NỬA THẾ KỶ VƯƠN LÊN CÙNG ĐẤT NƯỚC Bài 4: Xây dựng nền móng

Bài 2: Quyết định "lịch sử"

Bài 3: Tạo đà cho đổi mới, phát triển

Khởi đầu cho công cuộc đổi mới, Tiền Giang bắt đầu chuyển đổi dần cơ cấu kinh tế, tập trung đầu tư hạ tầng, phát triển công nghiệp, thương mại - dịch vụ.

Từ nền tảng ban đầu còn thấp, ngành Công nghiệp của Tiền Giang giờ đây gặt hái những thành tựu rất quan trọng và còn rất nhiều dư địa để tiếp tục phát triển trong tương lai. Điều này cũng được xem là Tiền Giang đã bắt đầu xây dựng nền móng cho chặng đường phát triển mới sau này.

NHỮNG THĂNG TRẦM

Là tỉnh thuần nông nghiệp, Tiền Giang chịu thiệt hại nặng do chiến tranh tàn phá, đã ảnh hưởng rất lớn đến việc khôi phục và phát triển kinh tế, trong đó có ngành Công nghiệp. Khi cả nước bắt nhịp xu hướng đổi mới, Tiền Giang cũng bắt đầu chuyển hướng, khởi đầu từ công nghiệp.

Khu vực Gò Công hiện có nhiều tiềm năng phát triển công nghiệp. Ảnh: TRUNG HẬU

Vai trò của ngành Công nghiệp dần được định hình rõ nét hơn khi Tiền Giang cùng cả nước bước vào thời kỳ đổi mới. Nhìn lại lịch sử mới thấy, từ chỗ hầu như không có cơ sở công nghiệp nào, đến năm 1985, Tiền Giang có 69 xí nghiệp quốc doanh, đóng vai trò chủ đạo trong ngành Công nghiệp của toàn tỉnh và nếu so với năm 1976 giá trị tổng sản lượng công nghiệp tăng gấp 5 lần, đạt tỷ lệ tăng bình quân hằng năm là 40%.

Theo đó, các ngành công nghiệp cơ khí, hóa chất, vật liệu xây dựng, khai thác và chế biến gỗ, in, chế biến lương thực và thực phẩm, sản xuất hàng tiêu dùng… đã được hình thành và ngày càng phát triển. Trong giai đoạn này, nhiều doanh nghiệp mới ra đời, đã phát huy được hiệu quả như: Xí nghiệp 1-5, Nhà máy Mỹ Tường thuộc Xí nghiệp Liên hiệp Chăn nuôi, Xí nghiệp Liên hiệp Rau quả, Xí nghiệp Liên hiệp Dừa Tiền Giang, Xí nghiệp May Mỹ Tho…

Một thời các doanh nghiệp này đứng vị trí hàng đầu trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Từ chỗ là tỉnh thiếu gạo ăn, Tiền Giang đã dần trở thành một trong những địa phương có lượng gạo xuất khẩu lớn của cả nước.

Từ sau năm 1986, dưới ánh sáng của đường lối đổi mới do Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI đề ra, việc khôi phục và phát triển ngành Công nghiệp được tỉnh xem là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, cần tập trung trí tuệ, tiền của và công sức để xây dựng ngày càng lớn mạnh. Số liệu thống kê cho thấy, chỉ sau vài năm thực hiện công cuộc đổi mới của đất nước, ngành Công nghiệp của Tiền Giang đã ghi nhận được bước tiến khá.

Đó là giá trị sản xuất công nghiệp năm 1990 của Tiền Giang được ghi nhận tăng khoảng 19% so với năm 1986. Thực tiễn cũng đã ghi nhận, nhờ có chủ trương và chính sách đúng đắn, nhân dân mạnh dạn đầu tư sản xuất, các cơ sở tư nhân với quy mô nhỏ và vừa phát triển nhanh chóng, sản phẩm làm ra ngày càng phong phú.

Chưa kể, các xí nghiệp quốc doanh trong quá trình tổ chức, sắp xếp lại sản xuất theo hướng duy trì những xí nghiệp hoạt động có hiệu quả hoặc sản phẩm làm ra sinh lợi ít nhưng là yêu cầu bức thiết của xã hội.

Sự chuyển biến rõ nét nhất, sau nhiều nỗ lực, thực hiện nhiều giải pháp, đến năm 1990, kim ngạch xuất khẩu của Tiền Giang tăng gấp 3 lần so với năm 1986, chủ yếu là mặt hàng tôm, gạo, rau quả, thịt… Cơ cấu kinh tế Tiền Giang tiếp tục có bước chuyển dịch tương đối khá, tuy chậm nhưng đúng hướng. Các ngành kinh tế của Tiền Giang từng bước chuyển dịch theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Các thành phần kinh tế, loại hình doanh nghiệp tiếp tục phát triển và hoạt động có hiệu quả. Theo đó, đến năm 2001, khu vực I chiếm hơn 54%, khu vực II chiếm gần 17%, khu vực III chiếm hơn 29%. Đánh giá chung cho thấy, sở dĩ ngành Công nghiệp có bước chuyển nhanh trong giai đoạn này là nhờ Tiền Giang có hệ thống giao thông thủy, bộ thuận lợi, nằm kề với “tam giác” trọng điểm phát triển kinh tế phía Nam, có nguyên liệu phục vụ cho sản xuất công nghiệp phong phú, nguồn lao động dồi dào.

Đồng thời, Tiền Giang đã ban hành nhiều chính sách khuyến khích giúp ngành Công nghiệp có điều kiện thuận lợi phát triển…

GẶT HÁI THÀNH CÔNG

Cùng với làn gió đổi mới của cả nước, lãnh đạo tỉnh cũng đã lựa chọn hướng đi là “đi tắt đón đầu” để phát triển kinh tế. Tuy nhiên, bắt đầu vào giai đoạn đầu đổi mới, dù cơ chế, chính sách đã được thay đổi nhưng đi lên theo hướng nào cũng là điều không dễ dàng. Nhưng công bằng mà nói, khi kinh tế thị trường dần được định hình, doanh nghiệp được giao quyền chủ động kinh doanh, năng lực sản xuất được giải phóng và ngày càng phát huy tác dụng.

Dây chuyền sản xuất bia trước đây của Công ty Liên doanh BGI Tiền Giang.

Chính sách kinh tế mới đã cởi trói, giúp cho các doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư phát triển. Chính vì vậy, sản phẩm công nghiệp của Tiền Giang ngày càng đa dạng hơn. Doanh nghiệp bắt đầu quan tâm đến chất lượng, mẫu mã và bao bì. Một trong những dấu mốc đáng ghi nhận cho ngành Công nghiệp Tiền Giang là sự ra đời của Công ty Liên doanh BGI Tiền Giang vào năm 1993, là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, với tổng mức đầu tư 43 triệu USD và công suất thiết kế ban đầu 50 triệu lít bia, nước ngọt có ga mỗi năm.

Nhìn lại chiều dài lịch sử, nguyên Giám đốc Sở Công nghiệp (giai đoạn 1994 - 2001) Phạm Văn Khiết từng chia sẻ với chúng tôi rằng, thực trạng chung là các cơ sở công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp trên địa bàn tỉnh giai đoạn này còn nhỏ, lực lượng yếu, phân tán, máy móc thiết bị lạc hậu dẫn đến hệ quả là sức cạnh tranh hàng hóa rất kém.

Lúc này, tỉnh xác định, muốn đi lên công nghiệp hóa phải bắt nguồn từ nền tảng nông nghiệp nên đầu tư công nghiệp chế biến gắn với vùng nguyên liệu. Từ chủ trương này, một số doanh nghiệp có năng lực sản xuất yếu kém, cùng ngành nghề thì sáp nhập trở lại.

Có lẽ dấu mốc phát triển của ngành Công nghiệp được đánh dấu khi lần đầu tiên Dự án Xây dựng phát triển công nghiệp do Sở Công nghiệp (nay là Sở Công thương) thực hiện. Cùng với chủ trương phát triển công nghiệp dẫn đến việc hình thành các khu, cụm công nghiệp, mà điển hình là Khu công nghiệp Mỹ Tho ra đời vào năm 1997 theo Quyết định 782 ngày 20-9-1997 của Thủ tướng Chính phủ và chính thức được khởi công xây dựng vào tháng 9-1998, với diện tích hơn 79 ha.

Đến năm 2000, cơ sở hạ tầng của Khu công nghiệp Mỹ Tho đã được xây dựng hoàn chỉnh, bao gồm nhà điều hành, mạng lưới điện, hạ tầng giao thông nội bộ, hệ thống cấp thoát nước. Đồng thời, tỉnh đã ban hành các chính sách thông thoáng nhằm tạo lực hút đối với các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Chính vì thế, nhiều doanh nghiệp đến đầu tư và Khu công nghiệp Mỹ Tho nhanh chóng được lấp đầy. Và tất nhiên là sau đó, hàng loạt khu, cụm công nghiệp trên địa bàn tỉnh lần lượt ra đời.

Dấu ấn rõ nét nhất của ngành Công nghiệp có lẽ được ghi dấu ở giá trị sản xuất công nghiệp liên tục tăng ở mức cao trong những năm gần đây; đặc biệt là ở giá trị kim ngạch xuất khẩu. Từ năm 2013, kim ngạch xuất khẩu của tỉnh đã cán dấu mốc 1 tỷ USD và đến cuối năm 2014 đã đạt 1,48 tỷ USD, trở thành 1 trong 15 tỉnh, thành có kim ngạch xuất khẩu cao nhất trong cả nước. Và đến cuối năm 2024, Tiền Giang đã cán mốc giá trị xuất khẩu 6,5 tỷ USD và dự kiến năm 2025 đạt 7 tỷ USD.

Tất nhiên, chuyển đổi cơ cấu kinh tế của Tiền Giang vẫn chưa dừng lại. Xu hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa vẫn cứ thế tiếp diễn. Ngành Công nghiệp của Tiền Giang tiếp tục cán những dấu mốc mới, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Con số cụ thể cho thấy, các khu công nghiệp đang hoạt động trên toàn tỉnh hiện đã thu hút được 114 dự án với tổng vốn đầu tư 2,85 tỷ USD và 4.959 tỷ đồng, giải quyết việc làm cho hơn 86.700 lao động.

Chưa kể, các cụm công nghiệp đang hoạt động cũng thu hút được 68 dự án với tổng vốn đầu tư đăng ký 0,2 tỷ USD và hơn 998 tỷ đồng, giải quyết việc làm cho hơn 14.500 lao động. Chủ trương phát triển công nghiệp của Tiền Giang vẫn chưa dừng lại; bởi theo quy hoạch đến năm 2030, Tiền Giang sẽ phát triển khoảng 11 khu công nghiệp, với tổng diện tích hơn 3.358 ha và Tiền Giang đang phấn đấu trở thành tỉnh công nghiệp trong tương lai.

Tiền Giang đã trải qua thời gian nỗ lực chuyển mình, trong đó tập trung chuyển đổi cơ cấu kinh tế đã mang lại hiệu ứng tích cực. Giờ đây, Tiền Giang đang bắt đầu cho giai đoạn mới, với nhiều cơ hội mới.

ANH PHƯƠNG

(còn tiếp)