Mẹ liệt sĩ 'gặp' lại con sau 50 năm, nói câu khiến ai nghe cũng bật khóc

3 tuần sau khi hài cốt của con trai được chuyển về mảnh đất quê hương, bà Phạm Thị Lài (104 tuổi, trú xã Đại Đồng, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An) vẫn chưa nguôi xúc động.

Hơn nửa thế kỷ đi tìm mộ con, ngày đưa hài cốt liệt sĩ Nguyễn Công Hòa (SN 1951, được cất bốc từ nghĩa trang liệt sĩ Đường 9, tỉnh Quảng Trị) trở về quê nhà, người mẹ bật khóc nức nở. "Hòa ơi! Mẹ đợi con lâu lắm rồi", bà nghẹn ngào.

Người mẹ xúc động bên hài cốt con trai. Ảnh: T.L

Sau lần bị ngã, gãy chân vào năm ngoái, bà Lài không thể đi lại được, buộc phải ngồi xe lăn. Năm nay đã 104 tuổi, nhiều chuyện đã quên, nhưng những câu chuyện về gia đình, việc cậu con trai nằm lại ở chiến trường năm xưa thì người mẹ này nhớ rất rõ.

Gia đình bà có tất cả 7 người con, 4 trai và 3 gái. Anh Nguyễn Công Hòa là người con trai thứ 3, song có 2 người anh trai đầu mất khi còn nhỏ nên anh Hòa được xem là con trai cả trong gia đình. Người em kế tiếp được đặt tên là Nguyễn Công Bình, với mong muốn đất nước sớm đến ngày hòa bình.

Năm 1969, khi vừa tròn 18 tuổi, chàng thanh niên Nguyễn Công Hòa nghe theo tiếng gọi của Tổ quốc, lên đường nhập ngũ, thuộc biên chế của Quân khu 4. Đến năm 1971, người em Nguyễn Công Bình cũng nhập ngũ, tham gia chiến đấu ở chiến trường.

Gia đình xúc động đón liệt sĩ Nguyễn Công Hòa ngày về với quê hương. Ảnh: T.L

Hai năm sau ngày em trai nhập ngũ, năm 1973, gia đình họ nhận được giấy báo tử của liệt sĩ Nguyễn Công Hòa, song không ghi rõ địa điểm hi sinh, nơi chôn cất. Anh Hòa hy sinh khi đang là Trung đội trưởng thuộc Sư đoàn 968, làm nhiệm vụ quốc tế ở Lào.

Năm 1983, chồng của bà Lài qua đời vì bạo bệnh. Năm 1985, anh Nguyễn Công Bình xuất ngũ. Nhưng do vết thương chiến tranh tái phát, sức khỏe yếu, anh cũng qua đời sau ngày xuất ngũ 2 năm, để lại nỗi buồn thương vô hạn cho người mẹ già.

Khi chồng, các con trai lần lượt qua đời, bà Lài nương tựa vào con dâu - vợ anh Bình, trong căn nhà nhỏ ở xã Đại Đồng (huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An).

Kể từ lúc nhận được giấy báo tử của liệt sĩ Nguyễn Công Hòa, bà Phạm Thị Lài luôn đau đáu việc tìm mộ phần của con trai, song không có kết quả.

Hằng năm, đến ngày giỗ của con và kỷ niệm Ngày thương binh liệt sĩ 27/7, người phụ nữ lại cầm trên tay bó hương, chắp tay trước bàn thờ con trai, cầu nguyện. "Cho mẹ tìm thấy mộ con, đưa con về quê. Tuổi đã nhiều rồi, mẹ không thể yên lòng nhắm mắt khi con chưa trở về...".

Thấy mẹ chồng day dứt, ngày ngày mong ngóng tin tức về phần mộ của người anh chồng, chị Phạm Thị Vinh (con dâu cụ Lài) cũng không đành lòng. Khoảng thời gian rảnh rỗi, chị lại đạp xe tìm đến các nghĩa trang, viết thư gửi ban quản lý các nghĩa trang ở các địa phương nhờ tìm kiếm liệt sĩ Hòa. Mỗi lần nhận được thông tin quy tập hài cốt liệt sĩ về các nghĩa trang, người con dâu lại lên đường để tìm kiếm thông tin nhưng mãi không có kết quả.

Bà Phạm Thị Lài bên di ảnh con trai. Ảnh: T.L

"Nhiều năm nay, tôi hỗ trợ mẹ tìm phần mộ của người anh chồng để mẹ đỡ day dứt. Mỗi lần nhận thông tin các đợt quy tập hài cốt liệt sĩ, tôi đều tìm cách để tiếp nhận thông tin, nhưng nhiều lần kết quả không trùng khớp. Sau này khi con trai Nguyễn Công Quỳnh đã trưởng thành, tôi giao cho Quỳnh nhiệm vụ tìm kiếm phần mộ của bác Hòa, vì tôi cũng không còn đủ sức khỏe đạp xe tìm kiếm thông tin về anh nữa", chị Vinh cho hay.

"Kết thúc nỗi đau hơn nửa thế kỷ"

Cách đây 2 năm, thông qua thông tin và sự kết nối của nhóm thiện nguyện tìm mộ liệt sĩ và hỗ trợ di dời hài cốt liệt sĩ tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, anh Nguyễn Công Quỳnh được nhóm thiện nguyện báo tin đã tìm thấy một phần mộ mang tên Nguyễn Công Hòa ở Nghĩa trang liệt sĩ Quốc gia Đường 9 (thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị). Nhận được thông tin, anh Quỳnh đã bắt xe khách vào Quảng Trị tìm đến mộ phần người bác ruột.

Anh Lê Tiến Dũng, thành viên nhóm thiện nguyện tìm mộ liệt sĩ và hỗ trợ di dời hài cốt liệt sĩ về quê hương Nghệ An - Hà Tĩnh cho biết, phần mộ liệt sĩ Hòa được quy tập từ Lào, đưa về đây an táng cùng 5 hài cốt liệt sĩ khác từ trước năm 1990. “Trong một lần đi công tác, tôi cũng chỉ tình cờ nghe đến câu chuyện tập kết về những ngôi mộ này. Khi biết có sự trùng lặp về tên liệt sĩ Hòa mà gia đình đang tìm kiếm mới báo gia đình vào để xác minh”, anh Dũng nói.

Tuy nhiên, đối chiếu các thông tin lưu trữ tại đơn vị chưa thể khẳng định đây là phần mộ của người bác liệt sĩ, anh Quỳnh sau đó làm đơn xin được giám định ADN và đến đầu tháng 3 vừa qua, anh nhận được kết quả giám định kết luận hài cốt ở phần mộ này chính là liệt sĩ Hòa.

"Nhận được kết quả giám định ADN khẳng định đó là bác Hòa, cả nhà đã ôm nhau bật khóc. Bà nội tôi muốn vào Quảng Trị viếng mộ con trai ngay, nhưng vì sức khỏe bà yếu, tôi lại đi làm ăn xa nên chưa thể sắp xếp đưa bà đi. Vừa rồi, hài cốt của bác Hòa được đưa về quê nhà an táng, cả gia đình vỡ òa xúc động", anh Quỳnh cho hay.

Hơn nửa thế kỷ qua, người mẹ không ngừng hy vọng về ngày đoàn tụ này. Hài cốt con trai được đưa về, người mẹ òa khóc khi tâm nguyện đã thành, không còn những đêm dài đau đáu mong con.

Thiện Lương