Nhiều hộ dân ở Thành phố Huế vẫn chưa thoát 'kiếp' nhà chồ

Gia đình chị Nguyễn Thị Cân, trú tại tổ dân phố Lại Tân, vốn là cư dân vạn đò, trước đây sống lênh đênh trên sông Hương, đến hộ khẩu còn không có. Năm 2009, chị theo bố mẹ về ngã ba Sình để lên bờ tái định cư tại thôn Lại Tân. Cả gia đình 10 người chỉ được cấp một lô đất.

Căn nhà chồ của gia đình chị Dương Thị Huệ và anh Phan Văn Tý nằm bên mép sông

Trước kia sống trên sông, tuy chung hộ khẩu với cha mẹ, nhưng mỗi người lại có một con đò riêng để sinh hoạt. Khi lên bờ, người đi thuê nhà, người ở nhờ nhà bố mẹ. Không còn cách nào khác, cách đây 7 năm, vợ chồng chị đành liều dựng một cái lều tạm sát mép âu thuyền để trú ngụ.

Căn nhà chồ của gia đình chị Nguyễn Thị Cân, trú tổ dân phố Lại Tân, phường Dương Nỗ, quận Thuận Hóa

Chị Nguyễn Thị Cân trăn trở: Lúc lên bờ, cả gia đình được cấp 1 lô đất, trong khi gia đình đông con, vì quá bí bách lại không có tiền mua thêm nên nhiều cặp vợ chồng phải làm nhà chồ dưới âu thuyền để ở."Trước đây có che nhà tạm trên đất công để ở, nhưng chính quyền cũng không cho, mình cũng phải đi thuê nhà ở. Giá thuê trong một năm từ 7 triệu đến 8 triệu mà làm sao tôi có khả năng thuê được, lại còn phải lo cho con cái ăn học nữa. Bây giờ cũng chỉ nhờ chính quyền xem xét lại để cấp cho chúng tôi một miếng đất để ổn định chỗ ở thôi, chứ bây giờ cũng không biết phải làm sao nữa."

Khu tái định cư vạn đò trên sông Hương ở dân phố Lại Tân, phường Dương Nỗ, quận Thuận Hóa, thành phố Huế

Gia đình chị Dương Thị Huệ và anh Phan Văn Tý cũng đã chật vật suốt 16 năm trong căn nhà chồ vỏn vẹn 20m². Vợ chồng chị vốn là cư dân vạn đò, sống trên sông Hương. Khi lên bờ, gia đình 9 người chỉ được cấp một lô đất. Dù “lên bờ” đã lâu, nhưng thân phận "vạn đò" vẫn chưa dứt với gia đình chị Huệ. Từ đó đến nay, họ đã 3 lần phải chuyển vị trí dựng nhà tạm vì nhiều lý do.

Nhà chồ đang mọc lên quanh khu tái định cư

Nghề chính của hai vợ chồng là lặn bắt cá ở vùng cửa biển Thuận An, chỉ làm được từ tháng 3 đến tháng 8 hằng năm. Thời gian còn lại, họ đi làm thuê kiếm sống. Chị Huệ ngao ngán: Vì hoàn cảnh quá khó khăn, hai con trai lớn phải nghỉ học sớm, vào miền Nam làm công nhân, đứa con gái út học đến lớp 10 cũng phải nghỉ để phụ giúp cha mẹ."Ở khổ cực ri đây, cũng mong muốn nhà nước cấp cho một miếng đất nhỏ để xây nhà nho nhỏ, cho con cái có nơi ở đàng hoàng. Con cái lớn rồi, nó 24, 25 tuổi rồi. Giờ nó muốn dẫn bạn bè mà ở trong cái chỗ dột nát này, nó không dám dẫn bạn về mô. Nước, điện gì cũng không có, cũng khổ. Uống nước thì phải mượn của họ sống cạnh bên, có ngày thì họ vui thì cho uống, còn họ không thích thì phải bơi ra giữa sông mà múc nước uống".

Nhiều ngôi nhà chồ mọc lên ở tổ dân phố Lại Tân, phường Dương Nỗ

Từ năm 2009 đến 2011, trong khuôn khổ dự án tái định cư và cải thiện đời sống cho dân "vạn đò" tại thành phố Huế, gần 1.000 hộ dân sống trên sông Hương thuộc các phường Phú Bình, Phú Hiệp, Phú Hậu, Vỹ Dạ, Phú Mậu… đã được đưa lên bờ định cư.

Theo dự án, hộ dưới 10 khẩu được cấp 1 lô đất; hộ từ 10–19 khẩu hoặc có từ 3–4 cặp vợ chồng được cấp 2 lô; hộ trên 20 khẩu với từ 5 cặp vợ chồng trở lên được cấp 3 lô đất. Trong số ấy, có hơn 300 hộ được đưa lên bờ tái định cư tại khu tái địch cư Lại Tân. Ông Võ Văn Kèn, Trưởng ban Mặt trận Tổ dân phố Lại Tân cho biết, bất cập bắt đầu nảy sinh khi có nhiều hộ gia đình đông con không thể sống chung dưới 1 mái nhà tái định cư được cấp, đành chuyển ra ngoài lấn chiếm đất công, dựng nhà chồ, nhà tạm để sinh sống."Người dân hiện nay rất mong muốn có một miếng đất nhỏ để xây dựng nhà cửa, cho con cái được đàng hoàng. Hiện nay, vào mùa mưa gió, bão lụt, những hộ sống trong nhà chồ, nhà tạm dưới sông rất khó khăn. Nguyện vọng của người dân là mong muốn nhà nước sẽ ưu tiên giúp đỡ họ, có nơi ăn chốn ở ổn định".

Những ngôi nhà chồ mọc lên trong hành trình tìm kiếm một cuộc sống an cư

Ông Nguyễn Văn Trai, Chủ tịch UBND phường Dương Nỗ, quận Thuận Hóa, thành phố Huế cho biết: Sau 16 năm lên định cư trên bờ, đến nay vẫn còn nhiều hộ thiếu đất, phải lấn chiếm đất công, mặt nước để làm nhà chồ. Khi người dân dựng lán trại, nhà chồ trái phép trong khu tái định cư, UBND phường đã nhiều lần tổ chức kiểm tra, nhắc nhở. Tuy nhiên, do điều kiện kinh tế quá khó khăn, người dân buộc phải tạm bợ bám trụ để duy trì cuộc sống.

"Một số trường hợp trước đây, phường đã có các buổi làm việc và báo cáo với cơ quan cấp trên. Từ năm 2009 đến 2013, UBND huyện Phú Vang (trước đây) đã có các chỉ đạo để tháo gỡ khó khăn cho họ, nhưng rồi liên quan đến pháp lý thì vẫn còn khó khăn".

Quận Thuận Hóa chỉ đạo UBND phường Dương Nỗ tăng cường tuyên truyền, vận động các hộ dân dựng nhà chồ, trại trái phép tại khu tái định cư Lại Tân chấp hành tháo dỡ công trình vi phạm, trả lại nguyên trạng đất cho nhà nước. Bên cạnh đó, quận cũng sẽ kêu gọi sự chung tay cộng đồng hỗ trợ các trường hợp này. Địa phương đang nghiên cứu, đề xuất giải pháp để kiến nghị cấp có thẩm quyền ban hành chính sách hỗ trợ phù hợp. Qua rà soát, chính quyền phát hiện 9 trường hợp dựng nhà chồ, nhà trại trên địa bàn khu tái định cư Lại Tân. Những hộ này hộ thuộc diện hộ nghèo và cận nghèo. Tuy nhiên, do các hộ đang sinh sống trên phần đất chiếm dụng nên không đủ điều kiện để được hỗ trợ xóa nhà tạm. Ông Trương Đình Hạnh, Phó Chủ tịch UBND quận Thuận Hóa, thành phố Huế cho biết:“Quận cũng đã chỉ đạo cho phường và các cơ quan chức năng, trước mắt là sắp xếp và vận động người dân ăn ở và bố trí các khu vực để đảm bảo vệ sinh môi trường cũng như an toàn trong mùa mưa lũ và huy động các lực lượng đoàn thể để hỗ trợ thêm các điều kiện về sở vật chất cũng như là nhu cầu đời sống hằng ngày. Còn lại về mặt cơ chế chính sách, quận cũng rà soát lại để báo cáo UBND thành phố để có phương án xử lý kịp thời để tránh tình trạng phát sinh nhiều hơn nữa sau này”.

Nhà chồ quanh khu tái định cư Lại Tân, phường Dương Nỗ, quận Thuận Hóa, thành phố Huế

Dù đã có nhiều nỗ lực từ chính quyền nhằm giúp bà con "an cư lạc nghiệp", nhưng với những cộng đồng đặc thù như dân vạn đò, nếu chỉ dừng lại ở cấp đất, dựng nhà là chưa đủ. Họ cần nhiều hơn những chính sách hỗ trợ phù hợp với hoàn cảnh thực tế để từng bước thoát nghèo, ổn định cuộc sống và thực sự an cư trên đất liền.

Lê Hiếu/VOV-Miền Trung