Nữ Thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản và hành trình định hình 'Sanaenomics'

Bà Sanae Takaichi phát biểu tại thủ đô Tokyo, Nhật Bản. Ảnh tư liệu: THX/TTXVN

Giới đầu tư kỳ vọng tân lãnh đạo này sẽ tiếp tục thúc đẩy các chính sách thân thiện với thị trường, bao gồm chi tiêu quốc phòng lớn và duy trì tín dụng rẻ.

Trong cuộc bỏ phiếu tại Hạ viện diễn ra cùng ngày, bà Takaichi giành được 237 phiếu, vượt mức 233 phiếu cần thiết để chiến thắng. Bà Takaichi là nghị sĩ 10 nhiệm kỳ, một chính trị gia sinh ra trong một gia đình theo đường lối bảo thủ ở tỉnh Nara, Nhật Bản.

Trong chiến dịch tranh cử, bà chọn cách tiếp cận ôn hòa hơn nhằm mở rộng sự ủng hộ, giảm nhẹ các lập trường cực hữu trước đây và tự mô tả mình là “người bảo thủ ôn hòa”. Cố vấn chính trị thân cận của bà là cố Thủ tướng Shinzo Abe, người từng bổ nhiệm bà vào nhiều vị trí quan trọng trong đảng và chính phủ trong hai nhiệm kỳ của ông, giai đoạn 2006-2007 và 2012-2020. Bà Takaichi đã tạo cảm hứng cho một thuật ngữ mới trên thị trường – “Sanaenomics”, gợi nhớ đến chính sách “Abenomics” của cố Thủ tướng Shinzo Abe.

Những ưu tiên và thách thức hàng đầu

Lạm phát tiêu dùng tại Nhật hiện dao động quanh 2,5–3%, vượt mục tiêu 2% của Ngân hàng trung ương Nhật Bản (BoJ). Cơ quan này đã bắt đầu tăng lãi suất dần dần sau nhiều năm duy trì mức gần hoặc dưới 0%. Trong khi đó, tiền lương thực tế hầu như không tăng trong ba thập kỷ, chỉ mới vượt mức trung bình năm 1997 vào năm 2024. Lãi suất thấp kéo dài cũng khiến đồng yen suy yếu so với USD, làm chi phí nhập khẩu tăng và đẩy lạm phát lên cao.

Sau khi được bầu làm Chủ tịch đảng Dân chủ Tự do (LDP) hồi đầu tháng 10 - bước đệm để kế nhiệm Thủ tướng Shigeru Ishiba, bà Takaichi nói: “Tôi muốn ưu tiên giải quyết vấn đề giá cả tăng cao”. Tân Thủ tướng cho biết, bà phản đối việc tăng lãi suất, điều khiến thị trường tin tưởng rằng chính sách tín dụng rẻ sẽ tiếp tục – yếu tố góp phần đẩy giá cổ phiếu tăng mạnh. Tuy nhiên, việc duy trì lãi suất thấp có thể cản trở nỗ lực kiềm chế lạm phát và phục hồi sức mạnh của đồng yen.

Giống nhiều người tiền nhiệm, bà Takaichi cũng cam kết sẽ tăng lương cho người lao động, dù chưa nêu rõ biện pháp cụ thể.

Nhật Bản đang đối mặt với dân số già hóa và suy giảm nhanh chóng, kéo theo tình trạng thiếu lao động và giảm tiềm năng tăng trưởng kinh tế. Dù là người bảo thủ trong hầu hết vấn đề xã hội, bà Takaichi bày tỏ ủng hộ việc ưu đãi thuế cho doanh nghiệp đầu tư vào cơ sở giữ trẻ, cũng như giảm thuế cho hộ gia đình có chi phí chăm sóc con nhỏ.

Tuy vậy, giới quan sát cho rằng khó có thể đảo ngược tình trạng tỷ lệ sinh thấp, vốn bắt nguồn từ áp lực tài chính khi nuôi dạy con cái và văn hóa làm việc khắt khe không khuyến khích cân bằng giữa công việc và gia đình tại Nhật Bản.

Tiếp bước “Abenomics”

Bà Takaichi được dự đoán sẽ đi theo chính sách của người thầy – cố Thủ tướng Shinzo Abe, người từ chức năm 2020 và qua đời năm 2022. Chương trình kinh tế đa hướng của ông Abe, còn gọi là “Abenomics”, nổi tiếng với chính sách chi tiêu công quy mô lớn và hỗ trợ tiền mặt, bất chấp khoản nợ công của Nhật hiện gấp gần ba lần GDP.

Giống ông Abe, bà Takaichi có quan điểm diều hâu về quốc phòng, khiến cổ phiếu các doanh nghiệp quân sự như Mitsubishi Heavy Industries, Yaskawa Electric và Japan Steel Works đồng loạt tăng mạnh.

Trên mặt trận ngoại giao, bà được cho là sẽ duy trì quan hệ thân thiết với Tổng thống Mỹ Donald Trump, đồng thời tăng cường liên minh an ninh với Mỹ. Hai nhà lãnh đạo dự kiến sẽ gặp nhau vào cuối tháng này.

Ban đầu, bà Takaichi từng nói Nhật Bản nên xem xét lại cam kết 550 tỷ USD dành cho Mỹ, một phần của thỏa thuận giúp giảm thuế nhập khẩu của Mỹ đối với hàng hóa Nhật Bản. Tuy nhiên, sau đó bà khẳng định sẽ tôn trọng cam kết này, bất chấp sự phản đối trong nước về việc chuyển tiền thuế của người dân Nhật Bản sang Mỹ.

Nhiệm kỳ nhiều thử thách

Bà Takaichi sẽ phải đối mặt với những vấn đề kinh niên của nền kinh tế Nhật, từ cải cách cơ cấu đến sức ép từ các nhóm lợi ích truyền thống. Thực tế, tuổi thọ chính trị của các Thủ tướng Nhật thường ngắn, do mâu thuẫn nội bộ và ảnh hưởng của các “gia tộc chính trị” lâu đời trong quốc hội.

Để giành chiến thắng trong cuộc bỏ phiếu ngày 21/10, đảng Dân chủ Tự do đã liên minh với đảng Đổi mới Nhật Bản – một đảng đối lập mang khuynh hướng tự do có trụ sở tại Osaka. Tuy nhiên, để thông qua các đạo luật, bà Takaichi vẫn cần sự ủng hộ của các nghị sĩ từ nhiều phe đối lập khác.

Minh Trang/Bnews/vnanet.vn