Nước Đức sẽ làm gì sau khi liên minh cầm quyền tan rã?

Vào đúng ngày ứng cử viên Đảng Cộng hòa Donald Trump giành lại Nhà Trắng trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ, liên minh cầm quyền của Đức đã tan rã hoàn toàn.

Thủ tướng Olaf Scholz, thuộc Đảng Dân chủ Xã hội (SPD) trung tả, đã miễn nhiệm lãnh đạo Đảng Dân chủ Tự do (FDP) Christian Lindner khỏi vị trí Bộ trưởng Tài chính vào đêm muộn 6/11, gây ra cuộc khủng hoảng chính trị. Ông đề xuất tổ chức cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm vào tháng 1.

Hai trong số ba bộ trưởng FDP còn lại trong chính quyền liên bang đã quyết định theo lãnh đạo đảng của họ và nộp đơn từ chức. Trong khi đó, Bộ trưởng Giao thông Volker Wissing nói rằng ông sẽ vẫn tại vị và rời khỏi FDP.

Với điều đó, thỏa thuận liên minh giữa Đảng Dân chủ Xã hội, Đảng Xanh và Đảng Dân chủ Tự do chính thức tan rã. Một lộ trình mới hiện đang hình thành, chỉ ra cách Đức có thể tìm lại chính phủ ổn định.

Luật cải cách bầu cử gây tranh cãi được thông qua vào đầu năm nay sẽ thu hẹp Bundestag từ 733 ghế hiện tại xuống còn 630 ghế. Ảnh: IMAGO

Hoàn thành công việc khẩn cấp

Trong những tuần tới, hai đối tác liên minh còn lại, SPD và Đảng Xanh, có kế hoạch tiếp tục điều hành một chính phủ thiểu số và hoàn thành công việc còn dang dở. Ông Scholz đã đề cập đến việc thông qua một gói lương hưu, luật trong khuôn khổ luật tị nạn mới của EU và một gói viện trợ nổi bật để củng cố nền kinh tế đang sa sút của Đức.

Không rõ ông Scholz có thể tìm được đa số trong Bundestag (Hạ viện Quốc hội Đức) để thông qua ngân sách của mình như thế nào. Thủ tướng đã công bố các cuộc đàm phán theo kế hoạch với ông Friedrich Merz, người đứng đầu Liên minh Dân chủ Cơ đốc giáo trung hữu (CDU). Ông Merz cũng lãnh đạo nhóm đối lập lớn nhất trong Bundestag, bao gồm CDU và Liên minh Xã hội Cơ đốc giáo (CSU).

Tuy nhiên, một số nhà lập pháp đối lập muốn cuộc bầu cử diễn ra sớm hơn chứ không phải đợi đến tháng 1. Ông Merz đã yêu cầu ông Scholz tổ chức cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm ngay lập tức, như điều kiện để ông hợp tác thúc đẩy các vấn đề cấp bách còn lại thông qua quốc hội.

Bước 1: Bỏ phiếu bất tín nhiệm

Ông Scholz hy vọng sẽ tổ chức bỏ phiếu bất tín nhiệm sau khi Bundestag họp lại vào năm mới. Theo hiến pháp Đức, Thủ tướng phải đưa ra một động thái yêu cầu các thành viên Bundestag tuyên bố ủng hộ. Hiến pháp cho phép có 48 giờ tham vấn trước khi Quốc hội đưa ra quyết định. Theo dòng thời gian của ông Scholz, điều này có nghĩa là cuộc bỏ phiếu sẽ được tổ chức vào ngày 15/1.

Nếu phần lớn Bundestag không ủng hộ Thủ tướng, điều này sẽ mở đường cho một cuộc bầu cử bất ngờ. Đây sẽ là lần thứ 6 trong lịch sử nước Đức, một Thủ tướng kêu gọi Bundestag thể hiện sự ủng hộ của mình.

Bước 2: Giải tán Quốc hội

Trong trường hợp chỉ có một thiểu số Bundestag bày tỏ ủng hộ Thủ tướng, thì người đó phải đề xuất rằng Tổng thống liên bang, hiện là ông Frank-Walter Steinmeier, giải tán quốc hội. Nếu nguyên thủ quốc gia cũng không thấy triển vọng khả thi nào cho một chính phủ ổn định trong hoàn cảnh hiện tại, người đó có 21 ngày để giải tán Quốc hội và dọn đường cho một cuộc bầu cử sớm.

Hôm 7/11, ông Steinmeier tuyên bố rằng ông đã chuẩn bị để làm điều đó. Luật cơ bản Đức quy định rằng một cuộc bầu cử mới phải được tổ chức trong vòng 60 ngày kể từ ngày giải tán quốc hội.

Bước 3: Bầu cử sớm

Nếu các sự kiện tiếp tục diễn ra theo mốc thời gian mà ông Scholz mong muốn, thì người Đức sẽ bầu ra một quốc hội mới vào tháng 3. Nếu Tổng thống Steinmeier bãi nhiệm Bundestag vào cùng ngày diễn ra cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm, thì ngày muộn nhất có thể tổ chức bầu cử sẽ là ngày 16/3.

Các đảng đã mong đợi tổ chức một cuộc tổng tuyển cử theo lịch trình thường kỳ vào ngày 28/9/2025. Bây giờ, họ sẽ phải chạy đua để đề cử các ứng cử viên dẫn đầu và lập danh sách đảng cấp tiểu bang.

Đây sẽ là cuộc bầu cử đầu tiên được tổ chức sau luật cải cách luật bầu cử gần đây, theo đó sẽ hạn chế số lượng thành viên của Bundestag sắp tới xuống còn 630 thành viên, giảm từ mức 733.

Bước 4: Một chính phủ mới

Các cuộc khảo sát mới nhất cho thấy quốc hội tiếp theo của Đức sẽ có thành phần rất khác, với đảng FDP mới bị miễn nhiệm gần đây không được kỳ vọng sẽ giành được 5% số phiếu cần thiết để tiếp tục ở lại Quốc hội. Hầu hết các cuộc thăm dò đều dự đoán một liên minh lớn giữa CDU/CSU và SPD là có khả năng xảy ra.

Sau cuộc bầu cử năm 2021, các đảng phái phải mất 71 ngày để thành lập chính phủ mới và sẽ không có gì ngạc nhiên nếu chính phủ tiếp theo cũng mất nhiều tuần để đi đến thống nhất.

Ngọc Ánh (theo DW)