Nhà thơ, dịch giả Tạ Minh Châu qua đời ở tuổi 75

Nhà thơ - dịch giả Tạ Minh Châu (1949-2024)

Nhà thơ, dịch giả Tạ Minh Châu sinh ngày 13/12/1949 trong một gia đình trí thức ở Thụy Vân, Việt Trì, Phú Thọ. Tốt nghiệp phổ thông với học lực xuất sắc, ông được chọn đi du học ở Ba Lan và trở thành sinh viên khoa Ngữ văn Đại học Warszava.

Những năm tháng học tập tại ngôi trường nổi tiếng ở đất nước Bạch Dương đã góp phần quan trọng vào việc đào luyện và định hình tài năng, tính cách và phong thái của con người trí thức Tạ Minh Châu hào hoa, lịch duyệt và sớm bộc lộ thiên hướng say mê các lĩnh vực ngoại giao - văn chương - khoa học xã hội.

Từ năm 1974, ông làm việc tại Ban Đối ngoại Trung ương Đảng và gắn bó với ngôi nhà thân yêu này cho đến khi nghỉ hưu vào năm 2013. Trong thời gian này, ông đã bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ tại Viện Khoa học xã hội Ba Lan (năm 1990). Ông từng là Phó trưởng ban Thường trực Ban đối ngoại Trung ương, Đại sứ Việt Nam tại Ba Lan, Đại sứ Việt Nam tại Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào, Phó Chủ tịch Hội hữu nghị Việt Nam - Ba Lan, Ủy viên Hội đồng Lý luận Trung ương…

Nhà thơ, dịch giả Tạ Minh Châu lúc sinh thời

Trải qua rất nhiều cương vị với rất nhiều thay đổi môi trường sống cũng như sự thăng trầm của dòng chảy thời gian, nhưng Tạ Minh Châu luôn được bạn bè đồng nghiệp trong và ngoài nước kính trọng, quý mến. Sự tôn trọng đó không những đến từ việc ông là nhà ngoại giao đa tài có nhiều đóng góp cho nền ngoại giao sau đổi mới của đất nước mà còn bởi vì ông là một nhà thơ có tâm hồn nghệ sĩ lãng mạn và trái tim thổn thức với cuộc sống.

Tài năng văn chương, thơ phú của Tạ Minh Châu được bộc lộ từ rất sớm. Ngay từ năm 1967, ông đã dành được giải A cuộc thi thơ của tỉnh Phú Thọ, do nhà thơ Bút Tre làm chánh chủ khảo. Sau này, mặc dù bận rộn với các công việc ngoại giao, ông vẫn không ngừng sáng tác với nhiều tập thơ đi vào lòng công chúng và người yêu thơ như: Đi ngược hoàng hôn (thơ, NXB Hội Nhà văn năm 1994), Lời neo trong đêm (thơ, NXB Văn học năm 2001), Buộc vào (thơ song ngữ Việt - Lào, NXB Hội Nhà văn 2016)…

Đặc biệt, ông người dịch sang tiếng Việt các tác phẩm dịch thơ của các nhà văn Ba Lan đoạt giải Nobel như: Thơ Wislawa Szymborska (Nobel Văn chương 1996, NXB Hội nhà văn), Thơ chọn lọc của Wislawa Szymborska (NXB Hội Nhà văn), Phố Descartes (tuyển thơ của Czesław Miłosz - Nobel Văn chương 1980, NXB Hội nhà văn)…

Tác phẩm "Thơ chọn lọc" của nhà văn đoạt giải Nobel 1996 Wislawa Szymborska do nhà văn Tạ Minh Châu chuyển ngữ

Tài năng thơ phú và dịch thơ của Tạ Minh Châu nổi tiếng đến mức, lúc ông rời Ba Lan khi mãn nhiệm kỳ Đại sứ đặc mệnh toàn quyền vào năm 2002, Tổng thống Cộng hòa Ba Lan lúc đó là ngài Kwasniewski có nói với ông rằng: "Sau này, ngài có thể làm nhiều việc mang những ý nghĩa khác và có thể có những đóng góp lớn lao hơn ở cương vị mới, nhưng tôi mong ngài không bao giờ ngừng dịch văn học của đất nước chúng tôi".

Nhà văn Tạ Minh Châu là hội viên của Hội Nhà văn Việt Nam từ năm 1996. Ông được trao Tặng thưởng của NXB Hội Nhà văn năm 1997, Tặng thưởng cuộc thi thơ năm 1998-2000 của báo Văn Nghệ. Với việc dịch và giới thiệu thơ W. Szymborska sang tiếng Việt, ông đã được nhà nước Ba Lan trao tặng Huy chương Vì sự nghiệp văn hóa Ba Lan năm 1997.

Ngoài ra, ông còn được trao tặng một số huân, huy chương khác như: Huân chương Công trạng hạng hai của Ba Lan (1999), Huân chương Lao động hạng Nhất của Lào (2012), Huân chương Độc lập hạng Ba của Việt Nam (2013)…

Nhà thơ, dịch giả Tạ Minh Châu đã qua đời vào lúc 1h51 ngày 13/11/2024 (tức ngày 13 tháng 10 năm Giáp Thìn), hưởng thọ 75 tuổi.

V.N