Nữ tiến sĩ ứng dụng công nghệ trong hỗ trợ trẻ tự kỷ

TS. Ngô Thị Duyên (giữa) và 2 sinh viên thực hiện đề tài

Cơ hội cho trẻ rối loạn phổ tự kỷ và rối loạn đọc viết

Là một giảng viên, nhà nghiên cứu làm việc trong lĩnh vực khoa học công nghệ, mục tiêu mà TS. Ngô Thị Duyên hướng tới là "công nghệ vị nhân sinh". Một trong các hướng nghiên cứu chị đang theo đuổi là ứng dụng công nghệ hỗ trợ trẻ có rối loạn phát triển (rối loạn phổ tự kỷ, rối loạn đọc viết…).

"Tôi nhận thấy đây là một vấn đề cấp thiết tại Việt Nam. Nhiều trẻ rối loạn phát triển, trong đó có trẻ mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ và rối loạn đọc viết nhưng chưa được phát hiện và can thiệp kịp thời. Ví dụ, hội chứng khó đọc ảnh hưởng đến 5%-10% trẻ trong độ tuổi đi học. Tại Việt Nam, hàng chục nghìn học sinh có thể mắc hội chứng này nhưng chưa được phát hiện. Bên cạnh đó, các phương pháp truyền thống chưa tận dụng công nghệ để hỗ trợ chẩn đoán và can thiệp hiệu quả, nguồn nhân lực vẫn còn hạn chế. Việc sàng lọc, chẩn đoán và can thiệp sớm cho nhóm trẻ có nhu cầu đặc biệt rất quan trọng. Vì vậy, chúng tôi đã và đang nỗ lực sử dụng chuyên môn của mình nhằm phát triển các hệ thống/ứng dụng công nghệ hỗ trợ nhóm trẻ này", TS. Ngô Thị Duyên chia sẻ.

Các ứng dụng này sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và các công nghệ hiện đại như theo dõi chuyển động mắt, thực tế ảo và giao tiếp tăng cường… để tối ưu hóa quá trình chẩn đoán và can thiệp. Nhóm đã và đang phát triển hệ thống theo dõi chuyển động mắt đầu tiên tại Việt Nam, nhằm hỗ trợ sàng lọc, chẩn đoán và can thiệp cho trẻ mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ và chứng khó đọc. Hệ thống bao gồm phần mềm và phần cứng, sử dụng thiết bị theo dõi chuyển động mắt kết nối với máy tính. Khi trẻ thực hiện các bài kiểm tra trên máy tính, hệ thống sẽ ghi lại tọa độ điểm nhìn của mắt và sử dụng thuật toán AI để phân tích, xác định các đặc trưng chuyển động mắt liên quan, cung cấp thông tin hỗ trợ chuyên gia/giáo viên trong việc chẩn đoán và can thiệp cho trẻ.

Một số hệ thống công nghệ tiêu biểu của nhóm bao gồm: BioA - hỗ trợ chẩn đoán và can thiệp rối loạn phổ tự kỷ bằng theo dõi chuyển động mắt, BioD - hỗ trợ sàng lọc, chẩn đoán trẻ mắc chứng rối loạn đọc bằng theo dõi chuyển động mắt, VRA - ứng dụng thực tại ảo hỗ trợ trẻ tự kỷ học tập và phát triển kỹ năng, ReadMe- nền tảng ứng dụng di động hỗ trợ trẻ mắc chứng khó đọc cải thiện kỹ năng đọc hiểu bằng công nghệ tùy chỉnh văn bản, nhận diện ký tự quang học (OCR) và text-to-speech. Các hệ thống này không chỉ giúp trẻ học tập tốt hơn mà còn hỗ trợ giáo viên và phụ huynh theo dõi tiến trình, từ đó cá nhân hóa nội dung giảng dạy phù hợp với từng trẻ.

Thách thức từ quá trình thu thập dữ liệu

Theo TS. Ngô Thị Duyên, một trong những thách thức mà chị và các thành viên nhóm nghiên cứu gặp phải là việc thu thập dữ liệu thực tế để phát triển và tối ưu hóa hệ thống AI. Đặc biệt, với các ứng dụng sử dụng theo dõi chuyển động mắt, cần có lượng dữ liệu lớn và đa dạng từ trẻ có và không có rối loạn, nhưng số lượng trẻ tham gia thử nghiệm còn hạn chế. Để khắc phục điều này, nhóm đã tiến hành thử nghiệm tại các trường học và trung tâm giáo dục đặc biệt, thu thập dữ liệu từ nhiều trẻ nhằm tối ưu hóa thuật toán. Ngoài ra, việc phát triển các hệ thống hỗ trợ cũng gặp trở ngại về tính phù hợp với ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam, đòi hỏi sự tùy chỉnh đáng kể..

Hiện nay, một số ứng dụng như BioA, BioD, VRA và ReadMe đã được thử nghiệm trên trẻ và có kết quả khả quan. Nhóm nghiên cứu đang tiếp tục hoàn thiện và mở rộng ứng dụng để có thể triển khai rộng rãi tại các trường học và trung tâm giáo dục đặc biệt. "Tôi hy vọng rằng các nghiên cứu này sẽ mở ra hướng tiếp cận mới trong việc chẩn đoán sớm rối loạn phổ tự kỷ và rối loạn đọc viết cũng như giúp giáo viên và phụ huynh có thêm công cụ hỗ trợ trẻ một cách hiệu quả. Ngoài ra, một khía cạnh rất quan trọng nữa là có thể góp phần thay đổi nhận thức của cộng đồng về các loại rối loạn này, giúp trẻ nhận được sự hỗ trợ đúng đắn từ sớm", TS. Ngô Thị Duyên bày tỏ.

Hoàng Duy