu và vẫn rất quan trọng trong những năm tiếp theo.

Cho bú theo nhu cầu: Bà mẹ nên cho con bú bất cứ khi nào trẻ đòi, cả ngày lẫn đêm, không hạn chế số lần bú.

Đảm bảo tư thế đúng khi bú: Trẻ cần ngậm sâu vào quầng vú, miệng mở rộng, cằm chạm vào vú, môi ngoài hướng ra ngoài. Khi bú đúng cách, trẻ sẽ bú hiệu quả và mẹ không bị đau hay nứt núm vú.

Duy trì nguồn sữa mẹ: Nếu mẹ phải đi làm hoặc vắng nhà, có thể vắt sữa ra, bảo quản trong dụng cụ sạch, cho trẻ uống bằng thìa hoặc cốc. Điều này giúp duy trì nguồn sữa và bảo đảm trẻ vẫn được bú mẹ đầy đủ.

Thực hành nuôi con bằng sữa mẹ đúng cách không chỉ giúp trẻ lớn nhanh, khỏe mạnh, mà còn phòng tránh suy dinh dưỡng, đặc biệt quan trọng trong bối cảnh vùng dân tộc thiểu số và miền núi còn nhiều khó khăn về dinh dưỡng và y tế.

Bên cạnh kiến thức và nỗ lực của bà mẹ, sự hỗ trợ của gia đình và cộng đồng đóng vai trò quan trọng. Người chồng, người thân cần giúp đỡ công việc nương rẫy, tạo điều kiện để mẹ nghỉ ngơi, cho con bú thường xuyên.

Cán bộ y tế thôn bản có trách nhiệm tư vấn, hướng dẫn cách cho bú, cách vắt sữa và bảo quản, cũng như giải thích để xóa bỏ các tập quán lạc hậu. Việc truyền thông cần sử dụng ngôn ngữ, hình ảnh và phương pháp phù hợp với văn hóa địa phương để bà mẹ dễ tiếp nhận và áp dụng.

Nuôi con bằng sữa mẹ ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi không chỉ là biện pháp dinh dưỡng tối ưu, mà còn là chiến lược hiệu quả để giảm suy dinh dưỡng, nâng cao sức khỏe và tầm vóc trẻ em. Khi bà mẹ được trang bị đầy đủ kiến thức, được gia đình và cộng đồng hỗ trợ, sữa mẹ thực sự trở thành "nguồn dinh dưỡng vàng" nuôi dưỡng sự phát triển bền vững cho thế hệ tương lai nơi miền núi.

PV