Nỗ lực giải quyết tranh chấp dân sự thông qua hòa giải

Thẩm phán hòa giải vụ, việc dân sự tại Tòa án Nhân dân huyện Thường Xuân.

Là người thường xuyên được phân công giải quyết vụ, việc tranh chấp dân sự, thẩm phán Cao Thị Nga, Phó Chánh án Tòa án Nhân dân huyện Hoằng Hóa hiểu rõ vai trò và tầm quan trọng của công tác hòa giải cũng như trách nhiệm của người thẩm phán. Bà Nga cho biết: Hòa giải là phương thức giải quyết tranh chấp hiệu quả nhất, tốt nhất, tiết kiệm nhất, tối ưu các tranh chấp dân sự. Bởi, thông qua hòa giải thành sẽ chấm dứt mâu thuẫn, xung đột hoặc xích mích, tranh chấp một cách ổn thỏa nhất. Nếu như giải quyết tranh chấp bằng biện pháp xét xử, thì sau phán quyết, sẽ có bên thắng bên thua, bên được bên mất, thậm chí có nhiều trường hợp cả hai bên đều thua. Ngược lại, nếu tranh chấp giải quyết bằng hòa giải thì các bên hoàn toàn tự nguyện thỏa thuận về những giải pháp giải quyết. Nói cách khác khi hòa giải thành thì các bên đều thắng, không có người thắng, người thua.

Nhưng để hòa giải thành trong giải quyết án dân sự lại là chuyện không hề dễ dàng. Bởi hầu hết các tranh chấp mà tòa thụ lý thường đã nảy sinh từ lâu, mâu thuẫn kéo dài, các bên chủ động giải quyết nhiều lần nhưng chưa đạt được đồng thuận. Cá biệt có nhiều vụ tranh chấp nảy sinh từ trong gia đình, dòng họ, làng xóm, tích tụ từ lâu dẫn đến xô xát, ẩu đả nhau. Để hòa giải thành những vụ việc này, theo thẩm phán Cao Thị Nga, người thẩm phán thường phải dành thời gian thỏa đáng để xem xét, nghiên cứu kỹ lưỡng, thấu đáo hồ sơ, tìm hiểu cặn kẽ nguyên nhân, bản chất của mâu thuẫn, tranh chấp để tìm cách hòa giải. Quá trình hòa giải, thẩm phán phải kiên trì, tôn trọng lắng nghe cả hai bên trình bày nguyên nhân mâu thuẫn, những điều chưa đồng thuận với nhau, ý định giải quyết tranh chấp, phân chia tài sản... Từ đó, thẩm phán tuyên truyền, giải thích pháp luật, chỉ rõ đúng sai, động viên họ tự định đoạt tranh chấp, xóa bỏ mâu thuẫn.

Thẩm phán Cao Thị Nga chia sẻ: Có nhiều phiên hòa giải kéo dài cả buổi, thậm chí bị ngắt quãng nhiều lần do một bên đương sự không muốn nghe ý kiến của bên còn lại, hoặc cãi cọ nhau tại tòa. Phiên hòa giải bị tạm dừng và phải tổ chức lại vào ngày hôm sau. Nhưng rồi, bằng khả năng nắm bắt tâm lý đương sự và sự kiên trì trong tuyên truyền, giải thích, vận động, thuyết phục, các thẩm phán ở Tòa án Nhân dân huyện Hoằng Hóa đã tổ chức hòa giải thành nhiều vụ, việc dân sự.

Với cách làm này, trong 6 tháng đầu năm 2025 Tòa án Nhân dân huyện Hoằng Hóa đã giải quyết, xét xử 33 vụ trong số 92 vụ, việc thụ lý. Trong đó, tòa chỉ phải xét xử 6 vụ, số còn lại tòa đã ra quyết định công nhận sự thỏa thuận giữa các đương sự, hoặc đương sự tự nguyện rút đơn khởi kiện do được thẩm phán tuyên truyền, hòa giải.

Theo thẩm phán Lê Thanh Hùng, Phó Chánh án Tòa án Nhân dân tỉnh: Xác định hòa giải là một chế định đặc biệt quan trọng trong giải quyết án nói chung và vụ, việc dân sự nói riêng, Đảng ủy, lãnh đạo Tòa án Nhân dân tỉnh đã lãnh đạo, chỉ đạo tòa án hai cấp trong tỉnh chú trọng tổ chức thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao hơn nữa hiệu quả các phiên hòa giải. Trong đó, quán triệt, thống nhất nhận thức hòa giải là khâu trọng tâm, đột phá, hướng ưu tiên để quyết liệt triển khai thực hiện nâng cao chất lượng xét xử, giải quyết án. Mỗi đơn vị tòa án giao chỉ tiêu cho từng thẩm phán và quan tâm hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi nhất để thẩm phán hoàn thành tốt nhiệm vụ hòa giải.

Bên cạnh đó, tòa án hai cấp trong tỉnh đã yêu cầu các thẩm phán dành thời gian nghiên cứu kỹ lưỡng từng hồ sơ vụ việc cụ thể, xác định vấn đề mấu chốt, bản chất của tranh chấp, mâu thuẫn để tập trung tháo gỡ. Quá trình hòa giải, người thẩm phán phải xây dựng môi trường thân thiện để các bên có thể thoải mái, lắng nghe, đàm phán, tôn trọng lẫn nhau. Đồng thời nắm bắt tâm lý của các bên, đi sâu phân tích có lý, có tình, sát với diễn biến sự việc và kiên trì tìm kiếm các giải pháp khả thi nhất mà hai bên cùng chấp thuận.

Cũng trong thời gian qua, tòa án hai cấp trong tỉnh đã triển khai có hiệu quả phong trào thi đua “Vì công lý”, khích lệ thẩm phán, những người giữ chức danh tư pháp kiên trì, sáng tạo, trách nhiệm, nhiệt huyết trong thực hiện nhiệm vụ được giao. Trong đó, đề cao thái độ, tác phong, sự đồng cảm, chia sẻ của thẩm phán trong phiên hòa giải...

Với những cách làm hiệu quả này, trong 6 tháng đầu năm 2025 tòa án hai cấp trong tỉnh đã giải quyết, xét xử 3.593 vụ, việc dân sự (bao gồm các tranh chấp, yêu cầu về dân sự, hôn nhân - gia đình, kinh doanh thương mại, lao động). Trong đó, tòa án cấp huyện giải quyết, xét xử 3.295 vụ, việc. Đáng chú ý, tòa án hai cấp đã hòa giải thành 2.668 vụ, việc, chiếm 74,2% số vụ, việc được giải quyết, xét xử. Thông qua hòa giải thành, đã giải quyết triệt để, nhanh chóng tranh chấp, mâu thuẫn, củng cố mối đoàn kết trong nội bộ Nhân dân, góp phần xây dựng cộng đồng, xã hội hiện đại, văn minh và nghĩa tình.

Bài và ảnh: Đỗ Đức