Nhật Bản bước vào kỷ nguyên liên minh mới

Giới chuyên gia nhận định, bước đi này phản ánh sự tái định hình cấu trúc quyền lực trong hệ thống nghị viện vốn ổn định nhưng đang chịu nhiều sức ép thay đổi của Nhật Bản.

Kyodo News đưa tin, lễ ký kết thỏa thuận thành lập chính phủ liên minh giữa LDP và JIP được tổ chức vào 18h (giờ địa phương) ngày 20/10 tại trụ sở Quốc hội ở Tokyo. Hai bên đạt được đồng thuận nhằm bảo đảm ổn định chính trị, khôi phục niềm tin của cử tri và thúc đẩy cải cách kinh tế. Cụ thể, ông Yoshimura Hirofumi, đồng Chủ tịch đảng JIP nhấn mạnh, trọng tâm của liên minh là triển khai nhanh các biện pháp kinh tế đáp ứng nhu cầu của người dân, thúc đẩy cải cách cơ cấu, trong đó bao gồm an ninh, an sinh xã hội, quản trị nhà nước, cùng với kế hoạch cắt giảm 10% số ghế nghị sĩ quốc hội – điều mà ông Yoshimura gọi là điều kiện tiên quyết để tham gia liên minh, bên cạnh cải cách Hiến pháp. Hai bên cũng đang xem xét thành lập một cơ quan tham vấn chung để giám sát và hiện thực hóa các nội dung của thỏa thuận.

Nữ chính trị gia Sanae Takaichi đứng trước cơ hội lớn để trở thành nữ thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản. Nguồn: NHK.

Truyền thông nước này cho hay, thỏa thuận trên bất ngờ đạt được sau sự sụp đổ của liên minh kéo dài 26 năm giữa LDP và đảng Công Minh (Komeito). Đảng Công Minh - một đảng ôn hòa có khuynh hướng Phật giáo, đã quyết định rút lui sau khi LDP bầu bà Takaichi làm nhà lãnh đạo mới. Phía đảng Công Minh cho hay, bà Takaichi là một chính trị gia bảo thủ có quan điểm cứng rắn, đi ngược lại với lập trường ôn hòa và chủ hòa của đảng này. Quyết định đó khiến LDP mất đa số ghế trong hạ viện, đẩy chính trường Nhật vào khủng hoảng, nhưng cũng mở ra cơ hội để JIP bước vào vị thế đối tác liên minh.

Theo giới phân tích, bà Takaichi đang đứng trước cơ hội rất lớn, khi quốc hội sẽ bỏ phiếu chỉ định thủ tướng thứ 103 trong phiên họp bất thường diễn ra ngày 21/10. Bà Sanae Takaichi (64 tuổi), từng giữ chức Bộ trưởng Nội vụ và Truyền thông. Bà đại diện cho phe bảo thủ cứng rắn trong LDP, nổi bật với lập trường mạnh mẽ về an ninh - đối ngoại. Bà cũng được xem là một người theo đường lối "bồ câu tài khóa", tức là ủng hộ việc tăng chi tiêu công và cắt giảm thuế để hỗ trợ người tiêu dùng đối phó với lạm phát gia tăng. Trước đó, bà cũng đã chỉ trích quyết định tăng lãi suất của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản. Nếu được phê chuẩn, bà sẽ trở thành nữ thủ tướng đầu tiên trong lịch sử Nhật Bản - dấu mốc có giá trị biểu tượng sâu sắc.

Việc một phụ nữ đứng đầu chính phủ có thể mang lại hình ảnh mới mẻ, đặc biệt trong thời điểm Nhật Bản đang nỗ lực thúc đẩy bình đẳng giới và cải thiện vai trò lãnh đạo của phụ nữ trong chính trị. Tuy vậy, nhiều tổ chức xã hội nhấn mạnh rằng sự hiện diện của một nữ lãnh đạo không tự động đồng nghĩa với bình đẳng giới, mà cần được cụ thể hóa bằng chính sách thực tế.

Về cơ chế hợp tác liên minh, trong cuộc họp của Ủy ban điều hành JIP hôm 19/10, đa số ý kiến cho rằng đảng này nên giới hạn hợp tác ở bên ngoài nội các, nhằm quan sát cách LDP triển khai các chính sách. Hai đảng cũng thống nhất trong thỏa thuận sơ bộ việc đề cử Chủ tịch Ủy ban các vấn đề Quốc hội của JIP Takeshi Endo làm trợ lý thủ tướng. Theo giới chuyên gia, thách thức lớn nhất với chính phủ mới là khôi phục niềm tin công chúng sau loạt bê bối tài chính và chia rẽ trong LDP. Việc JIP tham gia liên minh với hình ảnh mới mẻ và phong cách lãnh đạo địa phương hiệu quả, được kỳ vọng mang lại làn gió cải cách mới, tạo áp lực thúc đẩy minh bạch và hiệu quả quản trị.

Về tổng thể, LDP và JIP có những điểm chung ở ba trụ cột chính gồm cải cách kinh tế, minh bạch tài chính và tăng cường an ninh quốc gia. Trong tiến trình thương lượng, LDP đã đồng thuận với nhiều đề xuất của JIP, như miễn thuế tiêu thụ đối với thực phẩm, cấm quyên góp từ doanh nghiệp và tổ chức, hay giảm số ghế nghị sĩ quốc hội – những chính sách thể hiện tinh thần chống đặc quyền chính trị vốn là khẩu hiệu đặc trưng của JIP. Tuy nhiên, mục tiêu dài hạn của hai đảng lại có những khác biệt đáng kể. LDP chủ trương duy trì sự ổn định của quyền lực trung ương và hệ thống quản trị truyền thống, trong khi JIP đại diện cho tư duy phân quyền và cải tổ hành chính, gắn liền với mô hình “thành bang Osaka” mà họ từng theo đuổi. Do đó, dù cùng hợp tác trong giai đoạn hiện tại, liên minh LDP – JIP vẫn tiềm ẩn nguy cơ va chạm về định hướng chiến lược trong tương lai, một bên muốn bảo tồn cấu trúc cũ, bên kia tìm cách kiến tạo hình ảnh chính trị mới, năng động hơn và gần gũi hơn với cử tri địa phương.

Trong ngắn hạn, chính phủ liên minh mới có thể giúp Nhật Bản nhanh chóng ổn định bộ máy, đặc biệt trước các sự kiện đối ngoại quan trọng sắp tới như Hội nghị thượng đỉnh APEC. Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump dự kiến thăm Tokyo trong tháng này càng khiến chính quyền mới phải khẳng định tính chính danh và năng lực điều hành, nhằm duy trì hình ảnh đối tác tin cậy của Washington. Về chính sách đối ngoại, bà Takaichi nhiều khả năng sẽ kế thừa định hướng của các chính quyền LDP tiền nhiệm, củng cố quan hệ an ninh với Mỹ, tăng chi tiêu quốc phòng và mở rộng hợp tác kinh tế khu vực. Tuy nhiên, trong bối cảnh cục diện châu Á – Thái Bình Dương đang biến động mạnh, bà cũng được kỳ vọng sẽ theo đuổi chính sách linh hoạt và cân bằng hơn, nhằm bảo vệ lợi ích chiến lược của Nhật Bản giữa các cạnh tranh địa chính trị lớn.

Việc hình thành chính phủ liên minh LDP – JIP phản ánh xu hướng điều chỉnh linh hoạt trong chính trị Nhật Bản, nơi các đảng lớn buộc phải thích ứng với biến động xã hội và yêu cầu đổi mới. Tương lai của kỷ nguyên liên minh mới này sẽ phụ thuộc vào khả năng duy trì ổn định, tăng tính minh bạch và khôi phục niềm tin xã hội – những yếu tố nền tảng cho sự bền vững của một nền dân chủ nghị viện trưởng thành như Nhật Bản.

Kim Khánh