Nhận tiêm kích F-16: Ukraine đang 'nằm gai nếm mật'?

Việc đưa tiêm kích F-16 tới Ukraine đang cách mạng hóa lực lượng không quân nước này giữa bối cảnh cuộc chiến với Nga vẫn tiếp diễn. Chuyển từ các dòng máy bay MiG-29 và Su-27 thời Liên Xô, F-16 mang đến công nghệ tiên tiến, vũ khí chính xác và năng lực vượt trội để Ukraine đối phó ưu thế trên không của Nga.

Dù quá trình chuyển đổi gặp nhiều thách thức vì những phức tạp trong vận hành và đào tạo, nhưng thành công của F-16 trong việc đánh chặn tên lửa hành trình và tiêu diệt các bệ phóng bom lượn của Nga đã minh chứng cho tác động mang tính đột phá của tiêm kích này.

Rút kinh nghiệm từ quá trình chuyển đổi của Ba Lan từ các máy bay thời Liên Xô sang F-16, Ukraine đang nhanh chóng làm quen với nền tảng hiện đại này, qua đó định hình lại chiến lược không quân và tạo lợi thế quan trọng trong phòng không, theo trang 19FortyFive.

Một tiêm kích F-16. Ảnh: CREATIVE COMMONS

"F-16 mới là lựa chọn hợp lý"

Cuộc chiến với Nga đã đặt ra yêu cầu cho lực lượng không quân Ukraine (PSU) trong việc thay đổi đáng kể cơ cấu máy bay chiến đấu.

Việc tiếp tục sử dụng các dòng máy bay do Nga thiết kế, như MiG-29, Su-24, Su-25 và Su-27, sẽ không khả thi trong tương lai vì các linh kiện cần thiết để duy trì tình trạng hoạt động của các máy bay này và hệ thống vũ khí liên quan phải nhập khẩu từ Nga.

“Chúng tôi biết các bạn đang ở đâu trong quá trình chuyển đổi này. Các bạn đang ở đúng nơi chúng tôi từng ở cách đây gần 20 năm” - một chỉ huy căn cứ F-16 tại Ba Lan nói với phái đoàn PSU.

Khoảng 18 tháng trước, một phi công PSU có kinh nghiệm lái cả hai loại máy bay nói với tờ Newsweek rằng F-16 vượt trội hơn nhiều so với MiG-29 trong bối cảnh hiện đại. Theo phi công này, F-16 được thiết kế để hoạt động hiệu quả trong các kịch bản không quân ngày nay, trong khi MiG-29 chỉ là “cái bóng” của thế hệ thời Chiến tranh Lạnh. Đánh giá ngắn gọn về MiG-29, vị phi công nói: “Tôi không muốn bay chiếc máy bay đó trong chiến đấu thực sự”.

Sự thiếu hụt linh kiện đã buộc Ukraine phải từ bỏ các dòng máy bay thời Liên Xô và chuyển sang mô hình phương Tây. Trong cuộc họp tại Ba Lan vào tháng 8-2022, phái đoàn Ukraine sau khi xem xét các lựa chọn khả dĩ đã kết luận: “Ban đầu chúng tôi cân nhắc nhiều loại máy bay khác nhau, nhưng rõ ràng chỉ có F-16 mới là lựa chọn hợp lý”.

Ba Lan - vốn đã chuyển từ MiG-29 sang F-16 hơn một thập niên trước - sở hữu kho kinh nghiệm phong phú và hữu ích cho Ukraine. Điều này giúp Ukraine nhận ra sự khác biệt rất lớn giữa hai dòng máy bay chiến đấu và chuẩn bị tốt hơn cho giai đoạn chuyển đổi đầy thách thức này.

F-16: Sự thay đổi mang tính cách mạng

Những “cơn đau khởi đầu” khi học cách vận hành và hỗ trợ tiêm kích F-16 không chỉ giới hạn ở các quốc gia thuộc khu vực Trung và Đông Âu (CEE) - nơi vẫn duy trì các máy bay Nga trong biên chế khi gia nhập NATO và sau đó tiếp nhận các mẫu chiến đấu cơ phương Tây.

Sự khác biệt thế hệ giữa F-16 và các máy bay chiến đấu đời cũ của Mỹ, như F-4 Phantom, không chỉ nằm ở công nghệ mà còn là một cú chuyển mình về văn hóa và quy trình hoạt động.

Một cựu phi công của Không quân Mỹ (USAF), từng lái chiếc F-4 Phantom, nhớ lại thời điểm căn cứ không quân của ông tiếp nhận những chiếc F-16 đầu tiên. “Trước đây, chúng tôi đến Phòng Sẵn Sàng của Phi đội trước nhiệm vụ khoảng 20 phút, vẽ vài phác thảo kế hoạch cơ bản lên bảng đen và hỏi, ‘Mọi người hiểu hết chưa?’ Rồi sau đó ra máy bay, khởi động và bay vào bầu trời xanh”.

“Rồi các phi công F-16 xuất hiện. Họ chủ yếu trẻ hơn chúng tôi. Chúng tôi nghĩ họ là mấy gã mọt sách. Họ đến sớm cả giờ trước nhiệm vụ, mang theo cặp táp nhỏ, rồi dành thêm một giờ để lập trình các thông số cho tên lửa trước khi tiến đến máy bay. Hoàn toàn khác xa với những gì chúng tôi nghĩ là phong cách tự nhiên của phi công”.

Điều mà ông và nhiều người khác nhấn mạnh là F-16 không chỉ là một loại máy bay, mà là một cú chuyển hóa toàn diện đối với lực lượng không quân ở bất kỳ nơi nào tiêm kích này được triển khai. Theo lời của cựu phi công F-4 Phantom, F-16 “thay đổi cách một lực lượng không quân suy nghĩ, chiến đấu và tổ chức”.

Tiêm kích F-16. Ảnh: 19FORTYFIVE

Ba Lan và Ukraine: Kinh nghiệm chuyển giao F-16

Kinh nghiệm của Ba Lan với F-16 sau vài thập niên gần như là một bản sao hoàn chỉnh của quá trình đưa loại máy bay này vào biên chế Không quân Mỹ (USAF) trong những năm 1970. Trước khi cuộc chiến tại Ukraine nổ ra, Không quân Ba Lan (PS) vẫn vận hành cả F-16 và MiG-29, nhưng chúng như hai nửa khác biệt của cùng một lực lượng không quân.

Một phi công Ba Lan, từng lái cả hai loại máy bay, đã mô tả F-16 và MiG-29 thuộc về “hai giải đấu khác nhau”. Sự chênh lệch này không chỉ nằm ở công nghệ mà còn thể hiện trong phong thái phi công: các phi công MiG-29 thường có dáng vẻ điển hình của các chiến đấu cơ từ những năm 1960. Ngược lại, phi công F-16 trẻ hơn.

Ukraine hiện cũng trải qua sự phân chia thế hệ tương tự trong không quân nước này, nhưng với tốc độ chuyển đổi nhanh hơn nhiều vì áp lực từ cuộc chiến. Ông Yuri Sak - cố vấn của cựu Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Oleksii Reznikov - từng chia sẻ rằng F-16 là chìa khóa để Ukraine có thể thách thức ưu thế trên không của Nga dọc theo chiến tuyến.

Khả năng thực hiện các nhiệm vụ mà MiG-29 không thể đảm nhiệm khiến những thách thức trong việc chuyển giao F-16 trở nên đáng giá. Các phi công F-16 của Ukraine đã đạt được cột mốc quan trọng khi bắn hạ số lượng kỷ lục tên lửa hành trình Nga.

Một báo cáo hồi tháng 7-2024 cũng nhấn mạnh rằng F-16 có thể vô hiệu hóa các quả bom lượn mà Nga đang dùng để tấn công các vị trí tiền tuyến. “Nếu Ukraine có thể bảo vệ được các F-16 khi chúng còn trên mặt đất, hy vọng là chúng sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc đẩy lùi các máy bay Nga đến mức bom lượn không thể tấn công lực lượng mặt đất Ukraine” - theo báo cáo.

Tính đến thời điểm hiện tại, F-16 dường như đang thay đổi hoàn toàn khái niệm sức mạnh không quân của Ukraine, giống như cách nó đã làm ở các quốc gia khác khi thay thế các dòng máy bay thế hệ cũ.

Dù giai đoạn đầu luôn khó khăn với bất kỳ loại máy bay mới nào, F-16 đang khẳng định vai trò của mình trong cuộc chiến này. Không quân Ukraine sẽ chịu thiệt hại lớn hơn nhiều nếu không có F-16, bất chấp những khó khăn và nỗ lực cần thiết để vượt qua giai đoạn chuyển đổi.

THẢO VY