Nguy cơ ung thư, tim mạch từ dầu ăn chế biến không minh bạch nguồn gốc

Hàng chục nghìn tấn dầu ăn mang nhãn hiệu Ofood, vốn được nhập khẩu để phục vụ ngành chăn nuôi đã bị phát hiện đưa vào chế biến thành dầu ăn cho người tiêu dùng.

Thông tin được công bố tối 24/6 đã khiến dư luận bàng hoàng, đặc biệt khi sản phẩm này được rao bán rộng rãi trên thị trường với danh nghĩa là dầu ăn thực vật bổ sung vitamin A.

Ảnh minh họa.

Tuy nhiên, kết quả kiểm nghiệm cho thấy sản phẩm hoàn toàn không chứa vitamin như công bố. Nghiêm trọng hơn, đây là loại dầu thực vật không đạt chuẩn an toàn thực phẩm, chỉ được phép sử dụng trong chế biến thức ăn cho vật nuôi.

Đáng lo ngại là loại dầu này đã được phân phối tới nhiều bếp ăn tập thể, nhà hàng, quán ăn, thậm chí các làng nghề chế biến bánh kẹo, đồ ăn vặt dành cho trẻ em, khiến nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng ngày càng lớn.

Theo các chuyên gia, dầu dùng trong chăn nuôi không được tinh lọc kỹ lưỡng, có thể chứa nhiều tạp chất, kim loại nặng và hóa chất độc hại. Việc tiêu thụ loại dầu này trong thời gian dài có thể gây hại nghiêm trọng cho gan, thận, hệ tiêu hóa và thần kinh.

Dầu ăn là một trong những nguyên liệu không thể thiếu trong bữa ăn hàng ngày của người Việt. Tuy nhiên, vấn đề an toàn thực phẩm liên quan đến nguồn gốc và chất lượng dầu ăn đang ngày càng được quan tâm, đặc biệt là với những loại dầu có dấu hiệu được sản xuất từ nguồn nguyên liệu không rõ ràng hoặc có liên quan đến chăn nuôi.

Dầu ăn thông thường nên được chiết xuất từ các loại thực vật như đậu nành, hướng dương, hạt cải hoặc gạo. Đây là những nguyên liệu chứa chất béo không bão hòa có lợi cho tim mạch và ít gây hại khi sử dụng đúng cách.

Tuy nhiên, khi dầu ăn được sản xuất từ nguyên liệu liên quan đến động vật, chẳng hạn như mỡ động vật, phụ phẩm nông nghiệp kém chất lượng, hoặc nguyên liệu chăn nuôi chưa qua kiểm định, thì hàm lượng chất béo bão hòa và cholesterol xấu trong dầu sẽ tăng cao. Việc tiêu thụ thường xuyên các loại dầu như vậy có thể dẫn đến xơ vữa động mạch, tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, huyết áp cao, thậm chí là đột quỵ.

Ngoài ra, nguyên liệu từ ngành chăn nuôi, nếu không được kiểm soát chặt chẽ, rất dễ nhiễm nấm mốc, đặc biệt là aflatoxin - một độc tố cực kỳ nguy hiểm gây tổn thương gan, suy giảm miễn dịch và có thể dẫn đến ung thư gan nếu tích tụ lâu ngày trong cơ thể.

Không những vậy, dầu ăn chiết xuất từ nguyên liệu động vật còn thiếu các chất chống oxy hóa tự nhiên như vitamin E hay các hợp chất thực vật có lợi, trong khi lại dễ bị oxy hóa khi đun nấu ở nhiệt độ cao.

Quá trình oxy hóa này sinh ra các hợp chất độc hại như aldehyde, peroxid và acrylamide, những tác nhân đã được chứng minh có liên quan đến nhiều loại bệnh mãn tính, trong đó có ung thư và các rối loạn chuyển hóa.

PGS-TS.Nguyễn Duy Thịnh, nguyên giảng viên Viện Công nghệ sinh học và thực phẩm, Đại học Bách khoa Hà Nội cho biết, rất khó để nhận biết dầu ăn có nguồn gốc từ nguyên liệu chăn nuôi nếu chỉ dựa vào cảm quan thông thường, bởi loại dầu này không để lại dấu hiệu rõ rệt về mùi, vị hay màu sắc như thực phẩm ôi thiu.

Ông Thịnh nhấn mạnh, dầu dùng cho vật nuôi và dầu ăn cho người là hai loại sản phẩm hoàn toàn khác biệt. Dầu cho vật nuôi chủ yếu là dầu thô, chưa qua tinh chế, nên vẫn còn chứa nhiều thành phần có thể không gây hại cho vật nuôi nhưng lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với sức khỏe con người.

Ngoài dầu thực vật thô, một loại dầu khác cũng đang bị lợi dụng là dầu chiên đi chiên lại nhiều lần trong các nhà hàng, khách sạn rồi được thu gom và bán lại.

Loại dầu đã qua sử dụng này chứa các hợp chất độc hại sinh ra trong quá trình đun nấu ở nhiệt độ cao, nếu sử dụng lâu dài có thể dẫn đến tổn thương gan, suy giảm chức năng thận và ảnh hưởng tiêu cực tới hệ thần kinh.

Ông Thịnh cảnh báo rằng dầu ăn dành cho con người nhất thiết phải là dầu sạch, đã được tinh chế và đạt chuẩn an toàn thực phẩm. Trong khi đó, dầu thô và dầu đã qua sử dụng là hai loại tuyệt đối không được sử dụng trong chế biến thực phẩm cho người.

Dù bằng cảm quan người tiêu dùng có thể phần nào nhận biết được sự khác biệt, ví dụ như dầu thô có màu sẫm hơn và mùi khó chịu song điều này không phải lúc nào cũng rõ ràng, nhất là khi dầu đã được đóng gói và dán nhãn giả.

Theo ông Thịnh, dù đều được ép từ nguyên liệu thực vật như lạc, đậu tương, ngô..., nhưng dầu ăn cho người và dầu dành cho vật nuôi khác nhau hoàn toàn về quy trình xử lý.

Dầu cho con người phải trải qua quá trình tinh chế kỹ lưỡng nhằm loại bỏ hoàn toàn độc tố, tạp chất và mùi khó chịu để đảm bảo đạt chuẩn an toàn thực phẩm.

Trong khi đó, dầu dùng trong chăn nuôi chỉ cần được xử lý sơ bộ, chủ yếu để tăng năng lượng trong khẩu phần ăn của lợn, bò, trâu, gà, cá... Việc sử dụng loại dầu này trong chế biến thực phẩm cho người không chỉ gây nguy hại đến sức khỏe mà còn là hành vi vi phạm nghiêm trọng pháp luật.

Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) cũng đã lên tiếng cảnh báo về việc một số cơ sở sản xuất đã sử dụng dầu ăn nhập khẩu với mục đích dành cho thức ăn chăn nuôi để chế biến thực phẩm cho người. Hành vi này vi phạm nghiêm trọng các quy định về an toàn thực phẩm và có thể gây ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe cộng đồng.

Cục yêu cầu các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm, đặc biệt là bếp ăn tập thể và đơn vị cung cấp suất ăn sẵn cần kiểm tra đầy đủ hồ sơ công bố sản phẩm, truy xuất rõ nguồn gốc nguyên liệu, không chỉ dựa vào bao bì và nhãn mác.

Ngoài ra, các cơ sở không được sử dụng nguyên liệu không đúng mục đích công bố, kể cả khi có hóa đơn, chứng từ hợp lệ. Cục An toàn thực phẩm khẳng định mọi hành vi cố tình sử dụng nguyên liệu không bảo đảm an toàn, không đúng với mục đích đăng ký để chế biến thực phẩm sẽ bị cơ quan chức năng xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.

D.Ngân