Người trẻ làm TikToker, kinh doanh online lưu ý gì để không vi phạm pháp luật?

Những năm gần đây, TikToker, nhà sáng tạo nội dung số, KOC, KOL, reviewer... là những công việc nổi lên nhanh chóng và trở thành xu hướng nghề nghiệp được nhiều bạn trẻ lựa chọn.

Nếu có một hệ sinh thái tài khoản mạng xã hội có lượng tương tác đủ lớn, nhiều bạn trẻ đã trở thành người bán hàng thậm chí là "chủ doanh nghiệp online" mà không cần mặt bằng, bảng hiệu.

Hình thức kinh doanh này đang bùng nổ trên TikTok, Facebook, Instagram... với đủ loại hàng hóa, dịch vụ từ thời trang, thực phẩm, mỹ phẩm, đến khóa học kỹ năng, tư vấn tâm lý...

Tuy nhiên, bước đi nhanh của xu hướng kinh doanh online lại không đi cùng sự hiểu biết đầy đủ về pháp luật... Điều này dẫn đến hàng loạt hệ lụy từ việc vô tình quảng bá hàng giả, hàng cấm, cho đến trốn thuế, tiếp tay cho sản phẩm kém chất lượng gây hại cho sức khỏe cộng đồng.

Điển hình, thời gian qua đã có không ít vụ TikToker bị khởi tố, bắt giam như chủ kênh "Gia đình Hải Sen", TikToker Vũ Hồng Phúc, TikToker Hằng Du Mục, Quang Linh Vlogs... vì bán hàng không rõ nguồn gốc, hàng giả, quảng cáo sai sự thật, trốn thuế.

Một mặt, đó là biểu hiện của thiếu đạo đức và lòng tham, mặt khác, chính họ cũng chưa tường minh về các hành lang pháp lý, "nhắm mắt", "tặc lưỡi" tiếp thị đến người tiêu dùng.

Nhóm TikToker nổi tiếng Hằng Du Mục, Quang Ling Vlogs... đã bị trả giá vì quảng cáo sai sự thật, bán hàng giả.

Chủ kênh TikToker "Gia đình Hải Sen" bị khởi tố.

Không "đi buôn" trong sương mù

Dưới góc nhìn của một chuyên gia về luật, TS. Bùi Nguyệt Quỳnh - Phó Giám đốc vận hành Cty TNHH Gami Lab cho biết, hành lang pháp lý để điều chỉnh hoạt động kinh doanh online, đặc biệt trên các nền tảng mạng xã hội như TikTok, Facebook hay Instagram là không thiếu và khá chặt chẽ.

Pháp luật Việt Nam đã có đầy đủ các quy định liên quan đến thương mại điện tử, thuế thu nhập cá nhân và tổ chức, quảng cáo, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, quy định về chất lượng hàng hóa, truy xuất nguồn gốc… Tuy nhiên, điều còn thiếu là sự cập nhật về thực thi, công khai thông tin rõ ràng và nâng cao nhận thức của người kinh doanh online.

Ngày càng có nhiều bạn trẻ lựa chọn công việc kinh doanh online trên các nền tảng số. Ảnh minh họa: AI

Bán hàng online là một hình thức của thương mại tự do, là động lực quan trọng trong thúc đẩy tiêu dùng và phát triển kinh tế số. Rõ ràng, có những TikToker, KOL đã bị xử lý vì trốn thuế, bán hàng giả.

Tuy nhiên, nhiều trường hợp vi phạm xuất phát từ sự thiếu hiểu biết về pháp luật. Vì thế, thay vì siết lại bằng những rào cản hành chính, Nhà nước nên tập trung vào truyền thông, hướng dẫn cụ thể, công bố thông tin minh bạch, có hệ thống trên các nền tảng trực tuyến để người dân dễ tiếp cận.

Theo chuyên gia Bùi Nguyệt Quỳnh, một trong những ngộ nhận phổ biến của người trẻ khi bắt đầu kinh doanh online, là cho rằng chỉ cần livestream bán hàng, đăng bài trên mạng xã hội, hoặc gửi hàng qua bưu điện thì không bị ràng buộc pháp lý như doanh nghiệp truyền thống. Tuy nhiên, dù không có cửa hàng, người bán vẫn được coi là đang hoạt động kinh doanh.

Do đó, họ phải tuân thủ các quy định về đăng ký kinh doanh, nghĩa vụ thuế, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, cũng như chất lượng sản phẩm. Tư duy “bán chơi cho vui” rất dễ dẫn đến vi phạm, và khi cơ quan chức năng vào cuộc, hậu quả thường rất khó lường.

Những "chiến thần" livestream trên nền tảng số đang là một trong những công việc hot thu hút nhiều bạn trẻ.

Theo chuyên gia, người trẻ không nhất thiết phải nắm hết hệ thống pháp luật, nhưng ít nhất cần hiểu những điều liên quan đến ngành hàng mình đang kinh doanh. Ví dụ, nếu bán thực phẩm chức năng, cần biết rõ các điều kiện công bố sản phẩm, quy định ghi nhãn, và nội dung được phép quảng cáo...

Nếu livestream bán hàng, cần hiểu rõ các giới hạn pháp lý về nội dung, giá cả, thông tin sản phẩm. Việc thiếu hiểu biết không được xem là lý do miễn trừ trách nhiệm. Ngày nay, có rất nhiều kênh chính thống để tra cứu như Cổng thông tin của Cục Thuế, Cục Thương mại điện tử và kinh tế số, hoặc các trang tư vấn luật uy tín...

Chấn chỉnh môi trường kinh tế số

Theo TS. Phan Tấn Lực - Phó trưởng Khoa Quản trị kinh doanh, Trường Kinh tế tài chính (Bình Dương), để đưa các KOL (người có sức ảnh hưởng), KOC (người tiêu dùng ảnh hưởng), YouTuber, TikToker và những người nổi tiếng có thu nhập từ việc review, quảng cáo, cũng như tổ chức các phiên livestream bán hàng trên nền tảng mạng xã hội vào khuôn khổ pháp lý và thuế, cần triển khai đồng bộ một số giải pháp.

Trước hết, cần bắt buộc các cá nhân có thu nhập ổn định từ hoạt động này đăng ký kinh doanh và được cấp mã số thuế. Cùng đó, họ phải thực hiện kê khai và nộp thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân phù hợp với hình thức kinh doanh.

Việc áp dụng hóa đơn điện tử cho các giao dịch livestream là bước cần thiết nhằm đảm bảo tính minh bạch. Ngoài ra, cần đẩy mạnh giám sát qua dữ liệu số, bao gồm thông tin từ ngân hàng, đơn vị giao hàng và các nền tảng thương mại điện tử như TikTok Shop.

Hoạt động bán hàng qua livestream của các TikToker ngày càng trở nên phổ biến và hoàn toàn có thể được xem là một phần của nền kinh tế chính thức.

Theo vị chuyên gia, trường hợp nhiều TikToker tự phát kinh doanh nhưng không đăng ký hộ kinh doanh hay nộp thuế đang gây ra nhiều rủi ro cho thị trường. Tình trạng này dẫn đến sự cạnh tranh không lành mạnh, những người tuân thủ pháp luật phải chịu thiệt thòi.

"Đồng thời, việc không kê khai thuế gây thất thu ngân sách nhà nước và làm giảm tính minh bạch trong hoạt động kinh doanh. Điều này cũng tiềm ẩn nguy cơ về hàng giả, hàng kém chất lượng, ảnh hưởng đến quyền lợi người tiêu dùng và làm suy giảm niềm tin vào thị trường thương mại điện tử", TS. Lực nhận định.

Sau nhiều vụ TikToker bị bắt, xu hướng bán hàng qua livestream có thể chững lại trong ngắn hạn do tâm lý e ngại từ người bán, nhưng khó bị biến mất hoàn toàn. Thực tế, đây vẫn là một kênh tiếp thị hiệu quả, phù hợp với xu thế tiêu dùng số.

Thay vì suy giảm, xu hướng này sẽ có xu hướng điều chỉnh theo hướng chuyên nghiệp hơn, minh bạch hơn và tuân thủ pháp luật, đặc biệt về đăng ký kinh doanh, kê khai thuế và bảo vệ người tiêu dùng.

TS. Lực cho rằng, thời gian tới, xu hướng này vẫn có thể biến tướng theo nhiều cách nếu không được quản lý chặt chẽ. Nhiều cá nhân sẽ lợi dụng kẽ hở pháp lý để ngụy trang quảng cáo trong nội dung giải trí, sử dụng tài khoản ảo hoặc người khác livestream thay, bán hàng không rõ nguồn gốc, chuyển sang nền tảng quốc tế để né kiểm soát, hay cạnh tranh không lành mạnh.

Những biểu hiện này tiềm ẩn rủi ro cho người tiêu dùng và thị trường, đòi hỏi khung pháp lý chặt chẽ và cơ chế giám sát hiệu quả hơn.

Châu Linh