Nhật tái khởi động nhà máy điện hạt nhân lớn nhất thế giới

Nhà máy điện hạt nhân Kashiwazaki-Kariwa là cơ sở sản xuất điện hạt nhân lớn nhất thế giới

Quyết định này đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong chính sách năng lượng của đất nước mặt trời mọc, khi Tokyo buộc phải cân nhắc lại vai trò của điện hạt nhân trước áp lực chi phí năng lượng leo thang.

Từ nỗi ám ảnh Fukushima đến quyết định lịch sử

Ngày 21.11, Thống đốc tỉnh Niigata đã chấp thuận việc tái vận hành một tổ máy phản ứng, xóa bỏ rào cản lớn cuối cùng cho việc khởi động lại nhà máy Kashiwazaki-Kariwa. Đây là sự kiện mang tính biểu tượng sâu sắc, bởi nhà máy này thuộc sở hữu của Tokyo Electric Power Company (Tepco), chính công ty đã vận hành nhà máy Fukushima, và sử dụng thiết kế lò phản ứng tương tự ba tổ máy đã tan chảy trong thảm họa năm 2011.

Năm đó, một trận sóng thần đã cắt đứt hệ thống làm mát và gây ra sự cố tan chảy lõi lò phản ứng tại Fukushima, làm dấy lên những lo ngại sâu sắc về an toàn của ngành công nghiệp hạt nhân. Nhật Bản sau đó gần như quay lưng hoàn toàn với nguồn năng lượng này, tỷ trọng điện hạt nhân từ gần 30% trong cơ cấu năng lượng quốc gia đã rơi xuống gần bằng không.

Với công suất tiềm năng gần 8.000 megawatt, việc Kashiwazaki-Kariwa trở lại vận hành được giới chuyên gia đánh giá là "một khoảnh khắc vô cùng quan trọng", theo lời bà Yukari Yamashita, Giám đốc điều hành Viện Kinh tế Năng lượng Nhật Bản.

Bài toán năng lượng và áp lực địa chính trị

Quyết định tái khởi động không đơn thuần là sự thay đổi trong chính sách năng lượng, mà còn phản ánh những áp lực thực tế mà Nhật Bản đang đối mặt. Xung đột giữa Nga và Ukraine đã đẩy giá năng lượng toàn cầu tăng vọt, trong khi đồng yên suy yếu khiến chi phí nhập khẩu càng thêm đắt đỏ. Đối với một quốc gia phụ thuộc phần lớn vào dầu mỏ và khí đốt nhập khẩu như Nhật Bản, đây là gánh nặng không thể xem nhẹ.

Ông Minoru Kihara, Chánh văn phòng Nội các Nhật Bản, nhấn mạnh rằng việc tái khởi động "cực kỳ quan trọng xét từ góc độ giảm giá điện và đảm bảo các nguồn năng lượng phi carbon". Nhà máy Kashiwazaki-Kariwa sẽ cung cấp điện cho Tokyo và toàn vùng Kanto, khu vực đông dân và có nhu cầu tiêu thụ điện lớn nhất cả nước.

Lộ trình quay lại với điện hạt nhân

Nhật Bản đang từng bước khôi phục ngành công nghiệp hạt nhân của mình. Trong số 54 lò phản ứng bị đóng cửa sau Fukushima, 14 lò đã được tái khởi động. Bốn lò khác đang chờ chính quyền địa phương bật đèn xanh, và tám lò nữa đang trong quá trình chờ phê duyệt từ cơ quan quản lý.

Năm nay, Nhật Bản đã điều chỉnh lập trường và cam kết "tối đa hóa việc sử dụng các nguồn năng lượng phi carbon như năng lượng tái tạo và điện hạt nhân". Mục tiêu đặt ra là nâng tỷ trọng điện hạt nhân lên 20% trong cơ cấu nguồn cung điện vào năm 2040, so với mức khoảng 8,5% hiện tại. Đây là một phần trong kế hoạch tham vọng nhằm cắt giảm tỷ trọng nhiên liệu hóa thạch từ gần 70% năm 2023 xuống còn 30-40%.

Một dấu hiệu cho thấy sự thay đổi căn bản trong tư duy là việc Kansai Electric Power trong năm nay đã trở thành công ty đầu tiên kể từ sau thảm họa Fukushima xúc tiến kế hoạch xây dựng một lò phản ứng mới tại Nhật Bản.

Dư luận vẫn còn chia rẽ

Dù quyết định đã được đưa ra, sự đồng thuận trong xã hội vẫn chưa hoàn toàn. Thống đốc Hideyo Hanazumi của tỉnh Niigata thừa nhận rằng câu hỏi về số phận nhà máy đã là vấn đề lớn với người dân trong nhiều năm, và hiện tại ý kiến vẫn còn chia rẽ. Ông bày tỏ hy vọng rằng thông qua việc tiếp tục cung cấp thông tin chính xác về điện hạt nhân cùng các biện pháp an toàn và phòng chống thảm họa, sự hiểu biết của công chúng sẽ dần được nâng cao.

Tepco, công ty từng hứng chịu làn sóng chỉ trích dữ dội về văn hóa doanh nghiệp trong những năm sau thảm họa, đã triển khai nhiều biện pháp để giải quyết các lo ngại. Các cải tiến bao gồm việc tăng cường kiểm tra an ninh sinh trắc học tại nhà máy, sau khi cơ quan quản lý phát hiện những sai sót trong thiết bị phát hiện xâm nhập và tình trạng sử dụng sai thẻ nhận dạng.

Bài học từ một quyết định khó khăn

Việc Nhật Bản quay lại với điện hạt nhân phản ánh một thực tế phức tạp của chính sách năng lượng trong thế kỷ 21. Giữa nỗi lo về an toàn hạt nhân, áp lực biến đổi khí hậu đòi hỏi giảm phát thải carbon, và gánh nặng chi phí năng lượng ngày càng tăng, không có lựa chọn nào là hoàn hảo. Tokyo đã chọn cách cân bằng giữa rủi ro và lợi ích, đặt cược vào khả năng vận hành an toàn của một ngành công nghiệp từng gây ra thảm họa môi trường tồi tệ nhất trong lịch sử đất nước.

Thành công hay thất bại của quyết định này không chỉ ảnh hưởng đến tương lai năng lượng của Nhật Bản, mà còn có thể định hình cách nhìn của thế giới về vai trò của điện hạt nhân trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.

Bùi Tú