Nhớ một thời với học sinh miền Nam

Đó là các bạn miền Nam được đưa ra học tập ở hậu phương lớn miền Bắc bằng con đường đi bộ vượt dãy Trường Sơn. Những thanh thiếu niên miền Nam tuổi từ 7 - 8 đến 17 - 18 đã vượt rừng vượt núi, vượt qua bom đạn và vượt qua cả nỗi nhớ mẹ cha để đặt chân lên miền Bắc.

Quảng Ninh, Hà Bắc, Vĩnh Phú… là những địa phương được đón nhận HSMN về sống và học tập. Ở đâu đã có ký túc xá thì HSMN ở tập trung. Ở đâu chưa kịp xây ký túc xá thì HSMN tạm thời chia về ở trong các nhà dân. Vĩnh Phú là nơi có nhiều HSMN nhất (kể cả học viên trường An ninh miền Nam): Bình Xuyên, Tam Đảo, Lập Thạch, Tam Dương, Vĩnh Yên. Ngày ấy, nhà dân nào cũng chật chội, cũng thiếu ăn, một hạt gạo cõng mấy sợi khoai sắn.

Các gia đình nông dân nghèo đã nhường cho các cháu ngủ giường lớn, còn vợ chồng con cái mình ngủ nong, ngủ chõng. Khẩu phần ăn hàng ngày ít ỏi, khoai sắn nhiều hơn cơm nhưng các gia đình vẫn chia sẻ cho các cháu HSMN. “Tất cả vì miền Nam ruột thịt” - câu khẩu hiệu ấy đã thấm vào máu đồng bào miền Bắc những năm tháng ấy.

Phải xa cha mẹ khi tuổi còn quá nhỏ, một số HSMN nghịch ngợm, gây phiền nhiễu không ít cho thôn xóm nhưng đồng bào miền Bắc thay vì giận đã bỏ qua tất cả vì tình thương đối với những đứa trẻ miền Nam sớm bị thiệt thòi, mất mát do chiến tranh.

Ông Lê Tự Minh (bìa phải) cùng vợ chồng ông Trần Ngọc Tư – nguyên Phó chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Phúc, ngày 17.5.2024. Ảnh: CTV

Năm 1968, Nhà nước Việt Nam quyết định đưa con em miền Nam đang học ở Quế Lâm (Trung Quốc) về Việt Nam giao cho một số tỉnh miền Bắc nuôi dưỡng. Trường cấp 3 Bến Tre và trường cấp 2 Võ Thị Sáu ở tỉnh Vĩnh Phúc được giao trọng trách dạy và nuôi dưỡng hơn 200 HSMN. Thầy hiệu trưởng Trần Bảo (trường cấp 3 Bến Tre, tỉnh Vĩnh Phúc) được cấp trên trực tiếp giao trọng trách: “Phải nuôi dưỡng, đào tạo tốt nhất cho các cháu, phải bảo vệ an toàn cho các cháu”. Người dân Phúc Yên và các thầy cô trường Bến Tre, Võ Thị Sáu đã biến trách nhiệm đó thành tình yêu thương trong giảng dạy và chăm lo cho HSMN, xem đó như một biểu hiện của lòng biết ơn đối với cán bộ, chiến sĩ, đồng bào miền Nam đang chiến đấu, hy sinh xương máu để bảo vệ độc lập dân tộc.

... Rồi các HSMN lớp này nối lớp kia trên đất Bắc cũng đã trưởng thành, nhiều người được Đảng và Nhà nước gửi sang học nước ngoài, nhiều người xung phong trở lại miền Nam chiến đấu, nhiều người sau chiến tranh trở thành những cán bộ cao cấp của Đảng, Nhà nước và cũng có rất nhiều người đã hy sinh, không kịp gặp lại mẹ cha sau 20 năm xa cách…

Năm 1975, cả nước được sống trong hòa bình, thống nhất. Nhà nhà, người người đã đoàn tụ với người thân sau nhiều năm bị chiến tranh chia cắt. HSMN cũng như bao người ấy, chỉ khác là trong lòng họ mãi không nguôi niềm nhớ thương về những nơi họ đã sống, đã học trong tình yêu thương, đùm bọc của đồng bào miền Bắc. Dịp kỷ niệm tròn 50 năm HSMN về sống và học tập ở Vĩnh Phú (1968 - 2018), HSMN quyết định hình thành Ban Liên lạc HSMN Vĩnh Phú và lên kế hoạch tổ chức các hoạt động nhân dịp này.

Năm 2018, đoàn HSMN đã học tại trường cấp 3 Bến Tre, cấp 2 Võ Thị Sáu tổ chức ra Vĩnh Phúc làm lễ kỷ niệm và thăm lại trường xưa. Gặp lại thầy cô, bạn bè, gặp lại những gia đình nông dân đã nhường giường, nhường cơm cho mình thời niên thiếu, người nào trong đoàn HSMN cũng mừng mừng, tủi tủi, nước mắt rơi ấm vai nhau.

Anh Huỳnh Văn Be, Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre đã trồng cây dừa trong sân trường cấp 3 Bến Tre khi trở lại thăm trường đã bồi hồi kể lại những năm tháng đói nghèo, nghịch ngợm. Tuổi 80, nhắc tới thầy cô mà nhiều người không cầm được nước mắt.

Sau cuộc gặp năm 2018, HSMN Vĩnh Phú đã tổ chức đón đoàn thầy cô trường PTTH Bến Tre và đại diện nhân dân thôn Mộ Đạo, xã Đạo Đức, huyện Bình Xuyên vào thăm miền Nam. Tôi biết đã có nhiều cuộc gặp của HSMN được tổ chức trang trọng, ấm cúng để nhớ lại một thời đã sống bên nhau. Cuộc gặp nào cũng xúc động.

Lê Tự Minh - Chủ tịch Tập đoàn Đầu tư IMG, Phó Chủ tịch thường trực Ban Liên lạc HSMN Trường cấp 3 Bến Tre, Vĩnh Phúc