Những bước chân tạo nên truyền thuyết

Bhăvanã, cổ ngữ Sanskrit (tiếng Phạn) là tu đó, là “làm cho mình khác đi; phát triển thành cao thượng và càng lúc càng thực thà, thanh tao hơn”. Tu tại gia cũng là một cách tu. Tu ở chợ cũng là một cách tu. Tu ở chùa cũng là một cách tu. Bộ hành cũng là một cách tu. Ai ở “duyên” nào, “lực” nào thì tu theo “duyên pháp”, sức lực, bản lĩnh đó. Bộ hành tu cũng là một vẻ đẹp như 3 vẻ đẹp kia.

“Phim”

Cứ thế, hành giả ấy đã “tu... đi”. Xưng “Con” với bất cứ ai. “Bộ hành” là... đi bằng đôi chân. Chân trần - giữa thời buổi công nghiệp và sinh hoạt con người là tối đa vật dụng hóa cùng hưởng thụ hóa những thứ li ti nhất. Đầu trọc, cũng không bao giờ cần nón mũ, trao nó cho trời xanh. Dám lấy cả thân ra làm “pháp”.

Nếu ai tu vượt phàm thì lúc “đi” cũng là đang chánh niệm, và “khất thực” là đang “tu”. Vì “khất thực” của một hành giả khác với tính chất “ăn xin” của một người đời ăn mày nên mới có từ “khất sĩ” để dành cho người làm mục đích cao vời nơi thế gian là “tu”, cái cho đức hạnh khác cái cho xác phàm.

Hạnh khất thực và hạnh bố thí từ đó ra đời.

*

Rồi, thì kiểu dáng bộ y chắp vá, màu sắc kết lại không theo chuẩn nào của hành giả ấy chợt thành mẫu thời trang. Thứ trang phục tận dụng từ vải trên những chiếc quần, áo mà người đời mặc chán bỏ đi trong đống rác, trên đường sá, xó bụi, nhặt lấy ghép chắp lại thì làm gì có mẫu chuẩn, sự phối màu sắc hay tính “fashion”. Nó đơn sơ, thanh khiết từ tư tưởng “y phấn tảo” thuở xa xưa của Đức Phật, rằng quần áo chỉ là thứ che thân, và mặc xấu cũng là để không còn xem nặng hình thức, vật chất, là “hạnh” tu.

Nhiều nhà thiết kế đã lấy cảm hứng kia để làm ra những mẫu áo dài dễ thương, độc lạ; rồi cả áo T-shirt, veston cho nam giới... “Thời trang hành giả” lang thang - kinh doanh "ăn theo” người tu hành. Người ta sản xuất hàng loạt và chào bán cả trên sàn thương mại điện tử eBay, Amazon, Lazada, Shopee... Điều thú vị dễ thương chưa từng có trong làng thời trang Việt Nam, thậm chí đâu đó các nước.

Ảnh: Tuân Nguyễn

Hình ảnh chiếc bình bát thông thường của nhà sư Phật giáo Nam truyền ai cũng thấy biết nhiều, nhưng cái lõi của nồi cơm điện lạ lùng trên tay hành giả này nó hóa ra thân mật quá. Bỗng một hôm, có cả đoàn hàng chục người cũng ôm nồi cơm điện theo hành giả ấy hành khất, học tu, đi xuyên qua những thành phố, làng mạc, núi đèo. Cái lõi nồi cơm điện cũ mà cũng phát sáng, gây “bão”, nổi sóng cảm xúc. Và nổi sóng khen, chê, tôn sùng, cả phỉ báng - cũng thành “style” dễ thương.

Mọi thứ tích hợp lung linh đó còn làm người ta vẽ tranh, tạc tượng, viết nhạc... Có vẻ cách đón nhận hiện thực sinh động thức thời như ở nước Hàn Quốc kia trong phát triển văn hóa cùng ngành công nghiệp văn hóa phim ảnh, âm nhạc.

*

Hình như đang ngẫu nhiên có một sức sống gợi nhắc nhớ thế nhân cùng quay trở lại với chánh pháp của đạo Bụt (dân gian Việt Nam từ xa xưa gọi Phật là Bụt - Việt hóa từ âm Buddha; còn từ Phật là âm Hán Việt).

Sự góp mặt của hành giả ấy cũng bật ra cho mọi người thấy tính đoàn kết, sự không phân biệt địa phương, vùng miền, và cảm xúc chung của người dân cả xứ sở trước cái gì trong sáng, trung thực, đẹp, lành. Cả xã hội, từ hàng phố đến vùng sâu, hàng ngày theo dõi bước chân hành giả đi qua những ngọn đèo, làng mạc, thành phố.

Những đám người sủng ái hành giả lẫn đám người kiếm sống bằng nghề quay video ghi hình ngài để phát lên mạng, lên đài, lên báo kiếm “view”, “like”, tiền, lẫn những người vì mục đích khác... cứ thế cùng bám theo gót chân của hành giả.

Tự nhiên trong cộng đồng, lúc rảnh rỗi thì từ bá tánh, trí thức, đến doanh nhân, tỷ phú, ăn mày... cũng nhàn đàm, luận bàn, bày tỏ, tranh cãi, tự hào, kêu ca, chửi rủa, ủng hộ, không ủng hộ ngược xuôi... vị hành giả.

Bỗng một sinh hoạt về đạo Phật diễn ra rộn rã, ấm áp, thân mật, cuốn hút, kinh động, lan tỏa độc đáo, thú vị, đặc sắc phương Đông.

Chỉ là cuộc tu thôi mà cũng thành “sự kiện” văn hóa, xã hội - thứ sự kiện dễ gần, dễ thương, dễ bàn, mang hơi thở đời sống, hơi thở cộng đồng. Người ta yêu và cung kính tất cả những gì ở hành giả. Mẫu số của sức hút bởi những gì thân mật, trong sáng, thực thà, chân chính.

Hành giả chợt thành “nhân vật” quá lạ.

Cuộc sống bỗng thơ thơ, mộng mộng.

Như một cuốn phim sống, giữa đời - nếu ta “thưởng thức” nó bằng cách phân thân, “tách” (tạm) ra khỏi sự thật, coi nó là “tác phẩm nghệ thuật”, vượt trên những xúc cảm hỗn tạp đời thường, tranh luận, hay phán xét cõi ta bà, li ti. “Phim” rất đẹp, thú vị.

Giờ mà tôi bảo trên là chuyện tưởng tượng, sản phẩm của nghệ thuật, “là phim” chắc chẳng ai chịu, chấp nhận đâu.

Đời

Thì ra nó không phải “phim”, bởi chuyện như kia đang diễn ra thật trên xứ sở mình. Đường tu của hành giả đang như dòng suối mát với một bộ phận rộng khắp trong cộng đồng, từ đôi bàn chân ấy. Thứ bàn chân trong sáng, nhẹ nhàng, chánh trực, từ ái, đúng nghĩa lành thiện. Chứa niềm tin, phát sáng. Hành giả “đi”, mà người khác ấm áp.

Có vẻ như những giá trị tốt đẹp ở đời vẫn còn quanh đây, con người đang được “dựng” lại.

Một sự xúc động của xã hội.

Nếu không có Đời, sẽ không có Đạo. Không có loài người sẽ không có bất kỳ tôn giáo nào. “Phật pháp bất ly thế gian giác”: pháp của Bụt không thể rời thế gian mà có, mà giác ngộ được. Giữa thời buổi đồng tiền hóa “thánh” nhưng hành giả lại không nhận tiền bất cứ ai cho. Chỉ chuyện “không nhận tiền”, hành giả trở thành “idol” của chúng sinh rồi, cho dù ông không muốn trở thành cái gì cả.

Khiêm nhường đến tận cùng và không để ai phải tỵ hiềm, hoặc ai đó lo lắng: “Đừng gọi con là “sư” hay “thầy”. Con chỉ là người đang tập học theo lời Phật dạy; con không xứng với điều đó vì tu chưa tới đâu cả!”. Thậm chí ai đánh mình, hành giả còn chúc họ cùng gia đình luôn tốt lành, hạnh phúc chứ không hề trách móc hay phản kháng, cũng chẳng ghét họ.

Sống đến mức như thế thì mấy ai sống được.

“Tu” đến mức đó thì ai theo kịp.

Người không còn tham-sân-si, hỉ-nộ-ái-ố thì là gì nữa nếu không phải người tốt, lành thiện, và cũng chưa cần dùng đến thuật ngữ Phật giáo ấy là người ở trạng thái đắc đạo hay chứng ngộ. Thế nên, hành giả đi tới đâu thì người ta rung cảm, yêu kính. Đi đến đâu, tình yêu thương ở con người kết vào nhau, mọi người đều hoan hỉ. Đâu đó, bước chân kia chợt thức tỉnh tính “thiện” trong mọi người.

Năng lượng đạo đức từ hành giả nhiều và sinh động đến mức không thể kể chi li hết được. Nó làm chúng sinh, thiên hạ tỉnh thức, tỉnh ra nhiều điều về quan niệm sống, hành xử trong đời, tình yêu cuộc sống, nhất là soi rọi lại lương tâm, sự khát sống thật thà, hướng thiện.

Như, có người gia đình sống bằng nghề buôn bán chim cảnh, bỗng nghĩ về đạo hạnh từ hành giả này mà ngay đấy đã thả hết chim, cho chúng bay đi - đổi nghề khác kiếm sống.

Người ta yêu nể, cung kính, quỳ lạy hành giả này không phải bởi cái thân của vị, con người của vị, mà vì cái phẩm hạnh của vị ấy. Chẳng có đại gia tỷ phú, nhà khoa học, quyền uy tổng thống, siêu sao bóng đá, ca sĩ... nào mà người đời quỳ xuống lạy khi họ ngang đường cả, trên dương thế, đến lúc này, ngoại trừ người có đức hạnh sáng trong, từ bi, giàu tình người.

Giới

Tất nhiên cái chết cũng là điều hành giả này coi nhẹ, như “không có” thân thể này. Đúng lẽ Anitya (vô thường) rồi! Vô thường là dương gian này mọi cái “có” đều không thật có, có mà như là không, rỗng lặng, biến đổi không ngừng, cứ thế mãi. Đi tu muộn mà “ngộ” rất nhanh, chứng ngộ. Có câu, “Tu một đời chứng ngộ là khi ở một khoảnh khắc nào đó”, là vậy.

Điều thú vị là hành giả này vẫn cứ nói trước bá tánh là “Con đang tập tu học Phật. Hiểu tới đâu con thực hành tới đó”. Ai đi theo bảo vệ mình thì bảo: “Con đã có Giới bảo vệ con rồi!” - ý hành giả là giữ được sự chân chính, tuân giữ đúng giới luật Bụt thì tự nhiên sự đàng hoàng ấy của người tu sẽ cảm hóa ai đó muốn làm xấu với mình, sẽ không hại mình nữa.

Thực hành ngọt ngào, nghiêm chỉnh “Giới luật” (Sila - tiếng Phạn), bởi Đức Phật từng bảo: “Lấy giới làm thầy”. Sila, cái tấm khiên “bảo vệ” người tu hành đạo Phật, là “hộ pháp”, là “thanh quy”. Là vấn đề của mọi vấn đề, nan giải của mọi nan giải, ải nạn của mọi ải nạn, hiện trạng của hiện trạng, nỗi buồn của mọi nỗi buồn, tiếc nuối của mọi tiếc nuối... trong thế giới chùa chiền, tu hành thời kinh tế thị trường và trong thời lòng dạ tha nhân cũng nhiều hư hao, biến đổi. Giữ giới là không “phá giới”, “phạm giới”, làm “tổn thương giới”, “chà đạp giới”.

Nhờ “giới” mà hành giả ấy biết sự nguy hại của tiền, vật chất, đến độ cứ phải vái lạy năn nỉ người ta đừng cho mình tiền, đừng ép mình trước tiền. Nhờ Sila mà đức hạnh người này tăng trưởng, cao ngời và khiêm nhường đến tận cùng.

Đạo

Hành giả như bụi hoa dại quý ven đường, bỗng một ngày trổ bông và tỏa hương. Ong, bướm tụ về, vây quanh.

Hành giả xuất hiện giữa thời buổi nhân gian tôn sùng vật chất, “đồng tiền” quấy phá, miền ta bà nhiễu nhương.

Hành giả ghé qua “rơi” đúng điểm rơi, ở thời điểm hội tụ của nhiều “duyên”, từ chính mình và từ môi trường không gian. Nếu hành giả ở giữa Myanmar, Sri Lanka, Thái Lan... thì bình thường thôi, không ai rượt theo quay phim đâu, ở đó hình ảnh khất sĩ đã quen thân.

Minh họa: Kayla Ng

Bây giờ người đời thèm đạo lắm, đặc biệt phải là sự trong sáng - sự trong sáng của thế gian, thế nhân. Bởi ai giờ cũng “quá” khôn, tinh lỏi hết rồi. Đâu cũng toàn sống bằng lý trí, mánh mẹo, chiêu thức, kỹ xảo, ảo hình, tranh giành, rình rập, tận dụng, vắt chanh lẫn nhau. Cả thế gian lâu ngày cứ như đang trong một sự hành khất về trong sáng. Ao ước hết thảy đều trong trẻo, thực thà, chơn chánh. Nghĩa là loài người vẫn hướng thiện.

Cõi nhân gian đang ở khúc quanh như vậy. Cõi thế tục ta bà phàm phu đã thế, mà giữa thế giới tu hành hình như cũng thấp thoáng đâu đó có gì lợn cợn, biến tướng, sai lạc, làm xộc xệch giới luật cùng đạo pháp.

Đạo Bụt đã thơm ngát xưa nay giờ ngẫu nhiên bừng thêm sinh khí, gần gũi thêm, lan tỏa nữa, rộng khắp từ người nội đạo đến người khác đạo, không đạo, qua bước chân của một hành giả lang thang, lạc loài.

*

Không phải ai cũng đủ sức đi tu. Và không phải ai đi tu cũng giác ngộ, toàn giác, thành người đức hạnh.

Bỗng nhớ lời hành giả người Việt cao hạnh, uyên bác và uy tín Thích Pháp Hòa hay giảng: “Trên đời này, người nói được pháp là quý. Nhưng không bằng người biết pháp - người biết pháp quý hơn. Song người biết pháp không bằng người hiểu pháp. Và người hiểu pháp không bằng người hành pháp. Vậy, rốt cuộc quan trọng là hành pháp - người hành pháp là quý nhất”.

Hành giả phương xa nào đó hay nhắc đến khái niệm “Sư tử trùng thực sư tử nhục” trong kinh Phật Đại Bát Niết Bàn để gợi nhớ đồng đạo gần xa về sự hư hại (nếu có) ở đạo pháp, rằng “không ai có thể đánh phá được đạo pháp, ngoài những người đệ tử bên trong đạo”. Như giảng và tu sai pháp, là xa rời chánh pháp, là “phá đạo” đó; như không giữ giới, làm “hỏng” giới luật; như ham vật chất, cầu danh lợi, hình thức, sân si, truyền bá mê tín dị đoan...

Phật giáo từ Ấn Độ đã vào lãnh thổ Việt Nam từ thế kỷ III trước Công nguyên và bám rễ, nên “cây” trên 22 thế kỷ rồi. Nghĩa rằng Phật giáo đã được dân tộc này gầy dựng, nuôi dưỡng, lan trải nó ra trên 22 thế kỷ, đã thấm vào xứ, gắn bó nhiều đời, tầng này đắp lên tầng kia, trong lòng các dân tộc Việt Nam. Chúng sinh nặng ân tình với Bụt chứ chẳng riêng người đi tu nào, ở thời nào, triều đại nào. Rộng lớn hơn thế, ngài và pháp/ trí tuệ của ngài là tài sản của chung nhân loại, xuyên quốc gia, dân tộc, chủng nòi, màu da, quốc gia, tôn giáo, tổ chức, hội, nhóm, thực thể, cá nhân. Hãy để chúng sinh trên địa cầu này ai cũng được thọ nhận, học theo, thực hành tu, hưởng lợi lạc từ trí tuệ của Đức Sakyamuni chỉ ra, và ôm vào lòng, cũng như trách nhiệm bảo vệ.

Khi mà các thế hệ chúng ta đang hiện diện dương gian đây chưa có mặt trên đời thì đạo Phật đã “sống”, sừng sững, hiện hữu cùng những lớp tiền nhân, để khai sáng sự biết về kiếp người, trần gian, vũ trụ, bồi bổ thế giới tinh thần, nương tựa thân tâm, tìm đến an lạc, đạo đức, tình thương chủng nòi, tha nhân và thiên nhiên.

Người tu đạo Bụt thường rất khó để trở nên xét nét, nhỏ nhen hay đố kỵ. Đường giác ngộ của đạo Bụt vẫn luôn đó: mênh mông, bát ngát, và chia đều cơ hội giải thoát cho mọi người, chỉ cần bất kỳ ai đủ sức bước đến và tu ra tu.

Tưởng

Rồi hành giả này có đắc đạo ở cảnh giới cao nhất không, có bước khỏi luân hồi sinh tử hay không là chuyện của ngài. Nhưng qua lưới lọc thời gian, nghiệp lực và ý chí, đạo hạnh sau rốt của chính hành giả, đến lúc này đã rất hay, rất diệu kỳ rồi.

Làm ấm lòng người khó lắm...

*

Lạ thật, từng có truyện ngắn tôi viết về một nhân vật đi qua cuộc đời gần giống như hành giả này, nhưng không siêu phàm đi suốt chiều dài xứ sở như vậy - nghĩa là tôi phải tưởng tượng, sáng tác mới ra người. Nên tôi quý thương vô vàn và nể phục vị hành giả vì tôi không đủ sức và trí để đi tu, lại tu theo hạnh đầu đà nữa.

“Ngày xưa, ở nước mình, có một hành giả bộ hành lang thang, qua..." - có khi nào mai sau hậu sanh sẽ kể cho nhau nghe kiểu vậy không?

Nguyễn Hàng Tình