Nợ toàn cầu vượt 100 nghìn tỷ USD vì chi phí lãi suất tăng vọt

Chi phí lãi suất tăng vọt

Báo cáo về nợ toàn cầu của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế cho thấy, từ năm 2021 đến 2024, chi phí lãi suất tính theo tỷ lệ sản lượng đã tăng từ mức thấp nhất lên mức cao nhất trong vòng 20 năm qua. Chi tiêu của các chính phủ cho việc trả lãi đã chiếm 3,3% GDP tại các quốc gia thành viên OECD, vượt qua cả ngân sách dành cho quốc phòng.

Theo báo cáo của OECD, tổng số trái phiếu chính phủ và doanh nghiệp lưu hành trên toàn cầu đã vượt mốc 100 nghìn tỷ USD vào năm ngoái.

Mặc dù hiện nay các ngân hàng trung ương đang cắt giảm lãi suất, chi phí đi vay vẫn cao hơn nhiều so với trước đợt tăng lãi suất năm 2022. Do đó, các khoản nợ lãi suất thấp đang dần được thay thế và chi phí lãi suất có khả năng sẽ tiếp tục tăng trong thời gian tới.

Điều này diễn ra trong bối cảnh các chính phủ phải đối mặt với những hóa đơn chi tiêu khổng lồ. Tuần này, quốc hội Đức đã thông qua một kế hoạch lớn nhằm thúc đẩy cơ sở hạ tầng và hỗ trợ nỗ lực tăng chi tiêu quốc phòng trên toàn châu Âu. Những chi phí dài hạn từ quá trình chuyển đổi xanh đến vấn đề dân số già hóa đang là thách thức lớn đối với các nền kinh tế lớn.

"Sự kết hợp giữa chi phí cao hơn và nợ tăng cao có nguy cơ hạn chế khả năng vay vốn trong tương lai, đúng vào thời điểm nhu cầu đầu tư lớn hơn bao giờ hết", OECD nhận định trong báo cáo nợ hàng năm.

Dù chi phí lãi suất tăng mạnh, nhưng tại hơn một nửa các quốc gia OECD và gần 1/3 nợ chính phủ của các thị trường mới nổi, cũng như gần 2/3 nợ doanh nghiệp chất lượng cao và gần 3/4 nợ doanh nghiệp rủi ro cao, mức chi phí này vẫn thấp hơn lãi suất thị trường hiện hành.

Gần một nửa nợ chính phủ của các nước OECD và thị trường mới nổi, cùng khoảng một phần ba nợ doanh nghiệp, sẽ đáo hạn vào năm 2027. Các quốc gia thu nhập thấp, rủi ro cao phải đối mặt với nguy cơ tái tài trợ lớn nhất, với hơn một nửa nợ của họ đáo hạn trong ba năm tới và hơn 20% trong số đó đáo hạn ngay trong năm nay.

Khi nợ trở nên đắt đỏ hơn, các chính phủ và doanh nghiệp cần đảm bảo rằng việc vay vốn của họ hỗ trợ tăng trưởng dài hạn và nâng cao năng suất, ông Serdar Celik - trưởng bộ phận thị trường vốn và tổ chức tài chính của OECD, nhấn mạnh.

"Nếu họ làm điều này đúng cách, chúng tôi không lo lắng... Nhưng nếu tiếp tục gia tăng nợ đắt đỏ mà không nâng cao năng lực sản xuất của nền kinh tế, chúng ta sẽ chứng kiến những thời điểm khó khăn hơn", ông Celik nói.

Tuy nhiên, kể từ năm 2008, các doanh nghiệp đã sử dụng nguồn vốn vay cao hơn cho các mục đích tài chính như tái tài trợ hoặc chi trả cho cổ đông, trong khi đầu tư của doanh nghiệp lại giảm kể từ đó.

Bất ổn kinh tế và căng thẳng địa chính trị

OECD khuyến nghị, các thị trường mới nổi phụ thuộc vào vay nợ bằng ngoại tệ cần phát triển thị trường vốn nội địa.

Chi phí lãi suất tính theo tỷ lệ sản lượng đã tăng từ mức thấp nhất lên mức cao nhất trong vòng 20 năm qua.

Báo cáo chỉ ra rằng chi phí vay thông qua trái phiếu định giá bằng USD đã tăng từ khoảng 4% năm 2020 lên hơn 6% năm 2024 và với các nền kinh tế rủi ro cao, mức này thậm chí vượt 8%. Những quốc gia này gặp khó khăn trong việc khai thác nguồn tiền nội địa do tỷ lệ tiết kiệm thấp và thị trường trong nước chưa phát triển.

Theo OECD, việc tài trợ cho quá trình chuyển đổi đạt mức phát thải ròng bằng không (NetZero) là một "thách thức to lớn". Với mức đầu tư hiện tại, các thị trường mới nổi ngoài Trung Quốc sẽ đối mặt với khoản thiếu hụt 10 nghìn tỷ USD để đạt được mục tiêu của Thỏa thuận khí hậu Paris vào năm 2050.

Nếu các khoản đầu tư bổ sung cần thiết cho quá trình chuyển đổi được tài trợ công khai, tỷ lệ nợ trên GDP có thể tăng thêm 25 điểm phần trăm tại các nền kinh tế tiên tiến và 41 điểm tại Trung Quốc vào năm 2050. Nếu được tài trợ bởi khu vực tư nhân, nợ của các công ty năng lượng tại các thị trường mới nổi ngoài Trung Quốc sẽ cần tăng gấp bốn lần vào năm 2035.

OECD cho biết, các ngân hàng trung ương, đang giảm lượng trái phiếu nắm giữ, đã được thay thế bởi các nhà đầu tư nước ngoài và hộ gia đình, hiện nắm giữ lần lượt 34% và 11% nợ chính phủ nội địa của các nền kinh tế OECD, tăng từ mức 29% và 5% vào năm 2021.

Mặc dù vậy, tổ chức này cảnh báo xu hướng này có thể không kéo dài. Căng thẳng địa chính trị gia tăng và những bất ổn trong thương mại có thể dẫn đến sự thay đổi nhanh chóng trong tâm lý ngại rủi ro, từ đó gây rối loạn dòng chảy danh mục đầu tư quốc tế.

Đức Bình