Nói làm việc với Nga dễ hơn Ukraine, ông Trump toan tính điều gì?

Từ Hội nghị An ninh Munich (Đức) tới các cuộc đàm phán với Nga ở Riyadh (Ả Rập Xê-út) và cuộc gặp với phái đoàn Ukraine ở Jeddah (Ả Rập Xê-út). Những động thái này đang khiến các đồng minh và thế giới đặt dấu hỏi về toan tính thực sự của ông Trump.

Sự thay đổi trong thái độ

Hội nghị An ninh Munich vốn là nơi các nhà lãnh đạo thế giới đưa ra những bài phát biểu chính sách quan trọng, đặc biệt với châu Âu, cuộc xung đột Nga-Ukraine tiếp tục là trọng tâm. Phái đoàn Mỹ do Phó Tổng thống JD Vance dẫn đầu, cùng Ngoại trưởng Marco Rubio, đặc phái viên về Ukraine và Nga Keith Kellogg, và Thượng nghị sĩ Lindsey Graham — người ủng hộ Ukraine mạnh mẽ tại Quốc hội Mỹ — đã tham dự sự kiện này.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cũng có mặt tại Munich với hy vọng đàm phán và ký thỏa thuận chia sẻ tài nguyên khoáng sản với Mỹ. Giới chức châu Âu dự đoán bài phát biểu của ông Vance sẽ cứng rắn, tập trung vào chi tiêu quốc phòng và cam kết an ninh. Nhưng thực tế còn tệ hơn những gì phương Tây lường trước. Họ không ngờ tới việc Mỹ lên kế hoạch đàm phán riêng với Nga tại Ả Rập Xê-út mà không có sự tham gia của Ukraine hay bất kỳ đồng minh châu Âu nào.

Giây phút căng thẳng giữa Tổng thống Trump và Tổng thống Zelensky tại Nhà Trắng, ngày 28/2. (Ảnh: CNN)

Đỉnh điểm căng thẳng xảy ra ngày 28/2, khi ông Trump mời ông Zelensky rời Nhà Trắng sau một cuộc tranh cãi gay gắt. Đây là lần hiếm hoi một Tổng thống Mỹ công khai công kích một lãnh đạo đồng minh ngay tại Phòng Bầu dục.

Sau đó, ông Trump họp kín với các cố vấn, trong đó có Phó Tổng thống Vance và Ngoại trưởng Rubio, để đánh giá tình hình. Ông tuyên bố ông Zelensky chưa sẵn sàng đàm phán và yêu cầu ông phải "rời đi".

Sự việc tiếp diễn ngày 3/3, khi ông Trump bất ngờ yêu cầu dừng toàn bộ viện trợ quân sự cho Ukraine. Hai ngày sau, Mỹ tạm dừng chia sẻ thông tin tình báo với Kiev. Lý do ông Trump đưa ra là muốn thúc đẩy Ukraine và Nga ngồi vào bàn đàm phán, đồng thời cho rằng Ukraine cần thể hiện thiện chí hòa bình.

Kế hoạch hòa bình và đàm phán

Sau những căng thẳng, ngày 11/3, Ukraine và Mỹ ra tuyên bố chung chấp nhận đề xuất ngừng bắn 30 ngày, với khả năng gia hạn nếu các bên đồng ý. Mỹ cam kết nối lại viện trợ quân sự và chia sẻ thông tin tình báo với Ukraine — một bước ngoặt so với thái độ cứng rắn trước đó của ông Trump.

Tổng thống Mỹ Donald Trump. (Ảnh: Reuters)

Ngoại trưởng Marco Rubio công bố đề xuất hòa bình tại Jeddah, bày tỏ hy vọng Nga sẽ chấp nhận để tiến tới "giai đoạn hai" - các cuộc đàm phán thực chất. Theo tuyên bố chung, lệnh ngừng bắn có thể gia hạn và phụ thuộc vào sự chấp thuận của Nga. Dù vậy, Nga vẫn giữ lập trường không chấp nhận ngừng bắn tạm thời nếu chỉ có lợi cho Ukraine.

Ngày 12/3, ông Trump tuyên bố Mỹ sẽ có cuộc họp lớn với Nga và lạc quan về khả năng đạt thỏa thuận hòa bình. Ông nhấn mạnh rằng "làm việc với Nga dễ hơn với Ukraine", một phát ngôn đầy ẩn ý.

Toan tính của ông Trump

Các động thái của ông Trump cho thấy ông có thể đang tính toán những bước đi lớn hơn:

Đầu tiên, tạo áp lực buộc Ukraine ngồi vào bàn đàm phán. Trong đó, việc tạm dừng viện trợ quân sự và tình báo là đòn bẩy để ép Kiev chấp nhận lệnh ngừng bắn, đồng thời buộc họ phải thể hiện thiện chí hòa bình.

Thứ hai, ông Trump muốn Mỹ giữ vai trò trung tâm trong đàm phán hòa bình, thay vì để châu Âu hay các tổ chức quốc tế dẫn dắt. Do đó, sau khi thuyết phục được Ukraine tại Jeddah, Mỹ dự kiến sẽ thực hiện ngoại giao con thoi với Nga. Với việc làm trung gian hòa giải Nga – Mỹ, đây sẽ là thắng lợi lớn của ông Trump trong nhiệm kỳ 2.0 khi làm được một điều không phải nhà lãnh đạo phương Tây nào cũng có thể làm, đó là kéo Nga vào cùng bàn đàm phán.

Ông Trump sẽ có lợi nếu đưa được Nga và Ukraine vào bàn đàm phán. (Ảnh: Getty)

Ngoài ra, thỏa thuận về đất hiếm giữa Mỹ và Ukraine, dự kiến ký từ tháng trước, được đưa vào tuyên bố chung hôm 11/3. Điều này không chỉ giúp Mỹ bù đắp chi phí đã hỗ trợ Ukraine, mà còn giảm phụ thuộc vào đất hiếm từ Trung Quốc.

Cuối cùng, ông Trump có thể dùng lập trường cứng rắn với Ukraine để thu hút cử tri bảo thủ, đồng thời thể hiện mình là người có thể chấm dứt chiến tranh nhanh chóng - một điểm cộng lớn cho chiến dịch tái tranh cử.

Nhìn chung, cú "quay xe" của ông Trump vừa gây hoang mang cho các đồng minh, vừa đặt nền móng cho một chiến lược đối ngoại thực dụng. Việc liệu ông có thể buộc Nga nhượng bộ hay không vẫn là dấu hỏi, nhưng rõ ràng ông Trump đang chơi một ván cờ chính trị và kinh tế đầy toan tính.

Kông Anh