Nơi bảo tồn và lan tỏa văn hóa Chăm

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng Đinh Văn Tuấn (thứ ba từ phải qua) cùng lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh đến tham quan tại Trung tâm TBVH Chăm

Nơi lưu giữ ký ức văn minh Chăm Pa

Giữa ồn ào, náo nhiệt, chỉ cần bước chân qua cánh cổng lớn ngay quốc lộ 1A, thôn Bình Tiến, xã Bắc Bình, du khách đã như lạc vào một thế giới khác. Đây là tòa nhà 2 tầng có kiến trúc không quá cầu kỳ, nổi bật với những bức phù điêu, họa tiết mang nét văn hóa Chăm.

Trung tâm TBVH Chăm Bình Thuận có tổng diện tích gần 3.500 m2 trực thuộc Bảo tàng tỉnh Lâm Đồng. Từ khi đi vào hoạt động năm 2010, nơi đây được xem là điểm giao thoa giữa quá khứ và hiện tại, giúp du khách có cái nhìn toàn diện về văn hóa, lịch sử và con người vùng đồng bào dân tộc Chăm khu vực Đông Nam tỉnh.

Bên trong trung tâm được chia thành nhiều khu: trưng bày sưu tập di sản văn hóa hoàng tộc Chăm; nông, ngư cụ truyền thống; làng nghề gốm; nguyên liệu, công cụ và sản phẩm dệt thủ công; cùng các sản phẩm văn hóa phi vật thể. Tại đây trưng bày hơn 1.000 hiện vật gốc và hiện vật, ảnh phục chế các loại.

Đáng chú ý là các hiện vật phục dựng của Hoàng tộc Chăm Pô Klong Mơnai (1622 - 1627), bao gồm bộ vương miện của vua và búi chụp tóc của hoàng hậu chế tác với đường nét hoa văn tinh xảo; hoa văn trên vương miện mô phỏng Makara (nửa thú nửa cá).

Ngoài ra, còn có tượng vua, hoàng hậu, bộ ấn kiếm, trang phục và những vật dụng cúng lễ như: khay trầu, mâm lễ, lư đốt trầm. Các trang phục thêu bằng chỉ vàng, điểm xuyết hoa văn tinh tế trên nền vải trắng được dệt bằng chất liệu độc đáo của người Chăm thời xưa.

Nhà sưu tầm cổ vật Nguyễn Quốc Dũng và học sinh xem bộ sưu tập gốm Chăm

Bên cạnh đó còn có tượng đá, nông cụ của người Chăm từ thế kỷ IX - X và các mô hình phục dựng văn hóa phi vật thể như: Lễ hội Katê, Lễ hội Đạp lửa, nghi thức hát lễ... Mỗi hiện vật gắn với một làng nghề, một tín ngưỡng, một cộng đồng, là ký ức sống động của nền văn minh Chăm rực rỡ giữa miền Trung Việt Nam.

Ông Ức Viết Vòng - Trưởng Ban Quản lý Trung tâm TBVH Chăm cho biết: Trung tâm TBVH Chăm tọa lạc ngay trong làng Chăm xã Bắc Bình, một ngôi làng vẫn còn bảo tồn được bản sắc dân tộc cũng như nghề làm gốm truyền thống, đó là làng gốm Bình Đức. Hiện nghệ thuật làm gốm của người Chăm đã được UNESCO công nhận là “Di sản văn hóa phi vật thể” cần bảo vệ khẩn cấp. Vì thế, du khách có thể tản bộ vào thăm làng nghề, trải nghiệm thực tế các công đoạn nhồi đất, nặn gốm thủ công hoặc di chuyển thêm 2 km nữa sẽ tới đền thờ Pô Nít.

Ngôi đền chứa đựng đầy đủ các giá trị văn hóa đặc sắc của người Chăm từ đầu thế kỷ XVII đến nay đã hơn 400 năm. Tiêu biểu là bộ sưu tập tượng đá với 21 tượng thể hiện trình độ và nghệ thuật điêu khắc thời bấy giờ. Đền thờ Pô Nít đã được xếp hạng Di tích lịch sử, văn hóa cấp quốc gia vào năm 2000...

Học sinh trải nghiệm làm bánh gừng tại Trung tâm TBVH Chăm

Tạo dựng thương hiệu điểm đến văn hóa

Ở khu vực Đông Nam tỉnh có 34 dân tộc thiểu số, trong đó, đồng bào dân tộc Chăm đông nhất với hơn 41.000 người. Trải qua hàng ngàn năm lịch sử, dân tộc Chăm đã sáng tạo nên một nền văn hóa độc đáo và đặc sắc, phong phú và đa dạng từ những tác phẩm kiến trúc nghệ thuật, điêu khắc, phong tục tập quán, ngôn ngữ, chữ viết, tôn giáo, tín ngưỡng cho đến những nghi lễ, văn nghệ dân gian.

Nhiều di sản đã được Nhà nước xếp hạng như: nhóm đền tháp Pô Sah Inư, đền tháp Pô Dam, đền thờ Pô Klong Mơnai, bộ sưu tập di sản Hoàng tộc Chăm, nghệ thuật làm gốm thủ công, Lễ hội Katê, bảo vật quốc gia Linga vàng...

Ngoài việc gìn giữ di sản, Trung tâm TBVH Chăm còn tổ chức nhiều hoạt động quảng bá bản sắc dân tộc thành sản phẩm du lịch đặc trưng. Nổi bật là các chương trình giao lưu, trải nghiệm, kết nối với làng gốm, di tích Chăm; chuyên đề trưng bày, biểu diễn nghệ thuật, làm bánh gừng, dệt vải... Những “lớp học” thực tế này nhiều năm qua đã thu hút đông đảo trường học, khơi gợi hứng thú tìm hiểu văn hóa cho học sinh. Nhờ đó, trung bình mỗi năm, trung tâm đón hơn 10.000 lượt khách tham quan, nghiên cứu, học tập.

Tham gia các trò chơi tại Trung tâm TBVH Chăm

Cùng với các sản phẩm du lịch hiện có, du lịch tìm hiểu di sản văn hóa Chăm tại Trung tâm TBVH Chăm sẽ trở thành một trong những "trạm dừng chân" thú vị đối với du khách trong hành trình điểm đến. Nếu được đẩy mạnh liên kết vùng, địa phương sẽ hình thành những cung đường di sản độc đáo làm mới sản phẩm du lịch và đóng góp vào mục tiêu chung của cả tỉnh đón 22 triệu lượt khách trong năm.

Thùy Linh .