Nhiều trường đại học tăng học phí: Cách nào giảm gánh nặng cho người học?

Thí sinh tìm hiểu thông tin về ngành nghề tại Ngày hội tư vấn tuyển sinh tại TPHCM, tháng 3/2025. Ảnh: GDU

Theo các chuyên gia giáo dục, cần có thêm giải pháp căn cơ về cơ chế, chính sách để góp phần giảm “áp lực” cho người học và gia đình.

Hàng loạt trường tăng học phí

Năm nay, học phí Trường Đại học Bách khoa (Đại học Quốc gia TPHCM) có mức thấp nhất là 30 triệu đồng/năm, nhiều ngành 80 triệu đồng/năm. Đặc biệt các ngành chuyển tiếp quốc tế lên tới 900 triệu đồng/năm. So với năm 2024, học phí các ngành chuyển tiếp từ 532 - 799 triệu đồng/năm thì năm nay tăng thêm từ 28 - 101 triệu đồng.

Trường Đại học Sài Gòn cũng dự kiến tăng học phí năm nay. Theo đó, so với khóa tuyển sinh năm 2024 thì học phí nhiều ngành của khóa tuyển sinh năm 2025 tăng gấp rưỡi. Cụ thể, đa số các ngành đào tạo 4 năm của năm 2024 có học phí từ 65,8 - 70,1 triệu đồng/khóa học, chất lượng cao từ 109 - 114 triệu đồng/khóa, thì năm nay, dự kiến học phí các ngành này dao động từ 92 - 129 triệu đồng/khóa. Riêng các ngành đào tạo 4,5 năm có học phí từ 87 - 147 triệu đồng/khóa, năm nay dự kiến học phí từ 150 - 167 triệu đồng/khóa.

Đại học Kinh tế TPHCM cũng công bố học phí năm 2025. So với năm ngoái, học phí các chương trình đào tạo tăng hơn 200 nghìn đồng/tín chỉ (khoảng 1,1 - 1,3 triệu đồng/tín chỉ); nếu là tín chỉ chương trình tiếng Anh và thực hành, học phí sẽ cao hơn. Lộ trình tăng học phí mỗi năm không quá 10%/năm.

Trường Đại học Mở TPHCM dự kiến thu học phí khoảng 24 - 49,5 triệu đồng một năm, tăng 1,5 - 2 triệu đồng so với năm ngoái. Theo đó, học phí chương trình chuẩn từ 24 - 28,5 triệu đồng/năm, cao nhất là các ngành thuộc nhóm công nghệ, kỹ thuật. Thấp nhất là nhóm ngành xã hội nhân văn. Các chương trình chất lượng cao hầu hết thu học phí 46,5 triệu đồng. Riêng ngành Khoa học máy tính, Công nghệ kỹ thuật công trình xây dựng, Hệ thống thông tin quản lý, Công nghệ thông tin, học phí lên đến 49,5 triệu đồng.

Học sinh trải nghiệm kính thực tế ảo của Trường Đại học Công Thương TPHCM. Ảnh: T.Sơn

Làm sao để giảm gánh nặng cho người học?

PGS.TS Nguyễn Vũ Quỳnh - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Lạc Hồng, nhận định, trong những năm gần đây, học phí đại học tại Việt Nam không ngừng gia tăng, tạo áp lực lớn lên sinh viên và gia đình. Nhiều trường đại học mở rộng các chương trình đào tạo như hệ chất lượng cao tiếng Việt, tiếng Anh và chương trình liên kết quốc tế, nhằm tăng nguồn thu, nhưng đồng thời khiến chi phí học tập trở thành gánh nặng với người học.

Đặc biệt, theo ông Quỳnh, dưới cơ chế tự chủ tài chính, các trường đại học công lập dần mất đi nguồn ngân sách Nhà nước dành cho chi thường xuyên. Theo quy định hiện hành, mỗi trường phải trích tối thiểu 8% nguồn thu từ học phí để cấp học bổng khuyến khích học tập. Tuy nhiên, con số này chưa đủ để hỗ trợ toàn diện, đặc biệt đối với sinh viên có hoàn cảnh khó khăn.

“Theo tôi, giải pháp chuyển nguồn ngân sách Nhà nước từ chi thường xuyên sang hỗ trợ trực tiếp cho sinh viên có hoàn cảnh khó khăn là điều nên cân nhắc. Việc này không chỉ giảm áp lực tài chính cho người học, mà còn mở rộng cơ hội tiếp cận giáo dục đại học, góp phần đào tạo một lực lượng lao động chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội”, ông Quỳnh kiến nghị.

Cũng theo chuyên gia này, mức vay tối đa hiện nay cho sinh viên là 4 triệu đồng/tháng, tương đương 40 triệu đồng/năm học. Tuy nhiên, trong bối cảnh học phí và chi phí sinh hoạt ngày càng tăng, khoản vay này chỉ đáp ứng một phần nhỏ nhu cầu thực tế, đặc biệt đối với sinh viên có hoàn cảnh khó khăn.

“Dù có nhiều nỗ lực từ Chính phủ và các trường đại học, nhu cầu hỗ trợ tài chính của sinh viên vẫn chưa được đáp ứng đầy đủ. Để đảm bảo mọi sinh viên đều có cơ hội học tập, cần xem xét tăng mức vay, mở rộng đối tượng thụ hưởng, đồng thời xây dựng cơ chế trả nợ linh hoạt. Bên cạnh đó, việc huy động các nguồn tài chính từ doanh nghiệp, tổ chức xã hội và cộng đồng để tạo thêm nhiều quỹ học bổng cũng là giải pháp thiết thực giúp sinh viên yên tâm học tập, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho đất nước”, ông Quỳnh đề xuất.

Học phí cao, học sinh và gia đình có xu hướng chọn các ngành “hot” theo xu hướng của số đông như công nghệ thông tin, kinh tế, y dược… vì cơ hội việc làm và thu nhập cao thay vì các ngành khoa học cơ bản (Toán, Vật lý, Hóa học, Sinh học…) vốn ít hấp dẫn về tài chính trong ngắn hạn.

Đưa ra nhận định, ThS Phạm Thái Sơn - Giám đốc Trung tâm Tuyển sinh và Truyền thông, Trường Đại học Công Thương TPHCM (HUIT) đồng thời lý giải thêm: Các ngành khoa học cơ bản thường yêu cầu đầu tư nghiên cứu trong dài hạn nên sinh viên khó thấy được lợi ích tức thì, đặc biệt khi họ phải vay nợ hoặc chịu áp lực tài chính. Từ đó, dẫn đến thiếu hụt nhân lực trong các lĩnh vực nền khoa học cơ bản, ảnh hưởng đến nghiên cứu và phát triển công nghệ hiện nay.

Đồng quan điểm, PGS.TS Nguyễn Vũ Quỳnh - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Lạc Hồng, cho hay, tăng học phí đại học đang tạo ra áp lực tài chính lớn với sinh viên và gia đình, khiến nhiều người có xu hướng chọn các ngành được đánh giá có cơ hội việc làm tốt và thu nhập cao ngay sau khi tốt nghiệp. Điều này giúp họ nhanh chóng thu hồi chi phí học tập nhưng lại dẫn đến mất cân đối trong cơ cấu ngành nghề.

“Các lĩnh vực khoa học cơ bản dần bị xem nhẹ, dẫn đến tình trạng thiếu hụt nhân lực, ảnh hưởng tiềm lực nghiên cứu và đổi mới sáng tạo của quốc gia. Nếu xu hướng này tiếp diễn, nền kinh tế có thể đối mặt với tình trạng dư thừa lao động ở các ngành phổ biến, trong khi ngành khoa học cơ bản lại thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng, gây mất cân đối phát triển bền vững”, ông Quỳnh lo lắng.

Quốc Hải