Nực cười 'Trăm sự nhờ… ChatGPT!'

AI không phải “bách khoa toàn thư”…

ChatGPT nổi bật nhờ khả năng trả lời nhanh, tổng hợp thông tin mạch lạc và hỗ trợ đa dạng từ học tập đến công việc. Công cụ này có thể soạn thảo văn bản, gợi ý ý tưởng, giải thích khái niệm khó và trò chuyện tự nhiên như con người. Dễ dùng, linh hoạt và hỗ trợ nhiều ngôn ngữ, ChatGPT trở thành trợ thủ đắc lực trong thời đại số.

Chính vì thế mà giờ đây có vẻ như làm cái gì người ta cũng “trăm sự nhờ ChatGPT”. Viết một bức thư tình ngọt ngào cùng nhờ ChatGPT; viết một lời xin lỗi cũng nhờ ChatGPT; đi xin việc cũng nhờ ChatGPT “dẫn đường chỉ lối”; đi mua một mảnh đất, muốn yêu một ai đó xem có hợp tuổi tác, tính cách hay không cũng hỏi ChatGPT… Cuộc sống của chúng ta trong thời 4.0 dường như dựa cả vào ChatGPT .

Đơn thuốc do “Bác sĩ AI” kê lan truyền trên mạng xã hội.

Mới đây, trên mạng xã hội lan truyền hình ảnh một người phụ nữ đã mang đơn thuốc của “bác sĩ AI” ra hiệu thuốc để mua đã nhận về những luồng ý kiến trái chiều. Một số thì cho rằng, AI trả lời khá chính xác, nhất là các bệnh không nghiêm trọng. Chính vì thế nên họ chọn phương án là hỏi “bác sĩ AI”. Tuy nhiên, bên cạnh đó thì hầu hết đều cho rằng, “AI chỉ là công cụ tham khảo, vì nó dựa vào các dữ liệu chẩn đoán về lâm sàng. Làm sao nó làm được xét nghiệm máu, chụp Xquang, chụp CTđể mà chẩn đoán chính xác” hoặc “Theo nó có ngày mất tiền mất hết cơ hội chữa bệnh. ChatGPT chỉ là công cụ hỗ trợ tìm kiếm, nó cũng lấy nguồn từ thông tin trôi nổi trên mạng chứ đâu phải thánh thần. Nó là một dạng “thầy bói nói dựa” và rất nhiều lần trả lời không chính xác.

Cũng vì nghe theo bác sĩ AI, đã có những trường hợp phải nhập viện vì chữa không đúng cách. Trước đó, Bệnh viện Gia An 115 (TP Hồ Chí Minh) từng tiếp nhận nữ bệnh nhân 42 tuổi, mắc đái tháo đường, tự ý bỏ thuốc theo “bác sĩ AI”. Vài tuần sau, đường huyết tăng vọt, suýt hôn mê. Một bệnh nhân 38 tuổi khác, bị rối loạn lipid máu, cũng dừng thuốc statin, chuyển sang thảo dược theo tư vấn trên mạng, hậu quả là bị hẹp động mạch vành.

Không chỉ coi AI là “bác sĩ” mà nhiều người còn coi AI là chuyên gia tâm lý. Chẳng hạn, cãi nhau với người yêu người ta cũng lên mạng hỏi ChatGPT. Và trên thực tế thì có không ít những người trẻ đã lên hỏi ChatGPT về việc yêu người này có hợp tuổi không? Nếu kết hôn thì hôn nhân có lâu dài, con cái có đề huề hay kinh tế có “thuận buồm xuôi gió” không?

Cũng vì nghe lời phán của ChatGPT mà Lan và Minh (cùng ở Hà Nội) đã suýt bỏ nhau. Chuyện là, trong lúc đùa vui, Lan hỏi ChatGPT xem người sinh năm 1999 có hợp với người sinh năm 2000 không. Câu trả lời chung chung của AI, rằng hai tuổi này “có thể gặp một số xung khắc trong quan điểm, cần nỗ lực để hòa hợp” khiến Lan chột dạ.

Cô đem chuyện này kể với Minh, rồi từ chia sẻ chuyển sang nghi ngờ, hỏi xem “có phải vì không hợp tuổi nên dạo này hay cãi nhau”. Minh thì bực vì cho rằng Lan quá tin vào một câu trả lời máy móc. Hai người tranh luận căng thẳng, thậm chí nói đến chuyện tạm thời “nghỉ yêu để suy nghĩ lại”. Mãi đến khi bạn bè can ngăn, cả hai mới nhận ra việc lấy câu trả lời của ChatGPT làm chuẩn để đánh giá tình yêu chỉ khiến họ hiểu lầm nhau vô cớ.

Ngay cả chuyện yêu và kết hôn nhiều bạn trẻ cũng xin tư vấn của AI.

Tương tự, anh Lê Mạnh Hùng, 42 tuổi (Thanh Xuân, Hà Nội) từ lâu đã coi ChatGPT như kim chỉ nam trong cuộc sống. Anh Hùng chia sẻ: “Quả thật, giờ nếu không có sự trợ giúp của AI tôi không biết cuộc sống mình sẽ như thế nào nữa”. Đỉnh cao của sự lệ thuộc ấy là việc đi mua nhà. Anh cùng vợ vào làng Văn Phú (phường Kiến Hưng, Hà Nội) xem một ngôi nhà 5 tầng, rộng 38,5m2. Người bán nói giá 7 tỉ nhưng anh Hùng nhất định chỉ trả 5 tỉ. Lý do là bởi, trước khi đi anh Hùng đã tham khảo ChatGPT giá nhà ở khu vực đó. Và đến khi anh đưa ra giá đó thì gia chủ đã không nói thêm lời nào mà “tiễn” vợ chồng anh ra ngay ngoài cửa. Vừa đuổi họ vừa nói rằng nếu không thiện chí thì đừng đến xem để mất thời gian vô ích.

Giờ đây, nhiều bạn trẻ đi xin việc cũng dựa cả vào ChatGPT và hoàn toàn không có sự chuẩn bị chu đáo nào từ bản thân. Từ cách viết CV, soạn email ứng tuyển, trả lời câu hỏi phỏng vấn, thậm chí cả câu “điểm mạnh - điểm yếu của bạn là gì?” đều do một tay ChatGPT làm tất. Chính vì vậy khi bước vào phỏng vấn thật, nhà tuyển dụng chỉ cần hỏi sâu hơn một chút như cách xử lý một tình huống thực tế hay minh chứng cho kỹ năng giao tiếp là họ hoàn toàn lúng túng, nói năng rời rạc vì không hiểu bản chất những gì AI đã viết hộ. Kết quả, hồ sơ thì đẹp nhưng năng lực thực tế lại không khớp, khiến nhà tuyển dụng đánh giá thiếu trung thực và… trượt ngay vòng đầu.

Vài ngày qua, trên mạng xã hội lan truyền tin nhắn của một phụ huynh nhắn cho gia sư của con mình với nội dung: “Chị vừa mới phát hiện ra lâu nay con dùng Al để giải bài tập khá nhiều. Lịch sử tin nhắn với AI có rất nhiều những phần liên quan tới toán, tiếng Việt và cả tiếng Anh. Như vậy là suốt thời gian qua khi học con toàn dùng Al để che giấu sức học thật. Chị khá thất vọng về con và chắc thời gian tới chị sẽ ngưng cho con dùng máy tính khi bố mẹ không có nhà. Nên nếu em sắp xếp dạy con qua buổi tối được thì con sẽ học tiếp, nếu không chắc chị phải tạm cho con thôi học vì khi học mà bố mẹ không kiểm soát. Con dùng máy tính sai mục đích quá, không biết những bài tập em giao, em có biết con cũng đang nhờ AI để giải giúp không…”.

Sau khi tin nhắn được đăng tải, rất nhiều thầy cô cũng đã vào chia sẻ nỗi niềm như: “Mình dạy thêm lớp 11, nhiều học sinh giờ làm bài tập chỉ 5 phút là xong hết. Hỏi thì bảo tự làm nhưng check lịch sử truy cập Internet mới biết toàn nhờ ChatGPT. Lo quá, không quản lý đúng cách là mai này vào đại học kiểu gì cũng hổng kiến thức”.

Đừng thần thánh hóa AI

Ứng dụng ChatGPT đang tạo cơn sốt toàn cầu khi cán mốc 100 triệu người dùng chỉ sau 2 tháng ra mắt, một kỷ lục chưa từng có, so với TikTok mất 9 tháng và Instagram mất tới 2 năm để đạt mốc tương tự. Đây là sản phẩm của Công ty OpenAI (Mỹ), chuyên nghiên cứu và phát triển trí tuệ nhân tạo (AI). Theo AP, hệ thống AI thế hệ mới có thể tạo văn bản, hình ảnh, thậm chí video dựa trên cơ sở dữ liệu khổng lồ từ sách kỹ thuật số, bài viết trực tuyến và nhiều nguồn khác. Hàng triệu người dùng đã trải nghiệm và góp phần giúp AI ngày càng thông minh hơn.

Tin nhắn của một phụ huynh gửi đến gia sư bày tỏ sự lo ngại khi con thường xuyên nhờ AI giải bài.

AI đang len lỏi vào mọi ngóc ngách đời sống, từ học tập, công việc, kinh doanh đến giải trí và sáng tạo nội dung. Nó giúp con người tiết kiệm thời gian, tăng năng suất, tự động hóa các tác vụ lặp lại và mở ra những khả năng tưởng như không thể. Việc tìm kiếm thông tin, phân tích dữ liệu, tạo báo cáo hay thiết kế ý tưởng trở nên nhanh chóng và tiện lợi hơn nhờ AI.

Tuy nhiên, bên cạnh ưu điểm là những mặt trái ngày càng rõ rệt, gây lo ngại cho giáo dục, doanh nghiệp và xã hội. Khi mọi câu hỏi đều có thể được AI trả lời chỉ trong vài giây, nguy cơ lớn nhất là con người ngừng tự suy nghĩ, tự học và tự ra quyết định. Nhiều học sinh, sinh viên lạm dụng AI để làm bài tập, viết luận hay làm báo cáo mà không hiểu sâu nội dung. Trong công việc, nhiều nhân viên dùng AI soạn email, báo cáo hay lập kế hoạch mà không kiểm tra hay phân tích, dẫn đến suy giảm khả năng tư duy phản biện và năng lực giải quyết vấn đề thực tế.

Nói về vấn đề này, chuyên gia giáo dục Nguyễn Thúy Uyên Phương chia sẻ: “Mình thử dùng ChatGPT để thiết kế chương trình học cho học sinh. Chỉ mất 6 phút để soạn một giáo án dài 6 trang, chất lượng đủ dùng, trong khi team soạn giáo án có thể tốn 1-2 buổi làm việc và vài chục giờ suy nghĩ. Tuy nhiên, để đạt kết quả đó, mình vẫn phải áp dụng phương pháp 'scaffolding' (đưa ra các gợi ý) - xây dựng các bước dẫn dắt học sinh từ nền tảng cơ bản đến các kỹ năng cao hơn. Đặt 5 câu hỏi có tính chất scaffolding, không phải “một phát ăn ngay”, mới giúp AI tạo ra sản phẩm chất lượng”.

Không ít người còn hỏi AI những vấn đề đáng lẽ phải tự quyết định, từ chuyện tình cảm như “yêu có hợp không?”, “có nên kết hôn?”, đến nghề nghiệp hay tài chính như “có nên nghỉ việc?”, “có nên đầu tư?”, thậm chí nhờ AI chọn ngày tốt xấu. Khi cảm xúc và quyết định cá nhân được đặt vào tay máy móc, con người dễ đánh mất khả năng tự đánh giá, dẫn đến giảm năng lực tự lập và trách nhiệm cá nhân.

Trong khi đó, ông Vũ Ngọc Sơn, Giám đốc Công ty cổ phần Công nghệ An ninh mạng Quốc gia Việt Nam (NCS), nhấn mạnh: “AI là công cụ cần thiết, nhưng phụ thuộc quá mức sẽ gây ra nhiều hệ quả tiêu cực. Học sinh, sinh viên sẽ suy giảm khả năng tư duy, phản biện, còn nhân viên bỏ lỡ cơ hội rèn luyện khả năng phân tích, tổng hợp và sáng tạo. AI cung cấp đáp án nhanh, nhưng không thể thay thế tư duy độc lập và sáng tạo của con người”.

Ông Vũ Ngọc Sơn, Giám đốc Công nghệ Công ty Cổ phần Công nghệ An ninh mạng Quốc gia Việt Nam (NCS).

Bên cạnh đó, việc dùng AI “vô tội vạ” còn tiềm ẩn rủi ro pháp lý và bản quyền. Nội dung do AI tạo ra có thể vi phạm bản quyền, và nếu sử dụng sai cách, người dùng có thể bị xử phạt nghiêm trọng hoặc khởi kiện. Ông Sơn khuyến cáo, mỗi người nên coi AI là công cụ hỗ trợ, đồng thời kiểm tra lại thông tin, vì AI không phải lúc nào cũng chính xác. Với người lao động, khi dùng AI trong công việc cần bảo mật dữ liệu cá nhân và thông tin nhạy cảm, tránh chia sẻ trên các nền tảng không đáng tin cậy. Doanh nghiệp cũng nên thiết lập quy trình sử dụng AI minh bạch, hướng dẫn nhân viên khai thác công cụ mà vẫn duy trì khả năng sáng tạo, phân tích và kiểm soát rủi ro.

AI là công cụ mạnh mẽ nhưng không phải cứu cánh. Thần thánh hóa AI đồng nghĩa với từ bỏ một phần năng lực tư duy, sáng tạo và tự học của chính con người. Cân bằng giữa tận dụng AI và duy trì khả năng tự lập, tự học, tự quyết định là chìa khóa để AI thực sự trở thành trợ lực, thay vì “người quyết định” thay con người.

Phong Anh