Những phát súng khoét sâu nỗi đau của nước Mỹ

Cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump giơ cao nắm tay khích lệ cử tri sau khi bị ám sát. Ảnh: Evan Vucci

Chuyện không mới ở Mỹ

Vụ ám sát xảy ra trong sự kiện vận động tranh cử cuối cùng của ông Donald Trump trước khi diễn ra đại hội toàn quốc đảng Cộng hòa, nơi sẽ công bố ông Trump là ứng cử viên tham gia cuộc chạy đua vào Nhà Trắng với đảng Dân chủ. Sự kiện diễn ra trong một bãi đất trống, có sự tham gia của hàng vạn người ủng hộ ông Trump.

Nghi phạm Thomas Matthew Crooks nằm trên nóc một nhà xưởng, cách sân khấu khoảng 120m đã bắn 8 phát đạn nhắm vào ông Trump. Lực lượng mật vụ ngay lập tức lấy thân mình che phủ cho ông Trump. Chỉ khoảng 10 giây sau, tay súng đã bị bắn hạ. Ông Trump đứng dậy với sự che chắn của mật vụ cùng những vết máu đỏ trên mặt. Viên đạn đã sượt qua tai ông Trump. Điều này cho thấy, nếu viên đạn chỉ đi lệch vài cm, ông Trump có thể đã thiệt mạng.

Sau đó, ông Trump gây ấn tượng cực mạnh khi không hề run sợ hay bối rối, mà thể hiện một thái độ vô cùng bình thản và giơ nắm tay lên cao, đấm vào không khí, hô khẩu hiệu “Chiến đấu” 3 lần. Hành động của ông Trump ngay lập tức làm đám đông vỡ òa, bắt đầu hô vang: “Nước Mỹ! Nước Mỹ!”. Điều đáng buồn là vụ ám sát hụt đã khiến 2 khán giả thiệt mạng và 2 người khác trọng thương.

Những ngày qua, chủ đề ông Trump bị ám sát ngập tràn trên khắp các phương tiện truyền thông đại chúng và hiện diện ở khắp mọi ngóc ngách trên thế giới. Tuy nhiên, với những nhà quan sát chính trị Mỹ, vụ việc này không phải là vấn đề quá đỗi kinh hoàng.

Ở góc nhìn sâu sắc về thực trạng của nước Mỹ, siêu cường này có một nền chính trị phân cực, chia rẽ và xu thế đối đầu ngày càng phức tạp. Bạo lực chính trị cũng là vấn đề nổi cộm xuyên suốt chiều dài lịch sử của quốc gia này. Đây được ví như “nỗi đau âm ỉ”, vốn từng nhiều lần khiến nước Mỹ trải qua những thời điểm đau buồn.

Điểm lại tiền lệ gần nhất, năm 1968, Tổng thống Robert F. Kennedy và luật sư nhân quyền nổi tiếng Martin Luther King Jr bị ám sát. Năm 1981, Tổng thống Ronald Reagan bị mưu sát. Từ đó đến nay, các chính khách và lãnh đạo cấp cao của Mỹ thường trực mối đe dọa về bạo lực chính trị.

Gần đây nhất là năm 2022, cựu Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi khi đó đang đương chức, đã phải chứng kiến chồng mình - ông Paul Pelosi, 82 tuổi bị đánh nứt sọ ngay tại nhà riêng ở thành phố San Francisco mà thực chất, hung thủ muốn nhắm vào bà. Trước đó, năm 2017, cựu lãnh đạo phe đa số tại Hạ viện Mỹ Steve Scalise suýt mất mạng trong vụ xả súng hàng loạt ngay bên ngoài trụ sở Quốc hội. Cũng trong năm 2022, Thẩm phán Tòa án tối cao Mỹ Brett Kavanaugh cũng từng trở thành mục tiêu ám sát...

Trong 2 nhiệm kỳ của Tổng thống Trump và Tổng thống Joe Biden từ năm 2017 đến nay, xu thế căng thẳng và đối đầu gia tăng trong nền chính trị. Sự kiện ngày 6/1/2021 được xem như trang sách u ám nhất trong lịch sử Mỹ là vụ đám đông ủng hộ ông Trump tấn công Đồi Capitol - nơi đặt trụ sở của chính phủ và quốc hội, vốn được xem là biểu tượng quyền lực tối thượng của Mỹ. Đám đông cuồng nộ này muốn ngăn cản chiến thắng của ông Biden trong cuộc bầu cử Tổng thống năm 2020, thông qua cách tràn vào tòa nhà quốc hội, đe dọa các nhà lãnh đạo, Phó Tổng thống Mike Pence, đánh đập cảnh sát và làm bị thương nhiều cán bộ, nhân viên nhà nước.

Bóng ma bạo lực phủ bóng nền chính trị Mỹ

Theo Giáo sư Robert Lieberman của Đại học Johns Hopkins (Mỹ), nền dân chủ, nền chính trị Mỹ thực chất rất dễ bị tổn thương. Vụ ám sát hụt ông Trump là minh chứng rõ nét cho thấy, lại có thêm một chiến dịch tranh cử Tổng thống Mỹ bị phủ bóng bởi bóng ma bạo lực chính trị.

Thực trạng đáng buồn này xuất phát từ sự phân cực, thiếu thỏa hiệp, dẫn tới bạo lực chính trị. Các lực lượng chính trị coi bầu cử như “cuộc chiến sinh tử” và thắng lợi của bên này sẽ là dấu chấm hết đối với bên kia.

Theo Tiến sĩ chuyên ngành chính trị Garen J. Wintemute thuộc Đại học California (Mỹ), một nghiên cứu về môi trường bầu cử năm 2024 cho biết, có một bộ phận nhỏ những người được hỏi ủng hộ bạo lực chính trị và họ sẵn sàng có hành động vũ lực trên phương diện cá nhân để giải quyết những khác biệt và đạt được mục đích của mình. Điều đó lý giải vì sao không ít người Mỹ thường mang theo vũ khí tới các sự kiện bầu cử và họ tự hào coi đó là một nét “văn hóa Mỹ”.

Còn theo chuyên gia phân tích hành vi nổi tiếng Steve Crimando, nhiều phần tử quá khích chọn cách giải quyết bằng bạo lực đơn giản là xuất phát từ động cơ cá nhân, chứ hoàn toàn không phải là sát thủ mang động cơ chính trị hay ý thức hệ. Hung thủ bắn cựu Tổng thống Trump có thể là một minh chứng cho điều này, bởi người này có tiểu sử bị bắt nạt và cô lập tại trường học.

Chuyên gia Steve Hernandez, Giám đốc điều hành của The North Group - một công ty chuyên cung cấp các giải pháp quản trị an ninh mạng nhìn nhận, thông tin sai lệch là mối đe dọa lớn đối với một nền chính trị và an ninh quốc gia. Trong bầu không khí bầu cử sôi sục và đối đầu chính trị hiện nay ở Mỹ, mỗi thông tin sai lệch có thể nhanh chóng kích động hành vi bạo lực.

Bình luận từ giới chuyên gia chính trị cho biết, vụ ám sát hụt này có những tác động khá lớn đối với cuộc bỏ phiếu bầu Tổng thống Mỹ. Tuy nhiên, dù phần thắng thuộc về ai thì một điều chắc chắn rằng, bạo lực chính trị sẽ ám ảnh nước Mỹ, có thể đẩy siêu cường thế giới ngày càng lún sâu hơn vào tình trạng chia rẽ, đối đầu.

Thông thường sau mỗi cuộc bầu cử tổng thống tại Mỹ, tân tổng thống sẽ nhấn mạnh thông điệp “hàn gắn” đất nước. Tuy nhiên, với sự chia rẽ hiện hữu, các nhà lãnh đạo hàng đầu của hai đảng Dân chủ và Cộng hòa, cũng như toàn chính trường Mỹ cần khởi động ngay lập tức một tiến trình hàn gắn vì tương lai của đất nước, từ chính cuộc bầu cử đang diễn ra.

Nghi phạm ám sát ông Trump là Thomas Matthew Crooks, 20 tuổi, người da trắng ở Bethel Park, bang Pennsylvania. Khẩu súng được sử dụng trong vụ ám sát là một trong số hơn 20 khẩu của ông Matthew Crooks - cha ruột của nghi phạm. Số súng này mua hợp pháp và được cất giữ tại nhà. Nghi phạm Thomas được người thân, bạn học và hàng xóm mô tả là người trầm lặng, cô độc, có rất ít bạn bè, khó gần và có xu hướng chính trị không rõ ràng. Truyền thông quốc tế dẫn nhiều nguồn tin cho hay, Thomas là đảng viên đảng Cộng hòa, vừa đủ tuổi để đi bỏ phiếu trong cuộc bầu cử Tổng thống vào ngày 5/11 tới.

Thanh Trúc