Nước Mỹ bên bờ vực khủng hoảng nợ công:Dự luật cải cách thuế - giọt nước tràn ly

Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ (CBO) vừa công bố báo cáo cho thấy, gói dự luật cải cách thuế và cắt giảm chi tiêu quy mô lớn, được biết đến với tên gọi One Big, Beautiful Bill Act (tạm dịch: Dự luật Vĩ đại, tuyệt vời) mà Tổng thống Donald Trump đang thúc đẩy có thể khiến thâm hụt ngân sách liên bang tăng thêm 2.400 tỷ USD trong 10 năm tới. Dự luật này đã được Hạ viện thông qua hôm 22/5 với tỷ lệ sít sao 215 - 214 và hiện đang chờ xét duyệt tại Thượng viện.

Dự luật có thực sự "vĩ đại, tuyệt vời"?

Dự luật Vĩ đại, tuyệt vời là một phần trong nỗ lực hiện thực hóa các cam kết đối nội mà Tổng thống Donald Trump đưa ra trong chiến dịch tranh cử, kết hợp các đề xuất cắt giảm thuế, chi tiêu công, siết chặt an sinh xã hội, tăng chi cho quốc phòng và kiểm soát nhập cư.

Theo dự luật, chính quyền Tổng thống Trump đề xuất kéo dài 10 năm các biện pháp cắt giảm thuế thu nhập cá nhân và thuế bất động sản từng được thông qua trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông vào năm 2017, đồng thời thực hiện các cam kết mà ông Trump đưa ra trong chiến dịch tranh cử năm 2024 là không đánh thuế tiền boa, tiền làm thêm giờ và lãi suất đối với một số khoản vay mua ô tô. Dự luật cũng đề xuất cắt giảm gần 700 tỷ USD chi tiêu cho chương trình Medicaid - hệ thống bảo hiểm y tế dành cho người thu nhập thấp - trong 10 năm.

Quốc hội Mỹ đang xem xét gói dự luật cải cách thuế và tăng chi tiêu quy mô lớn của Tổng thống Donald Trump. Ảnh: Fox News

Tổng thống Donald Trump đang gây sức ép để Quốc hội Mỹ thông qua dự luật, nhằm kịp thời ký ban hành trước hạn chót ngày 4/7 tới. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, dự luật - nếu được thông qua - không chỉ khiến thâm hụt ngân sách liên bang tăng vọt mà còn kéo theo nguy cơ tạo ra một vòng xoáy luẩn quẩn giữa nợ công ngày càng lớn, lãi suất tăng cao và tăng trưởng kinh tế trì trệ. Những hệ lụy không còn là dự báo xa vời, mà đang dần trở thành thực tế đe dọa an ninh kinh tế quốc gia Mỹ.

Thiếu căn cứ kinh tế

Việc ban hành một dự luật làm tăng nợ công vào thời điểm này được đánh giá là thiếu căn cứ kinh tế. Khác với thời điểm các gói kích thích từng được ban hành trong khủng hoảng tài chính 2008- 2009 hay đại dịch Covid-19, thời điểm kinh tế Mỹ cần được cứu trợ khẩn cấp, các chuyên gia kinh tế cho rằng, nước Mỹ hiện đang không trong tình trạng suy thoái, tỷ lệ thất nghiệp ở mức thấp, nền kinh tế đang phục hồi, dù đối mặt với lạm phát cao và nhiều bất ổn địa chính trị.

Trong bối cảnh đó, việc chính quyền Tổng thống Trump thúc đẩy một dự luật có thể khiến nợ công tăng thêm 2.400 tỷ USD trong 10 năm tới là việc làm khó có thể biện minh. Thậm chí, nếu tính cả khả năng Quốc hội sẽ kéo dài các ưu đãi thuế tạm thời như miễn thuế tiền boa, tiền làm thêm giờ… tổng chi phí của dự luật có thể lên tới 5.300 tỷ USD, theo tính toán của Ủy ban Ngân sách Liên bang có trách nhiệm (CRFB).

Ở quy mô đó, tỷ lệ nợ công/GDP của Mỹ có thể vượt ngưỡng 200% vào năm 2055 - một kịch bản chưa từng có tiền lệ trong lịch sử kinh tế hiện đại. Để so sánh, hiện tại tỷ lệ này đang ở mức khoảng 121%. Cảnh báo không còn mang tính lý thuyết: nước Mỹ đang đối diện với một cuộc khủng hoảng nợ không xa.

Quả bom nợ công ngày càng phình to

Từng có thời kỳ Mỹ thành công trong việc kiểm soát nợ công. Năm 1993, khi Ủy ban Lưỡng đảng về Cải cách thuế và phúc lợi được thành lập, tỷ lệ nợ công/GDP chỉ là 48%. Nhờ những nỗ lực tài khóa lưỡng đảng dưới thời các Tổng thống Ronald Reagan, George H.W. Bush và Bill Clinton, tỷ lệ này giảm xuống chỉ còn 33% vào đầu năm 2001. Nhưng từ đó, tình hình đảo chiều. Hàng loạt đợt cắt giảm thuế và tăng chi tiêu dưới thời cả hai đảng đã đẩy nợ công lên mức chưa từng có.

Kể từ năm 2010, khi Ủy ban Simpson-Bowles được thành lập nhằm tìm giải pháp ổn định tài khóa, nợ công đã leo lên 56% GDP - và đến nay gần như tăng gấp đôi. Điều đáng lo ngại là thay vì kiềm chế xu hướng này, giờ đây Quốc hội Mỹ lại có nguy cơ “đổ thêm dầu vào lửa” nếu thông qua dự luật.

Phản ứng của thị trường tài chính là một chỉ dấu đáng lo. Thay vì tìm đến trái phiếu chính phủ dài hạn như một “nơi trú ẩn an toàn” khi lo ngại suy thoái, nhà đầu tư hiện đang bán tháo trái phiếu kỳ hạn 20 và 30 năm - đẩy lợi suất tăng cao. Điều này cho thấy niềm tin vào năng lực tài khóa dài hạn của Chính phủ đang lung lay nghiêm trọng.

Ba hãng xếp hạng tín dụng lớn nhất thế giới là Moody’s, Fitch và Standard & Poor’s đều đã hạ bậc tín nhiệm quốc gia của Mỹ. Đây là lời cảnh báo rõ ràng: nước Mỹ đang dần bị coi là một “khoản vay rủi ro”.

Vòng xoáy nguy hiểm của nợ và lãi suất

Theo các chuyên gia kinh tế, một khi chi phí vay nợ ngày càng cao, Chính phủ Mỹ sẽ phải chi nhiều hơn để trả lãi, khiến thâm hụt ngân sách tiếp tục phình to, tạo ra vòng xoáy: tăng nợ - tăng lãi suất - tăng nợ. Trong hoàn cảnh đó, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) sẽ mất đi công cụ kiểm soát lạm phát hiệu quả, bởi lãi suất thị trường không còn nằm trong tầm kiểm soát của chính sách tiền tệ thông thường.

Thậm chí, nhiều dự báo tài khóa dài hạn hiện nay của Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ (CBO) còn bị đánh giá là quá lạc quan. Nếu lãi suất thực tế vượt xa tốc độ tăng trưởng kinh tế - điều đang manh nha xảy ra - nước Mỹ sẽ sớm phải đối mặt với những lựa chọn đau đớn: tăng thuế, cắt giảm chi tiêu hoặc rơi vào khủng hoảng tài chính.

Theo kịch bản hiện tại, CBO dự đoán Mỹ sẽ bước vào điểm tới hạn tài khóa vào năm 2044. Tuy nhiên, nếu dự luật thuế mới được thông qua, thời điểm đó có thể đến sớm hơn nhiều.

Hậu quả sẽ đổ lên vai người dân

Vấn đề nợ công không phải là khái niệm trừu tượng trên giấy tờ. Nó có tác động trực tiếp đến cuộc sống thường nhật của người dân Mỹ. Khi lãi suất tăng, các khoản vay mua nhà, mua xe, thẻ tín dụng… đều trở nên đắt đỏ hơn. Doanh nghiệp nhỏ khó tiếp cận vốn, hạn chế khả năng đầu tư và mở rộng.

CBO dự báo, dự luật thuế còn dẫn đến mức cắt giảm khoảng 1.300 tỷ USD cho các chương trình y tế và hỗ trợ thực phẩm - ảnh hưởng trực tiếp đến hàng triệu gia đình thu nhập thấp và trung bình. Đồng thời, các ưu đãi đầu tư vào năng lượng sạch và công nghệ mới cũng sẽ bị thu hẹp, đe dọa vị thế cạnh tranh toàn cầu của Mỹ trong tương lai.

Cần chiến lược tài khóa thận trọng

Theo các nhà phân tích, phản đối dự luật này không đồng nghĩa phản đối cải cách thuế hay tinh giản biên chế, nhưng phải làm rõ: cải cách phải có mục tiêu rõ ràng, cơ sở kinh tế vững chắc và đảm bảo công bằng trong khi dự luật “One Big, Beautiful Bill” chưa đáp ứng được các tiêu chí này. Hiện tại, nước Mỹ cần một chiến lược tài khóa thận trọng: ưu tiên đầu tư chiến lược, kiểm soát thâm hụt và đảm bảo thế hệ tương lai không phải trả giá cho những quyết định hôm nay.

Đây không phải vấn đề của riêng đảng phái nào. Theo các chuyên gia, kỷ luật tài khóa phải là nền tảng cho sự đồng thuận chính trị, nếu nước Mỹ muốn bảo vệ tương lai kinh tế của mình.

Hồng Nhung