Những bài tập thể dục có ích cho bệnh nhân ung thư não

Mọi chương trình tập luyện cho bệnh nhân u não phải được tham vấn với bác sĩ điều trị hoặc chuyên gia vật lý trị liệu

Ung thư não là một trong những căn bệnh nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe thể chất và tinh thần của bệnh nhân. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ung thư não chiếm khoảng 2% tổng số ca ung thư trên toàn cầu, nhưng tỷ lệ tử vong cao và các triệu chứng như đau đầu, suy giảm nhận thức, và yếu cơ khiến chất lượng cuộc sống của người bệnh giảm sút đáng kể.

Trong bối cảnh đó, bài tập thể dục đang dần được công nhận như một phương pháp hỗ trợ hiệu quả, không chỉ giúp cải thiện sức khỏe mà còn nâng cao tinh thần cho bệnh nhân ung thư não.

TẠI SAO NÊN TẬP THỂ DỤC?

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng vận động thể chất mang lại lợi ích cho bệnh nhân ung thư nói chung, và ung thư não cũng không ngoại lệ. Một báo cáo từ Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (American Cancer Society) năm 2022 cho thấy, những bệnh nhân ung thư tham gia các hoạt động thể dục nhẹ nhàng như đi bộ hoặc yoga có thể giảm 20-30% nguy cơ mệt mỏi liên quan đến điều trị (treatment-related fatigue).

Đối với bệnh nhân ung thư não, mệt mỏi là một triệu chứng phổ biến do cả bệnh lý và tác dụng phụ của hóa trị, xạ trị. Việc vận động giúp tăng cường lưu thông máu, cung cấp oxy đến não bộ, từ đó cải thiện năng lượng và giảm cảm giác kiệt sức.

Ngoài ra, bài tập thể dục còn hỗ trợ chức năng nhận thức – một vấn đề lớn với bệnh nhân ung thư não. Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Journal of Clinical Oncology (năm 2020) do Tiến sĩ Karen Mustian thực hiện cho thấy, những bệnh nhân ung thư tham gia chương trình tập luyện aerobic 3 lần/tuần trong 12 tuần cải thiện đáng kể khả năng tập trung và trí nhớ ngắn hạn. Với ung thư não, nơi các khối u có thể trực tiếp ảnh hưởng đến vùng não điều khiển nhận thức, việc duy trì hoạt động thể chất được xem là cách kích thích thần kinh và giảm thiểu suy thoái.

Về mặt tâm lý, bài tập thể dục cũng đóng vai trò quan trọng. Bệnh nhân ung thư não thường đối mặt với lo âu, trầm cảm do tiên lượng bệnh và áp lực từ điều trị. Theo một khảo sát của Viện Nghiên cứu Ung thư Anh (Cancer Research UK) năm 2021, 60% bệnh nhân ung thư tham gia tập thể dục báo cáo cảm giác lạc quan hơn so với nhóm không vận động. Các bài tập như thiền định kết hợp yoga hoặc đi bộ ngoài trời giúp giải phóng endorphin – chất dẫn truyền thần kinh tạo cảm giác hạnh phúc, từ đó cải thiện tâm trạng.

4 BÀI THỂ DỤC PHÙ HỢP

Không phải mọi bài tập đều phù hợp với bệnh nhân ung thư não, đặc biệt khi họ có thể gặp hạn chế về cân bằng, sức mạnh cơ bắp hoặc bị co giật. Các chuyên gia khuyến nghị những bài tập nhẹ nhàng, dễ điều chỉnh theo tình trạng sức khỏe từng người.

Đi bộ cũng chính là một dạng bài tập dễ tập luyện nhất dành cho người bệnh ung thư não

Thứ nhất, đi bộ. Đây là hình thức đơn giản nhất, không đòi hỏi thiết bị đặc biệt. Một nghiên cứu từ Đại học California (2023) cho thấy đi bộ 30 phút mỗi ngày, 5 ngày/tuần giúp cải thiện tuần hoàn máu và giảm viêm – yếu tố quan trọng với bệnh nhân ung thư não.

Thứ hai, yoga và kéo giãn. Yoga tập trung vào hơi thở và các động tác chậm rãi, phù hợp để tăng cường sự linh hoạt và giảm căng thẳng. Một chương trình thử nghiệm tại Trung tâm Ung thư MD Anderson (Texas, Mỹ) năm 2022 ghi nhận rằng bệnh nhân thực hiện yoga 2 lần/tuần trong 8 tuần giảm 15% mức độ căng thẳng đo được qua thang điểm cortisol.

Thứ ba, tập luyện sức bền nhẹ. Sử dụng tạ tay nhỏ hoặc dây kháng lực có thể giúp duy trì khối cơ, đặc biệt ở những bệnh nhân bị yếu cơ do tác dụng phụ của steroid – loại thuốc thường dùng trong điều trị ung thư não.

Thứ tư, thể dục dưới nước. Bơi lội hoặc các bài tập trong hồ bơi giảm áp lực lên khớp và hỗ trợ cân bằng, rất hữu ích cho những ai gặp khó khăn trong di chuyển.

LƯU Ý KHI TẬP LUYỆN

Mặc dù có nhiều lợi ích, bài tập thể dục cho bệnh nhân ung thư não cần được thực hiện cẩn thận. Trước tiên, mọi chương trình tập luyện phải được tham vấn với bác sĩ điều trị hoặc chuyên gia vật lý trị liệu.

Các yếu tố như vị trí khối u, giai đoạn bệnh, và tác dụng phụ của thuốc (như chóng mặt, buồn nôn) đều ảnh hưởng đến khả năng vận động. Ví dụ, bệnh nhân bị khối u ở tiểu não – khu vực điều khiển thăng bằng – có thể không phù hợp với các bài tập đòi hỏi đứng lâu hoặc di chuyển nhanh.

Thời lượng và cường độ cũng cần được điều chỉnh. Hiệp hội Thể thao Mỹ (ACSM) khuyến nghị bệnh nhân ung thư nên bắt đầu với 10-15 phút vận động mỗi ngày, sau đó tăng dần nếu cơ thể đáp ứng tốt. Quan trọng hơn, cần lắng nghe cơ thể: nếu xuất hiện dấu hiệu bất thường như đau đầu dữ dội, mất thăng bằng, hoặc khó thở, bệnh nhân nên dừng lại ngay lập tức.

VƯỢT QUA NHỮNG QUAN NIỆM SAI LẦM

Dù khoa học đã chứng minh lợi ích, không ít bệnh nhân ung thư não e ngại tập thể dục vì sợ làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh. Một số người cho rằng vận động có thể khiến khối u “di chuyển” hoặc phát triển nhanh hơn – quan niệm này không có cơ sở khoa học.

Theo Tiến sĩ David Reardon, chuyên gia thần kinh học tại Trung tâm Ung thư Dana-Farber (Mỹ), không có bằng chứng nào cho thấy bài tập thể dục ảnh hưởng tiêu cực đến sự tiến triển của khối u não.

Thách thức lớn hơn là sự thiếu hụt năng lượng và động lực. Hóa trị, xạ trị thường khiến bệnh nhân kiệt sức, dẫn đến việc họ ưu tiên nghỉ ngơi hơn là vận động. Tuy nhiên, nghịch lý là nghỉ ngơi quá mức lại làm giảm sức bền và tăng cảm giác mệt mỏi. Do đó, việc khuyến khích và hỗ trợ từ gia đình, bạn bè, hoặc nhóm bệnh nhân có thể tạo động lực lớn.

Bài tập thể dục không phải là phương pháp chữa trị ung thư não, nhưng rõ ràng là một công cụ hỗ trợ giá trị, giúp cải thiện thể chất, nhận thức và tâm lý cho bệnh nhân. Từ đi bộ nhẹ nhàng đến yoga hay bơi lội, mỗi hình thức đều mang lại lợi ích nếu được thực hiện đúng cách và an toàn. Điều quan trọng là cá nhân hóa kế hoạch tập luyện, dựa trên tình trạng sức khỏe cụ thể và sự hướng dẫn từ chuyên gia y tế.

Bảo Ngọc