Nội tình thỏa thuận trao đổi tù nhân lịch sử giữa Nga, Mỹ

Vào cuối tháng 6, các viên chức CIA đã tổ chức một cuộc họp mật với các sĩ quan tình báo Nga tại một thủ đô ở Trung Đông để trình bày đề xuất về khả năng trao đổi tù nhân. Đây là nội dung mới nhất trong một loạt các đề xuất mà các viên chức Mỹ đưa ra cho Nga trong nỗ lực kéo dài nhiều năm nhằm đảm bảo việc thả các công dân Mỹ bị giam giữ tại Nga.

Tổng thống Joe Biden phát biểu với báo chí và gia quyến của những tù nhân trao trả. Ảnh: CNN

Lần này CIA có một đề xuất mới là phóng thích Vadim Krasikov, một công dân Nga đã bị kết tội hành quyết một người đàn ông giữa ban ngày ở Berlin và đang thụ án chung thân trong một nhà tù ở Đức.

Đề xuất mà CIA đưa ra cho Nga là kết quả sau nhiều tháng làm việc của các viên chức Mỹ nhằm thuyết phục Đức thả Krasikov, người được coi là có liên quan với Tổng thống Nga Vladimir Putin. Thỏa thuận mở rộng được trình bày bao gồm việc trao đổi tù nhân người Nga để lấy hai công dân Mỹ bị giam giữ tại Nga với cáo buộc gián điệp: đó là cựu lính thủy đánh bộ Mỹ Paul Whelan và phóng viên tờ Wall Street Journal Evan Gershkovich.

Các quan chức Nga đã mang đề xuất trở lại Moscow. Vào đầu tháng 7, trong một cuộc điện đàm với Giám đốc CIA Bill Burns, phía Nga đã ám chỉ với Mỹ rằng họ đã đồng ý với thỏa thuận về nguyên tắc, nhưng các chi tiết cụ thể vẫn cần phải được thống nhất. Sau đó, vào ngày 17/7, Moscow đã chính thức chấp nhận các điều khoản bằng cách chuyển phản hồi cho CIA, tạo tiền đề cho cuộc trao đổi tù nhân lớn nhất giữa Mỹ và Nga kể từ Chiến tranh Lạnh, liên quan đến 24 tù nhân và 7 quốc gia.

Đây là một kết thúc nhanh chóng đáng kinh ngạc sau nhiều năm đàm phán khó khăn.

Vào hôm 1/8, các tù nhân Gershkovich, Whelan và Kurmasheva bước lên một chiếc máy bay của Mỹ ở Thổ Nhĩ Kỳ để trở về quê hương.

"Thỏa thuận giúp điều này trở thành hiện thực là một kỳ tích của ngoại giao và tình hữu nghị," Tổng thống Mỹ Joe Biden phát biểu trong bài phát biểu từ Nhà Trắng vào cùng ngày. "Nhiều quốc gia đã giúp thực hiện điều này. Các bên đã tham gia nhiều đàm phán khó khăn, phức tạp theo yêu cầu của chúng ta".

Vào đêm muộn ngày 1/8, các công dân Mỹ được trả tự do đã hạ cánh xuống đất Mỹ tại Căn cứ chung Andrews, nơi họ được các thành viên gia đình, Tổng thống Mỹ Joe Biden và Phó Tổng thống Kamala Harris chào đón.

Chìa khóa của thỏa thuận là khả năng thuyết phục Thủ tướng Đức Olaf Scholz thả Krasikov, tù nhân Nga then chốt.

Trước khi CIA có thể đưa ra bất kỳ đề xuất nghiêm túc nào cho phía Nga liên quan đến Krasikov, chính quyền ông Biden đã phải bỏ nhiều nỗ lực thuyết phục Đức đồng ý.

Tại một cuộc họp G7 vào tháng 4/2023, Ngoại trưởng Blinken đã nêu ý tưởng trao đổi Krasikov với Bộ trưởng Ngoại giao Đức Annalena Baerbock. Cố vấn An ninh Quốc gia Jake Sullivan cũng đã nhiều lần nêu vấn đề này với người đồng cấp Đức. Các quan chức, đồng thời cả Tổng thống Mỹ Joe Biden và Phó Tổng thống Harris đã âm thầm làm việc trong suốt cả năm để thuyết phục chính phủ Đức đồng ý thả tù nhân Krasikov.

Liên Hà