Những thủy sản nào của Việt Nam có nguy cơ bị 'mất cửa' tại thị trường Mỹ từ năm 2026?

Cục quản lý đại dương và khí quyển quốc gia Mỹ (NOAA) vừa đã công bố kết quả so sánh theo Đạo luật Bảo vệ Động vật có vú Biển. Báo cáo này rà soát khoảng 2.500 nghề cá của 135 quốc gia và vùng lãnh thổ đang tìm cách xuất khẩu cá và các sản phẩm cá sang Mỹ.

Kết quả, 240 nghề cá của 46 quốc gia bị từ chối công nhận tương đương, đồng nghĩa sản phẩm từ các nghề cá này sẽ không được phép nhập khẩu vào Mỹ kể từ ngày 1-1-2026.

Theo phân loại, có 3 nhóm: danh sách 1 gồm các quốc gia được công nhận toàn bộ; danh sách 2 - bị từ chối một phần; danh sách 3 - bị từ chối toàn bộ.

Việt Nam hiện đang nằm trong danh sách 2, tức chỉ một số nghề cá không đạt yêu cầu, trong khi các nghề khác vẫn được phép xuất khẩu bình thường.

Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) thông tin, một số sản phẩm thuộc nhóm nghề cá không được công nhận vào thị trường Mỹ từ năm 2026, theo kết quả rà soát của NOAA như: cá mú, cua biển, mực nang, cá ngừ (cá ngừ mắt to, cá ngừ vằn, cá ngừ vây vàng), cá thu, tôm hùm, cá đối, cá kiếm, cá cờ, cá hố, cá dũa (cá nục heo), cá hồng, cá bơn dẹt, cá đáy…

Đáng chú ý, đây đều là các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của nước ta.

Mỹ cảnh báo từ năm 2026, các sản phẩm từ 12 nghề cá của Việt Nam có thể "mất cửa" vào thị trường này nếu không đạt chuẩn về bảo tồn. Trong ảnh: Ngư dân đang khai thác cá. Ảnh: Xuân Hooát

Kết quả báo cáo của NOAA chỉ ra rằng, mặc dù Việt Nam đã có quy định cấm cố ý giết hại và đang thực hiện các chương trình giám sát như kiểm tra cảng, bắt buộc ghi nhật ký đánh bắt nhưng không phải tất cả các tàu cá đều được giám sát và không phải tất cả các tàu đều phải báo cáo việc đánh bắt ngoài ý muốn động vật có vú ở biển.

Một số quần thể động vật biển có vú như cá heo có nguy cơ tuyệt chủng cao tại Việt Nam sống cùng khu vực có nghề cá mà ngư dân đang sử dụng các ngư cụ (lưới rê, lưới giăng…) có nguy cơ tương tác (gây hại) cao với chúng và có nguy cơ dẫn đến đánh bắt vượt giới hạn ngoài ý muốn.

Tương tự, với cá ngừ, dù Việt Nam có áp dụng một số biện pháp giảm thiểu và dự kiến loại bỏ dần một số tàu của ngư dân đang dùng lưới rê trôi khai thác cá ngừ, nhưng chưa nêu rõ kế hoạch áp dụng cụ thể cho từng nghề cá cũng như hiệu quả thực tế của các biện pháp này còn chưa rõ ràng.

Dù vậy, theo VASEP, NOAA vẫn cho phép các quốc gia bị từ chối có thể nộp đơn xin đánh giá lại sau ngày 1-1-2026. Đây được xem là cơ hội cho Việt Nam nếu kịp thời khắc phục các vấn đề kỹ thuật và minh bạch chuỗi khai thác.

Hiện nay, VASEP đang chờ Bộ Nông nghiệp và Môi trường làm việc với cơ quan chức năng Mỹ để trao đổi, thống nhất hướng xử lý.

Sau khi có kết quả, VASEP sẽ cùng nhà chức trách hỗ trợ doanh nghiệp hoàn thiện hồ sơ, thủ tục kỹ thuật nhằm đáp ứng yêu cầu từ phía Mỹ. Hiệp hội cũng nhận định, Việt Nam cần sớm xây dựng khung pháp lý đầy đủ về bảo tồn động vật biển có vú, đồng thời cung cấp kịp thời các thông tin cần thiết cho phía Mỹ.

Trước đó, vào hồi tháng 3-2025, Mỹ từng đưa ra quyết định sơ bộ rằng các biện pháp bảo tồn động vật biển có vú của Việt Nam chưa đạt chuẩn đối với 12 phương thức khai thác, trong đó có lưới rê, lưới vây, lưới kéo và câu vàng.

Những sản phẩm như cá ngừ mắt to, cá ngừ vây xanh, cá ngừ vây vàng, cá ngừ sọc dưa, cá kiếm, mực, cá mú, cá thu, cá hồng và cua được cảnh báo sẽ gặp khó khăn khi vào thị trường này.

HẠ QUYÊN