Nơi 'đá nở hoa' khi đồng bào Mông biết vươn lên nhờ chuyển đổi số

Sà Phìn từ lâu đã gắn liền với hình ảnh những nương ngô cheo leo, những mái nhà trình tường ẩn mình giữa sắc xám của đá tai mèo. Cuộc sống của đồng bào Mông nơi đây luôn phải đối mặt với muôn vàn khó khăn do điều kiện tự nhiên khắc nghiệt.

Từ mảnh đất khô cằn đến những “nông dân 4.0”

Vậy nhưng, như anh Vàng Mí Pó, một người Mông trẻ tuổi ở Sà Phìn, là một trong những minh chứng rõ nét cho sự thay đổi theo hướng tích cực.

Từng bỏ học sớm để phụ giúp gia đình làm nương rẫy, cuộc sống của anh Pó gắn liền với sự vất vả, bấp bênh. Nhưng rồi, nhờ sự tiếp cận với công nghệ, anh đã mạnh dạn thay đổi tư duy sản xuất.

"Trước đây, mình chỉ biết trồng ngô, trồng lúa, thu hoạch xong thì bán cho thương lái với giá bấp bênh. Mấy năm nay, được cán bộ xã hướng dẫn, mình bắt đầu tìm hiểu về cách bán hàng online. Ban đầu cũng khó khăn lắm, vì không rành công nghệ, nhưng rồi cứ học dần, hỏi dần", anh Pó chia sẻ.

Giờ đây, điện thoại thông minh đã trở thành công cụ làm việc không thể thiếu của anh Pó. Ngoài việc cập nhật thông tin thời tiết, hướng dẫn kỹ thuật canh tác, anh còn dùng điện thoại để chụp ảnh sản phẩm, đăng bài lên các nhóm chợ online, các nền tảng mạng xã hội để quảng bá nông sản của gia đình.

HTX Sà Phìn A tiếp cận khách hàng khá thuận lợi nhờ chuyển đổi số.

"Nhờ bán hàng online mà sản phẩm của nhà mình được nhiều người biết đến hơn, bán được giá cao hơn, thu nhập cũng ổn định hơn rất nhiều", anh Pó vui vẻ nói.

Câu chuyện của anh Pó không phải là cá biệt ở Sà Phìn. Nhiều hộ gia đình khác cũng đang dần làm quen với việc sử dụng điện thoại thông minh, internet để tìm kiếm thông tin thị trường, học hỏi kinh nghiệm sản xuất, và đặc biệt là quảng bá, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp.

Vợ chồng anh Sùng Mí Phìn, chủ cơ sở Chai To Homestay (thôn Lũng Hòa B) cũng là một điển hình trong việc ứng dụng chuyển đổi số vào du lịch cộng đồng. Vợ chồng anh Phìn đã tự học hỏi và thực hành việc quảng bá homestay, kết nối khách du lịch trên các nền tảng số. Việc sử dụng Facebook để đăng tải hình ảnh, video, thông tin về homestay và các trải nghiệm văn hóa địa phương đã được vợ chồng anh ứng dụng. Việc sử dụng Google Maps giúp khách du lịch dễ dàng tìm kiếm và định vị homestay. Ngoài ra, vợ chồng anh còn đưa homestay lên các nền tảng đặt phòng trực tuyến quốc tế, mở rộng đối tượng khách hàng.

Điều đáng ghi nhận là vợ chồng anh Phìn đã chủ động tự học và áp dụng công nghệ mà không chờ đợi sự hướng dẫn hoàn toàn từ bên ngoài, thể hiện tinh thần "nông dân 4.0".

Đánh thức tiềm năng bản địa

Chuyển đổi số không chỉ dừng lại ở việc cá nhân tự phát mà ở Sà Phìn, các cấp chính quyền địa phương, các tổ chức xã hội đã và đang đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng, hỗ trợ bà con tiếp cận và ứng dụng công nghệ một cách bài bản, hiệu quả.

Một trong những mô hình tiêu biểu nhất là HTX Dịch vụ Tổng hợp Nông Lâm Nghiệp thôn Sà Phìn A, nơi tập hợp những người phụ nữ Mông giàu nghị lực cùng nhau bảo tồn nghề truyền thống của dân tộc Mông.

Không chỉ chú trọng vào sản xuất thổ cẩm từ cây lanh, HTX Sà Phìn A còn mạnh dạn ứng dụng chuyển đổi số và thương mại điện tử vào quá trình quảng bá, bán sản phẩm và tiếp cận khách hàng. Các sản phẩm thổ cẩm tinh xảo từ cây lanh không chỉ được trưng bày tại các điểm bán truyền thống mà còn được giới thiệu rộng rãi trên các nền tảng trực tuyến. Tận dụng mạng xã hội, HTX thường xuyên cập nhật hình ảnh, video về quy trình sản xuất thủ công, về những câu chuyện phía sau mỗi sản phẩm. Đây là kênh quan trọng để HTX tương tác trực tiếp với khách hàng, lắng nghe phản hồi và tạo dựng niềm tin.

Sản xuất và tiêu thụ mật ong thông qua thương mại điện tử được HTX Hà An Thành Ma Tủng áp dụng khá hiệu quả.

Đặc biệt, HTX cũng đang tích cực đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử, mở rộng kênh phân phối ra ngoài phạm vi địa phương. Việc này không chỉ giúp sản phẩm thổ cẩm của người Mông tiếp cận được với đông đảo khách hàng trên cả nước mà còn hướng tới thị trường quốc tế. Bằng cách ứng dụng công nghệ, những người phụ nữ Mông ở HTX Sà Phìn A đang tự tin đưa sản phẩm của mình đến gần hơn với người tiêu dùng hiện đại, nâng cao giá trị và vị thế của nghề truyền thống.

Hiện nay, HTX vừa sản xuất, tiêu thụ sản phẩm thổ cẩm online vừa đón khách du lịch ở trong và ngoài nước và bán hàng trực tiếp. Cách làm này giúp những người phụ nữ Mông khẳng định được tiếng nói trong gia đình và xã hội. Hàng tháng, họ vừa có thêm việc làm, vừa có thêm nguồn thu nhập từ 4-5 triệu đồng nhờ tham gia HTX.

Hay như HTX Hà An Thành Ma Tủng với 15 hộ gia đình thành viên cũng đã và đang khẳng định vị thế của mình trong ngành mật ong, đặc biệt với sản phẩm mật ong Bạc Hà trứ danh. Sở hữu khoảng 800 đàn ong, mỗi năm, HTX đạt sản lượng ấn tượng từ 2.400 - 3.000 lít mật ong, mang lại doanh thu trên 1,2 tỷ đồng. Tuy nhiên, thành công của HTX không chỉ dừng lại ở con số sản lượng hay doanh thu. Điều làm nên sự khác biệt và giúp mật ong Bạc Hà của Hà An Thành Ma Tủng vươn xa chính là nhờ chiến lược chuyển đổi số mạnh mẽ trong quảng bá và tiếp cận thị trường.

HTX đã tiên phong ứng dụng công nghệ để nâng cao giá trị sản phẩm và thương hiệu. Mật ong Bạc Hà của HTX đã đạt chứng nhận OCOP 3 sao và gặt hái nhiều giải thưởng danh giá như: Giải Vàng Nông nghiệp Việt Nam năm 2022 và đặc biệt là Sản phẩm tin dùng ASEAN năm 2022 tại Singapore. Những giải thưởng này không chỉ là sự công nhận về chất lượng mà còn là minh chứng cho hiệu quả của việc tiếp cận thị trường thông qua các kênh hiện đại như thiết lập website riêng, fanpage trên mạng xã hội đến việc đẩy mạnh bán hàng qua các sàn thương mại điện tử.

Nhờ đó, thông tin về sản phẩm, quy trình nuôi ong thủ công và những giá trị đặc biệt của mật ong Bạc Hà đã đến được với đông đảo người tiêu dùng trong và ngoài nước một cách nhanh chóng, hiệu quả.

Tương lai khởi sắc trên cao nguyên đá

Những thành công bước đầu của ở Sà Phìn trong hành trình chuyển đổi số đã mở ra một tương lai đầy hứa hẹn cho đồng bào Mông trên cao nguyên đá.

Theo thống kê, toàn xã Sà Phìn có 11 thôn với hơn 600 hộ dân, thì cả 600 hộ đều là người dân tộc Mông. Mặc dù Sà Phìn là xã vùng cao với địa hình hiểm trở, nhưng việc phủ sóng di động và internet cáp quang đã được chú trọng. Hiện nay, hầu hết các thôn trung tâm đều đã có internet, giúp bà con đồng bào Mông tiếp cận thông tin và các nền tảng số dễ dàng hơn. Tỉnh Hà Giang đặt mục tiêu đến hết năm 2025 sẽ phủ sóng di động đến 100% thôn, bản và 75% hộ dân có đường truyền internet. Đây cũng là cơ hội cho người dân Sà Phìn tiếp cận công nghệ số.

Đặc biệt, để đồng bào Mông không bị tụt hậu, huyện Đồng Văn nói riêng, tỉnh Hà Giang nói chung đã phối kết hợp với các đơn vị viễn thông, Liên minh HTX tỉnh tổ chức các lớp tập huấn về kỹ năng sử dụng điện thoại thông minh, internet, và các ứng dụng thương mại điện tử cho người dân. Những kiến thức này giúp bà con tự tin hơn trong việc quảng bá sản phẩm, tìm kiếm thị trường và giao dịch trực tuyến.

Trong đó, các HTX ở Sà Phìn và hộ gia đình đã được khuyến khích và hỗ trợ để đưa sản phẩm của mình lên các sàn thương mại điện tử, mạng xã hội. Đây là nền tảng để địa phương đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ để phát triển du lịch. Du khách có thể dễ dàng tìm kiếm thông tin về các điểm đến, dịch vụ du lịch qua các nền tảng số. Việc này không chỉ giúp quảng bá hình ảnh địa phương mà còn tạo thêm sinh kế cho người dân thông qua các dịch vụ lưu trú, ẩm thực, và bán sản phẩm địa phương.

Với sự nỗ lực không ngừng, tin rằng Sà Phìn sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ, trở thành một hình mẫu về phát triển kinh tế gắn với chuyển đổi số ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Tùng Lâm