Người Xê Đăng lên núi hái 'ngọc trời'

Ngũ vị tử là cây dược liệu, thuộc họ dây leo, sống bám trên cây gỗ. Sở dĩ loại quả này được gọi với tên "ngũ vị tử" vì có hương vị đặc trưng, pha trộn giữa năm vị: chua, ngọt, đắng, cay và mặn. Khi còn xanh, quả ngũ vị tử có màu vàng nhẹ, chuyển thành màu đỏ hồng mọng khi đã chín.

Tại tỉnh Kon Tum, quả ngũ vị tử thường mọc nhiều ở những cánh rừng dưới chân dãy núi Ngọc Linh (thuộc huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum). Cứ vào mùa mưa, người đồng bào dân tộc Xê Đăng nơi đây lại lặn lội lên núi Ngọc Linh hái quả ngũ vị tử về ngâm rượu, chế biến thành trà, nước giải khát hoặc mang bán kiếm thêm thu nhập. Người dân Xê Đăng xem ngũ vị tử như là "ngọc trời" được thiên nhiên ban tặng.

Người dân lặn lội lên những cánh rừng ở dãy núi Ngọc Linh tìm hái ngũ vị tử

Anh A Thiên (thôn Đắk Xia, xã Ngọc Lây, huyện Tư Mơ Rông) cho biết hàng năm, vào mùa mưa quả ngũ vị tử chín thì anh đều lên cánh rừng cách nhà hàng chục km để tìm hái.

Từ sáng sớm, anh A Thiên đã chuẩn bị thức ăn, nước uống và vật dụng là dao, gùi tiến vào rừng tìm ngũ vị tử hái. Có nhiều chùm ngũ vị tử mọc leo lên cành cao, anh A Thiên cũng phải tìm cách hái cho bằng được. Đến chiều, khi quả ngũ vị tử đã đầy gùi thì anh A Thiên mới trở về nhà.

"Năm nay tôi hái được hơn 1 tạ quả ngũ vị tử, bán cho thương lái với giá 20.000 đồng/kg cũng kiếm được thêm tiền mua quần áo mới cho con vào dịp tết. Số ít còn lại thì để ngâm rượu, phơi khô làm trà đãi khách vào những ngày Tết" - anh A Thiên nói.

Quả ngũ vị tử khi chưa chín có màu xanh, chuyển thành màu đỏ mọng khi chín

Theo UBND xã Ngọc Lây, đến mùa, có khoảng 300 hộ dân của xã đi thu hái ngũ vị tử về bán cho thương lái, doanh nghiệp. Thậm chí, các thương lái còn ứng trước tiền cho người dân tìm hái nên loại quả này luôn "cháy" hàng. Mỗi năm, ước tính người dân thu được từ 10-20 tấn. Loại quả này cũng được các hợp tác xã thu mua, sơ chế thành các sản phẩm xuất bán đi các tỉnh, thành.

Tương tự, từ nhiều năm nay người dân xã Đăk Na, huyện Tu Mơ Rông cũng vào rừng để hái quả ngũ vị tử khi vào mùa. Ông A Dũng, Phó Chủ tịch UBND xã Đắk Na, cho biết trên địa bàn có 6/12 thôn có cây ngũ vị tử. Loài cây này đã gắn bó với người đồng bào Xê Đăng từ xưa tới nay. Từ khoảng 10 năm trước, đến mùa là thương lái tới địa phương tìm mua nhiều nên bà con đi hái về bán, mang lại nguồn thu nhập tốt.

Người dân Xê Đăng ở huyện Tu Mơ Rông ví ngũ vị tử như những hạt "ngọc trời" vì có nhiều tác dụng đối với sức khỏe

Theo ông Dũng, quả ngũ vị tử chín vào mùa mưa nên thu hái rất khó khăn. Tuy nhiên, người dân không muốn bỏ lỡ sản vật quý nên sẵn sàng lặn lội để đi hái. Ngay cả gia đình ông A Dũng, đến cuối tuần hết công việc ở cơ quan lại mang gùi cùng vợ lên rừng tìm hái quả ngũ vị tử để về ngâm rượu, phơi làm trà đãi khách vào dịp Tết. Trong căn nhà của ông A Dũng, những bình rượu ngâm bằng quả ngũ vị tử được xếp hàng trong góc nhà.

"Các già làng còn bảo rằng quả ngũ vị tử do ông trời ban tặng vì mỗi năm chỉ có một mùa, có lợi cho sức khỏe, tốt cho tinh thần. Do đó, người đồng bào Xơ Đăng chúng tôi xem ngũ vị tử là hạt "ngọc trời" nên rất trân quý" - ông Dũng nói.

Mùa ngũ vị tử chín mọng cũng là lúc các loại dược liệu đến kỳ thu hoạch khiến người dân càng thêm háo hức

Đặc biệt, mùa quả ngũ vị tử chín cũng báo hiệu đã đến mùa thu hoạch các loại dược liệu chủ lực của địa phương như: sơn tra, nấm linh chi, sâm dây... khiến cho bà con người Xê Đăng dưới chân núi Ngọc Linh càng thêm phấn khởi.

Hoàng Thanh