Nhiều biến chứng nguy hiểm vì mắc hội chứng chuyển hóa

Ê-kíp can thiệp tái thông mạch vành cho người bệnh.

Nguy cơ nhồi máu cơ tim

Ghi nhận tại Bệnh viện đa khoa Tâm Anh Hà Nội, tỷ lệ bệnh nhân dưới 50 tuổi mắc các bệnh lý tim mạch chiếm khoảng 15-20%, tỷ lệ gia tăng 10-20% mỗi năm. Trong đó, hội chứng chuyển hóa được xem là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu khiến bệnh tim mạch xuất hiện sớm.

Bệnh nhân T.T.T (43 tuổi) thường xuyên cảm thấy tức nặng ngực, mệt mỏi và buồn nôn sau ăn. Tình trạng này đã diễn ra khoảng 2 ngày liên tục nên tới khám tại Bệnh viện đa khoa Tâm Anh Hà Nội.

Qua thăm khám lâm sàng và các thăm dò chuyên sâu, bác sĩ phát hiện anh T. gặp tình trạng hẹp tắc mạch vành nghiêm trọng, nhánh động mạch liên thất trước tắc hoàn toàn, có nhiều huyết khối, nguy cơ nhồi máu cơ tim nguy hiểm. Anh T. được chuyển phòng can thiệp gấp, bác sĩ thực hiện hút huyết khối, nong bóng và đặt stent tái thông dòng chảy.

Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Tuấn Long, khoa Tim mạch, Bệnh viện đa khoa Tâm Anh Hà Nội cho biết, nguyên nhân gây bệnh mạch vành của anh T. xuất phát từ hội chứng chuyển hóa kéo dài. Anh có chỉ số BMI 40,75 (béo phì độ 3) cùng các yếu tố béo bụng, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu và kháng insulin. Tình trạng này kéo dài nhiều năm làm gia tăng viêm mạn tính, stress oxy hóa và rối loạn chức năng nội mô – lớp tế bào lót bên trong mạch máu, giữ vai trò điều hòa co giãn và bảo vệ thành mạch.

Khi lớp nội mô bị tổn thương, quá trình hình thành các mảng xơ vữa trong lòng động mạch diễn ra nhanh hơn, khiến động mạch bị hẹp lại, cản trở dòng máu nuôi tim và các cơ quan quan trọng. Bên cạnh đó, huyết áp cao và mỡ bụng dư thừa làm tăng áp lực lên hệ tim mạch, buộc tim phải hoạt động quá sức để bơm máu, lâu dần dẫn đến suy tim và có thể gây ra rối loạn nhịp tim nguy hiểm.

39 tuổi nhưng thời gian gần đây chị H.M.L cảm thấy cơ thể rơi vào trạng thái tức ngực, hồi hộp và mệt mỏi kéo dài sau các hoạt động như đi bộ hay dọn dẹp nhà cửa.

Kết quả thăm khám cho thấy chị L. có đủ các yếu tố của hội chứng chuyển hóa, chỉ số BMI 32 thuộc dạng béo phì, kèm theo tăng huyết áp, đường huyết lúc đói cao và rối loạn mỡ máu.

Thực hiện điện tâm đồ cho người bệnh còn phát hiện rung nhĩ – rối loạn nhịp tim nguy hiểm, làm tăng nguy cơ đột quỵ và suy tim nếu không kiểm soát kịp thời. Trước đó, chị Lan có tiền sử hút thuốc, ít vận động, mãn kinh sớm ở tuổi 37 và có người thân mắc bệnh tim mạch, tiểu đường.

Chị được điều trị nội khoa gồm kiểm soát nhịp tim, dùng thuốc chống đông để phòng ngừa huyết khối, kết hợp điều chỉnh các yếu tố nguy cơ như giảm cân, thay đổi chế độ ăn, tăng cường vận động và kiểm soát đường huyết, huyết áp, mỡ máu. Sau 2 tháng điều trị và tái khám, nhịp tim của người bệnh trở lại ổn định, các chỉ số chuyển hóa cải thiện đáng kể.

Theo bác sĩ Long, thông thường các vấn đề tim mạch thường gặp nhiều ở người từ 50-60 tuổi trở lên. Tuy nhiên, thực tế những năm gần đây, ngày càng nhiều người ở độ tuổi 40, thậm chí dưới 40 đã gặp phải các biến cố tim mạch nghiêm trọng.

Điều đáng lo là nhiều người không biết mình đang gặp phải tình trạng này vì các dấu hiệu diễn ra âm thầm, ít được chú ý, khiến nhiều trường hợp nhập viện khi bệnh đã ở giai đoạn nặng.

Bác sĩ Long thăm khám và tư vấn cho người bệnh.

Chú ý hội chứng chuyển hóa

Hội chứng chuyển hóa là tình trạng cơ thể gặp nhiều vấn đề sức khỏe cùng lúc, như vòng eo lớn, rối loạn lipid máu, tăng huyết áp và đường huyết cao.

"Khi một người có từ 3 trong 5 dấu hiệu này, nguy cơ mắc bệnh tim mạch sớm có thể tăng tới 3 lần, nguy cơ tiểu đường type 2 tăng tới 5 lần và nguy cơ tử vong tăng gấp đôi so với người bình thường. Nếu bệnh không được kiểm soát kịp thời dễ dẫn đến các biến chứng nhồi máu cơ tim, đột quỵ đe dọa tính mạng", bác sĩ Long cho hay.

Theo chuyên gia này, hội chứng chuyển hóa là nguyên nhân gây viêm, tổn thương mạch và biến đổi tim, dẫn đến rung nhĩ. Có nhiều nguyên nhân kết hợp gây ra hội chứng chuyển hóa, trong đó kháng insulin và thừa cân béo phì, đặc biệt là mỡ bụng, đóng vai trò chính.

Chế độ ăn uống không lành mạnh, hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia, thiếu vận động, cùng với yếu tố di truyền cũng góp phần làm tăng nguy cơ. Bên cạnh đó, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, căng thẳng và rối loạn giấc ngủ cũng liên quan đến sự phát triển của hội chứng này.

Theo nghiên cứu đăng tải trên Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH), tỷ lệ mắc hội chứng chuyển hóa trên toàn cầu đang ngày càng gia tăng và ước tính vào khoảng 20-25% dân số trưởng thành. Theo bác sĩ Long, tỷ lệ này tại Việt Nam tương đương với thế giới, song riêng khu vực đô thị lớn như Thành phố Hồ Chí Minh con số tăng cao hơn. Nghiên cứu của Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật Thành phố Hồ Chí Minh (CDC) ghi nhận năm 2022, thành phố có 36,2% người trưởng thành mắc hội chứng này.

Việc phòng ngừa và điều trị hội chứng chuyển hóa trong cộng đồng, đặc biệt là đối với người trẻ cần bắt đầu từ việc nhận biết sớm và điều chỉnh thói quen sống.

Trong đó, chế độ ăn uống khoa học đóng vai trò quan trọng, nên ưu tiên rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt; hạn chế thực phẩm chiên rán, đồ ăn chế biến sẵn, đóng hộp; đồ ngọt nhiều đường… Cần tăng cường vận động ít nhất 30 phút mỗi ngày bằng các hoạt động như đi bộ, bơi lội, đạp xe không chỉ giúp cải thiện chuyển hóa mà còn hỗ trợ kiểm soát cân nặng, giảm mỡ bụng hiệu quả.

Mọi người cũng cần duy trì cân nặng hợp lý, tránh thừa cân, béo phì vì đây là yếu tố nguy cơ hàng đầu của hội chứng chuyển hóa và các bệnh tim mạch. Khám sức khỏe định kỳ để tầm soát huyết áp, mỡ máu, đường huyết giúp phát hiện bệnh và can thiệp điều trị kịp thời.

THIÊN LAM