'Nhân diện thư' và 'Vật điểu thư' trong dòng chảy thư pháp đương đại

Nhà thư pháp Lê Thiên Lý trình diễn quyền thư tại Chương trình nghệ thuật Tinh hoa làng nghề Việt.

Dấu ấn đặc biệt

Thư pháp là nét đẹp văn hóa truyền thống mang hồn cốt dân tộc, truyền tải nhiều giá trị sâu sắc. Nghệ thuật thư pháp ngày càng phát triển, mang lại giá trị thẩm mỹ, nhân văn cho công chúng, lan tỏa nhiều giá trị tốt đẹp. Việc sáng tạo, kết hợp giữa hiện đại và truyền thống, bắt kịp hơi thở thời đại giúp kết nối mạch nguồn giá trị nghệ thuật thư pháp từ quá khứ với những giá trị mới, tiếp tục lưu giữ, phát huy và trường tồn qua các thế hệ.

Một trong những đóng góp nổi bật của nhà thư pháp Lê Thiên Lý, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Làng nghề Thành phố Hải Phòng, Giám đốc Trung tâm Thư pháp Câu đối và Hán - Nôm học Hải Phòng là sáng tạo lối viết thư pháp mới là "Nhân diện thư" và "Vật điểu thư" mang đậm dấu ấn tài hoa của cá nhân ông, làm phong phú cho nghệ thuật thư pháp Việt. Miệt mài khổ luyện, đam mê sáng tạo, ông đã tạo lập được phong cách độc đáo cho riêng mình.

Nhà thư pháp Lê Thiên Lý tặng bức thư pháp viết theo lối “Nhân diện thư”

Với “Nhân diện thư”, mỗi tác phẩm thư pháp trở thành một bức chân dung. “Nhân” là người, “diện” là mặt và “thư” là bút pháp thể hiện. Dưới con mắt quan sát tinh tế và bàn tay tài hoa, sáng tạo của nhà thư pháp Lê Thiên Lý, những con chữ cả chữ Hán và chữ Việt được thể hiện thành khuôn hình mặt người, mang hình thái, cốt cách của con người.

“Nhân diện thư” không chỉ đòi hỏi bút pháp điêu luyện mà cả sự am tường sâu sắc về cấu trúc gương mặt, ánh sáng, bóng tối, đậm nhạt của mực, nét thanh, bằng, cong thẳng để có thể tái hiện chân dung con người qua từng nét chữ. Đây là sự kết hợp, giao thoa đầy ấn tượng giữa nghệ thuật thư pháp truyền thống và phác thảo chân dung, một bước tiến đột phá giúp đưa thư pháp lên một tầm cao mới. Nhà thư pháp Lê Thiên Lý đã viết những bức thư pháp thể hiện thành công nhiều nhân vật kiệt xuất trong lịch sử dân tộc, tặng hàng trăm bức thư pháp bằng chính tên người được nhận.

Mỗi nét bút truyền tải sâu sắc của tâm tư, tình cảm, cảm xúc dồn nén của nhà thư pháp tài hoa. Bức thư pháp không đơn thuần là một bức chân dung mà còn là một bản hòa tấu giữa cái đẹp của khuôn mặt, là sự thống nhất của nghệ thuật và tâm hồn. Nghệ sỹ ưu tú, Nhà báo Đào Vinh, Tổng biên tập Tạp chí Cửa Biển cho rằng tác phẩm “Nhân diện thư” không chỉ có giá trị nghệ thuật mà còn mang giá trị tinh thần sâu sắc, giúp truyền tải những thông điệp nhân văn, triết lý sống và vẻ đẹp Chân - Thiện - Mĩ của con người. Thư pháp thể hiện theo lối "Nhân diện thư" và “Vật điểu thư” giúp nghệ thuật thư pháp trở nên gần gũi hơn với đời sống đương đại, có thể tiếp cận với công chúng rộng rãi hơn, đặc biệt là giới trẻ hiện nay.

Nhà thư pháp Lê Thiên Lý (phải) tặng bức thư pháp viết theo lối “Vật điểu thư”.

Cùng với "Nhân diện thư", nhà thư pháp Lê Thiên Lý cũng đã thể hiện thành công thể thư pháp “Vật điểu thư”. “Vật” là những đồ vật thân thuộc với con người, “điểu” là chim các loại, “thư” là chữ nghĩa bút pháp thể hiện. Những đồ vật, con vật gần gũi với đời sống như: long, ly, quy, phượng, con chim, con cá, com tôm, lọ hoa, ấm pha trà, bình rượu...hiện lên sống động trong những bức thư pháp giàu chất nghệ thuật biểu đạt và mang giá trị nghệ thuật cao. Sự kết hợp độc đáo giữa chữ và hình thể hiện sự giao thoa giữa thư pháp và hội họa, giữa hình và chữ, giữa tư tưởng triết học, triết lý giữa thiên nhiên, con người trong thế giới nhân sinh quan, đòi hỏi nghệ nhân không chỉ có đam mê, sáng tạo mà còn có khả năng quan sát, cảm nhận tinh tế. Mỗi dịp Tết đến, xuân về, nhà thư pháp Lê Thiên Lý viết thư pháp hình linh vật của năm theo lối "Vật điểu thư" gửi gắm ước vọng xuân mới bình an, hạnh phúc, thành công. Tết Ất Tỵ 2025, ông hoàn thành xong bộ sưu tập thư pháp đặc sắc mô tả đủ linh vật trong 12 con giáp biểu trưng cho từng năm.

Với hai lối viết thư pháp độc đáo, nhiều tác phẩm của nhà thư pháp Lê Thiên Lý đã được vinh danh kỷ lục Việt Nam và thế giới. Nổi bật là ông đã viết 1.000 chữ “Long” trên chiếc đĩa gốm Chu Đậu lớn nhất Việt Nam với đường kính là 1,2m được trao kỷ lục Guinness thế giới. Sau hơn 200 ngày miệt mài, nhà thư pháp Lê Thiên Lý đã viết xong 1.000 chữ Long theo các thể thư pháp truyền thống và theo lối "Nhân diện thư", "Vật điểu thư" trên đĩa gốm, mỗi chữ một vẻ, không rập khuôn mà được cách điệu, biến hóa đa dạng, sinh động, bắt mắt, khiến mọi người say mê, khâm phục.

Lan tỏa tình yêu nghệ thuật thư pháp

Hai lối viết thư pháp mới trở thành hiện tượng của thư pháp đương đại, được ghi nhận, đánh giá cao tại hội thảo chủ đề: “Nhân diện thư và Vật điểu thư trong dòng chảy thư pháp Việt Nam đương đại”, ngày 23/3 tại Hải Phòng. Với hai phong cách mới này, thư pháp đã trở thành một loại hình nghệ thuật đa chiều hơn, kết hợp giữa chữ viết, hội họa và tư duy sáng tạo. Mỗi tác phẩm thư pháp không chỉ đơn thuần là chữ viết mà còn là một bức tranh nghệ thuật, truyền tải những thông điệp về con người, thiên nhiên và văn hóa Việt Nam, tạo nên sự rung động mạnh mẽ đối với người xem.

Hội thảo “Nhân diện thư và Vật điểu thư trong dòng chảy thư pháp Việt Nam đương đại”

Nhà giáo, họa sỹ, nhà thư pháp Bùi Đức Lộc, Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Hán Nôm Bảo tồn Văn hóa Hà Tĩnh nhận định: “Đường nét mỗi chữ trong các tác phẩm của Lê Thiên Lý như là một sự thăng hoa tột đỉnh, một cảnh giới hoàn mỹ trong từng con chữ. Ông dũng cảm sáng tạo trong việc thể hiện “Nhân diện thư” và “Vật điểu thư” vào các tác phẩm, sử dụng kiến thức uyên thâm để tạo ra những tác phẩm tràn ngập niềm vui và sự mới mẻ. Bố cục trong các tác phẩm của ông không chỉ là sự sắp đặt một cách tinh tế mà còn chứa đựng sự cân đối và hài hòa. Mỗi yếu tố được sắp xếp một cách khéo léo, tạo ra một không gian thú vị và đẹp mắt cho người xem. Nhìn nhận cuộc sống với ánh mắt lạc quan và yêu đời, Lê Thiên Lý luôn truyền đạt niềm vui sống và tình yêu với thiên nhiên, con người qua các tác phẩm của mình”.

Nghệ nhân thư pháp Hà Thị Thanh Hương cảm nhận: “Khi nhìn vào nhân diện thư chữ của ông, tôi cảm giác mình đang gặp gỡ một tâm hồn nghệ sĩ nồng nhiệt. Khuôn mặt hiện lên trên bức tranh chữ không chỉ là một hình ảnh đơn thuần mà là một câu chuyện, một hành trình dài của sự khám phá và sáng tạo. Những nét thư pháp uyển chuyển đưa chúng ta vào một không gian yên tĩnh, nơi mà chúng ta có thể gác lại những phiền muộn để trở về với bản thân, nhìn nhận lại giá trị cuộc sống”.

Nhà thơ Nguyễn Hùng Vỹ cho rằng những lối viết “Nhân diện thư” và “Vật điểu thư” đã loại bỏ sự thô cứng và khuôn mẫu của các lối viết thư pháp truyền thống, mang lại sự mềm mại, uyển chuyển và sáng tạo. Sự sáng tạo này không chỉ thể hiện tài năng mà còn cho thấy tâm huyết của nhà thư pháp Lê Thiên Lý trong việc bảo tồn và phát triển nghệ thuật thư pháp Việt Nam.

Các bức thư pháp hình linh vật của năm Quý Mão, Giáp Thìn, Ất Tỵ viết theo lối “Vật điểu thư”

Sự lan tỏa của “Nhân diện thư” và “Vật điểu thư” góp phần truyền cảm hứng cho những người yêu nghệ thuật, thư pháp, đặc biệt là thế hệ trẻ tiếp tục khám phá và phát triển thư pháp theo hướng hiện đại nhưng vẫn giữ gìn được giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam. Các nghệ nhân thư pháp Trần Quốc Huy, Trần Văn Đa đề xuất tiếp tục tổ chức những cuộc hội thảo về “Nhân diện thư” và “Vật điểu thư” để làm sáng tỏ về lý luận và thực tiễn, trên cơ sở đó đề xuất giải pháp bảo tồn, phát huy, đưa hai lối viết thư pháp này đến với đông đảo công chúng trong và ngoài nước.

GIA KHÁNH