Người trẻ học Quan họ, giữ 'hồn' dân tộc

Từ đình cổ đến trái tim người trẻ

Từ bao đời nay, đình làng Đình Bảng luôn là không gian linh thiêng, nơi lưu giữ ký ức văn hóa của người dân xứ Kinh Bắc. Nhưng trong tháng 7 này, đình cổ ấy lại trở nên sống động lạ thường, không phải bởi tiếng chiêng trống, mà bởi tiếng hát Quan họ trong trẻo vang lên từ một lớp học đặc biệt.

Đình làng Đình Bảng (Từ Sơn, Bắc Ninh) – không gian linh thiêng nơi lớp học Quan họ Intern được tổ chức.

Chương trình được tổ chức bởi một doanh nghiệp trẻ, chọn cách phát triển thương hiệu bằng việc lan tỏa những giá trị văn hóa bản địa. Người đứng sau chương trình, anh Nguyễn Anh Tuấn – Founder của dự án, chia sẻ:

“Quan họ không chỉ đơn thuần là những câu hát, mà còn là sự tinh tế, nề nếp và triết lý sống đẹp, điều mà nếu không được trao truyền đúng cách, sẽ rất khó để hiểu hết qua màn hình điện thoại. Đó là lý do tôi chọn mô hình trải nghiệm trực tiếp để biến lớp học thành không gian hội tụ vừa vui tươi, vừa giàu tính văn hóa”.

Anh Tuấn chia sẻ trước lớp học, mang văn hóa vào đời sống qua trải nghiệm thực tế.

Mỗi buổi học mang một chủ đề riêng, có cấu trúc rõ ràng từ lý thuyết đến thực hành, giúp người học dần bước vào thế giới Quan họ một cách bài bản, từ “Nhập Bọn Quan Họ” đến “Áo Khăn Trẩy Hội”... Không chỉ học hát, các bạn còn được hướng dẫn cách mặc trang phục truyền thống, têm trầu cánh phượng, thắt khăn mỏ quạ, và quan trọng hơn cả: hiểu được ý nghĩa sâu xa của từng cử chỉ, nghi lễ trong văn hóa giao duyên Quan họ.

Lớp học không chỉ quy tụ những người con Kinh Bắc mà còn có cả các bạn trẻ đến từ nơi xa như Nam Định, Đắk Lắk, TP.HCM,…với những lý do khác nhau, nhưng tất cả đều chọn ở lại vì tìm thấy sự đồng điệu, thể hiện tình yêu văn hóa mà không giới hạn bởi vùng miền hay xuất phát điểm, chỉ cần trái tim đủ mở và đủ yêu.

Không sinh ra ở vùng Quan họ, chưa từng hát dân ca, Bùi Quang Huy, chàng trai 23 tuổi đến từ Đắk Lắk là một minh chứng sống động. Sau 5 năm sinh sống và làm việc ở TP.HCM, Huy chỉ biết đến Quan họ qua những hình ảnh trên TV. Một ngày, tình cờ lướt thấy thông tin về lớp học trên mạng xã hội, anh quyết định đăng ký tham gia với tâm thế “đi để thử”. Nhưng rồi, qua những buổi học đã khiến anh “mở lòng” thực sự.

Bùi Quang Huy (thứ ba từ trái qua) , cùng thầy và các bạn trong buổi học dân gian với sự kết nối tràn ngập tiếng cười.

“Việc học têm trầu, thắt khăn mỏ quạ… giúp mình càng ngưỡng mộ hơn về sự tinh tế, khéo léo trong dân ca Quan họ. Những chi tiết nhỏ ấy ẩn chứa triết lý sống rất riêng – như việc thắt khăn hình chữ nhân, mình nghĩ là để ông cha nhắc ta sống tử tế, sống có Nhân. Do đó, văn hóa dân gian chính là cách để giữ điều ấy mãi sống trong tim người Việt", Huy bộc bạch.

Riêng với những người lớn lên giữa không gian của làn điệu dân ca ấy, lớp học lại mở ra một hành trình "gặp lại" di sản bằng một đôi mắt trưởng thành. Trần Thu Hằng, một “liền chị” chính gốc Kinh Bắc chia sẻ:

“Trước đây, mình nghe Quan họ như một giai điệu đẹp. Nhưng khi được chính các nghệ nhân giảng giải từng câu, từng thích, mình mới thật sự hiểu được bề dày văn hóa và chiều sâu nhân văn trong đó. Mỗi lời ca, cách xưng hô của người Quan họ đều mang theo một hệ giá trị truyền thống rất đặc biệt, điều mà chỉ khi học từ gốc rễ mới cảm nhận được trọn vẹn.”

Trần Thu Hằng (18 tuổi) – từ “hiểu” đến “hát”, từ say mê giai điệu Quan họ qua từng lời ca

Hát để giữ – học để truyền

Để hiểu vì sao Quan họ không chỉ là hát, mà còn là cách người xưa gửi gắm nếp sống, tình người và đạo hiếu khách, lớp học tại đình cổ không thể thiếu một “người giữ lửa”. Nghệ sĩ Hữu Duy – Thạc sĩ, Phó trưởng đoàn Nghệ thuật 2, Nhà hát Quan họ Bắc Ninh chính là người đóng vai trò ấy. Với hơn 20 năm gắn bó cùng cộng đồng, thầy không chỉ truyền dạy làn điệu, mà còn lan tỏa một tinh thần sống đẹp qua từng cử chỉ, từng lời ca.

Thầy Hữu Duy say mê gõ nhịp, truyền lửa Quan họ đến người trẻ bằng cả tâm huyết và tình yêu di sản.

Nghệ sĩ Hữu Duy – Thạc sĩ, Phó trưởng đoàn Nghệ thuật 2, Nhà hát Quan họ Bắc Ninh cho biết: “Hát dân ca giống như mưa dầm thấm lâu, phải nghe nhiều, hát nhiều mới thấm được cái màu của Quan họ”, thầy Hữu Duy chia sẻ.

Lớp học Quan họ Intern lần này với thầy không chỉ là một trải nghiệm giảng dạy, mà còn là sự tiếp nối niềm tin: rằng người trẻ hôm nay dù đến từ Bắc Ninh hay phương xa vẫn có thể hiểu, yêu và tìm về cội nguồn dân tộc theo nhiều cách.

“Thông qua nhiều hoạt động đã đồng hành cùng các bạn trẻ, tôi tin rằng ngày càng nhiều bạn trẻ yêu mến văn hóa truyền thống, và có rất nhiều cách để lan tỏa dân ca Quan họ Bắc Ninh – kể cả trên nền tảng số. Điều quan trọng là các bạn vẫn đang chọn giữ gìn dân tộc bằng chính cách riêng của mình", thầy Duy tự hào chia sẻ về ca sĩ Minh Ngọc, cô nàng Gen Z sinh ra từ đất Quan họ, nay đang kể lại văn hóa quê hương bằng hơi thở của thời đại mình.

Ca sĩ Minh Ngọc (21 tuổi) – “Cô gái Quan họ”, Quán quân Tuyệt đỉnh Song ca Nhí 2018, vừa giành Cúp vàng tại Liên hoan Nghệ thuật châu Á 2025.

Không chỉ xuất hiện trong lớp học tại đình cổ như một người bạn đồng hành gần gũi, Minh Ngọc còn là minh chứng cho cách thế hệ trẻ có thể học, yêu và lan tỏa di sản theo cách riêng:

“Mình nghĩ, Quan họ không bao giờ cũ. Cái cũ nằm ở cách ta tiếp cận nó. Với mình, thay vì chỉ hát những bài xưa theo lối cũ, mình chọn cách kể lại – bằng hình ảnh đẹp, bằng video chỉn chu, bằng cảm xúc thực của người trẻ. Và mình tin rằng văn hóa dân tộc không nên chỉ “được giữ gìn”, mà còn cần được “sống tiếp” qua sáng tạo, qua kết nối, qua hơi thở thời đại.

Minh Ngọc (giữa) – “liền chị” Gen Z đồng hành cùng lớp học, kết nối di sản Quan họ bằng cách riêng của người trẻ.

Với tư duy văn hóa hiện đại và tình yêu dân ca được nuôi dưỡng từ nhỏ, Minh Ngọc đang kể lại những giá trị truyền thống không chỉ bằng lời ca, mà còn qua hình ảnh, nền tảng số và các sân khấu quốc tế – nơi tiếng hát quê hương vang lên đầy tự hào.

Lớp Quan họ Intern hè 2025 chụp ảnh kỷ niệm tại Đình Bảng (Từ Sơn, Bắc Ninh) – nơi di sản được tiếp nối bởi thế hệ trẻ.

Dưới mái đình cổ, tiếng Quan họ không còn là âm vọng của quá khứ, mà đang được thắp lên một cách sống động bởi trái tim, ánh mắt và tinh thần chủ động của thế hệ trẻ hôm nay. Văn hóa nếu chỉ tồn tại trên giấy tờ hay danh hiệu sẽ dần nguội lạnh, nhưng khi được chạm đến bằng sự thấu hiểu và tình yêu thật sự, nó sẽ hồi sinh. Người trẻ hôm nay không chỉ học để hát lại, mà còn kể lại theo cách của riêng mình, sáng tạo và chân thành. Có lẽ, chính chữ “duyên” đã đưa những con người xa lạ, những thế hệ khác biệt đến gần nhau, cùng giữ lấy một phần hồn Việt giữa dòng chảy hiện đại. Lớp học khép lại, nhưng hành trình lan tỏa di sản ấy chỉ vừa mới bắt đầu.

Ảnh: Quan họ Intern 2025