Những bệnh dịch chết người từng 'biến mất không dấu vết'

Vào năm 1002, trong nỗ lực phản kháng lại cuộc tấn công của đội quân Viking (người sinh sống ở bán đảo Scandinavia từ Đan Mạch, Na Uy và Thụy Điển), vua Anh Ethelred II đã ra lệnh bắt giữ và giết tất cả những người Viking tại Anh. Sự kiện được biết đến là vụ thảm sát Ngày Thánh Brice.

Hơn 1.000 năm sau, các nhà khảo cổ phát hiện được 37 bộ hài cốt – được cho là thuộc về một số nạn nhân vụ thảm sát, cùng một bí mật không ngờ. Khi phân tích DNA của các hài cốt này, giới nghiên cứu thấy rằng một nạn nhân không chỉ bị giết mà còn mắc bệnh đậu mùa, nhưng không phải do loại virus đậu mùa được biết đến trong thời kỳ gần đây.

Ngôi mộ tập thể thời Viking ở Oxford, Vương quốc Anh.

Eske Willerslev, nhà di truyền học tiến hóa tại Đại học Cambridge, Vương quốc Anh, người đã nghiên cứu về bệnh đậu mùa, cho biết họ đã sàng lọc hài cốt người cổ đại để tìm mầm bệnh. Đáng ngạc nhiên, dòng lây nhiễm các mẫu thời Viking không phải là tổ tiên trực tiếp của các dòng thế kỷ 19 và 20. Ông cho rằng đó là một quỹ đạo tiến hóa riêng biệt đã biến mất vào một thời điểm nào đó và theo những gì chúng ta biết, ngày nay chúng không còn nữa.

Loài người đã đẩy lùi virus đậu mùa sau này bằng chương trình tiêm chủng. Nhưng loại virus mà những người có thể là các chiến binh Viking cổ xưa đã mắc phải – lại thuộc một chủng khác, chưa từng được biết đến, và có vẻ đã âm thầm biến mất hàng thế kỷ trước.

SARS và sự biến mất đầy bí ẩn

Đầu tháng 2/2003, sɑu khi văn phòng Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Ɓắc Kinh nhận được email mô tả “một bệnh truyền nhiễm lạ” đã khiến 100 người thiệt mạng chỉ trong vòng một tuần. Tiếp đó, những ca SARS đầu tiên được ghi nhận tại Quảng Đông, tỉnh ven Ƅiển miền Đông Nam Trung Quốc, nổi tiếng với các nhà hàng ρhục vụ những loại thịt động vật còn tươi sống.

Dịch SARS đã khiến 774 người chết trước khi biến mất một cách bí ẩn.

Hai năm sau, dịch SARS khiến khoảng 8.096 người mắc bệnh và 774 người chết. Tình hình đã có thể tồi tệ hơn rất nhiều vì SARS có đủ “tiêu chí” để lây lan mạnh trên toàn cầu: Là virus RNA nên có khả năng biến đổi nhanh chóng, lây lan qua giọt bắn khi thở - khiến việc phòng tránh trở nên khó khăn hơn. Nhiều chuyên gia đã tin rằng dịch SARS có thể gây ra mức độ hủy hoại tương tự HIV, hay dịch cúm năm 1918 – khi một phần ba dân số thế giới mắc bệnh và 50 triệu người chết.

Tuy nhiên, điều khiến nhiều người ngạc nhiên đó là đến 1/2004, chỉ còn vài ca bệnh SARS trên thế giới, và đến cuối tháng, ca bệnh lây nhiễm tự nhiên cuối cùng được báo cáo.

Các tổ chức y tế trên thế giới vẫn đang thực hiện các biện pháp phòng ngừa để ngăn chặn sự lây lan của Ebola.

Nhưng theo các chuyên gia, trường hợp của SARS, không may, lại vô cùng hiếm. Ngoài SARS, mới chỉ có hai loại virus được làm cho “tuyệt chủng” một cách cố ý, là đậu mùa và rinderpest (gây ra dịch tả ở gia súc). Loài người đã chiến thắng hai loại virus này bằng vaccine.

Một số virus gây bệnh dịch được cho là khó có khả năng tuyệt chủng bởi vì chúng không chỉ có một vật chủ duy nhất. Giống như các ổ dịch Ebola ở người thường xuyên xuất hiện rồi lại kết thúc. Trường hợp với MERS, dịch bệnh “nổi tiếng” toàn cầu năm 2012 cũng tương tự. Bệnh được cho là đã trở đi trở lại với con người hàng trăm lần từ đó đến nay.

KD (t.h)