Người trẻ dấn thân tìm kiếm vẻ đẹp của nghệ thuật

Triển lãm mỹ thuật sinh viên 2025, diễn ra từ ngày 24 - 31/3 tại tòa nhà Art Gallery - Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội.

Nghệ thuật tôn vinh đồng nát ve chai

Trong khuôn khổ triển lãm mỹ thuật sinh viên 2025, Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội đã tổ chức trao giải và triển lãm cuộc thi mỹ thuật “Đồng nát ve chai và tương lai của rác thải nhựa”, nhằm tôn vinh những câu chuyện về sự vất vả và cống hiến thầm lặng của những người thu gom ve chai, dưới góc nhìn nhân văn và nghệ thuật.

Được phát động từ tháng 2/2025, cuộc thi đã thu hút đông đảo sinh viên với các tác phẩm phản ánh sinh động đời sống của những người làm nghề thu gom đồng nát, cũng như những tác động xấu của rác thải nhựa với kinh tế, xã hội, môi trường và sức khỏe con người.

Đại diện ban tổ chức cuộc thi cho biết, tiếng rao quen thuộc “đồng nát sắt vụn bán đê!” đã trở thành một phần của đời sống văn hóa Việt Nam. Nghề đồng nát, dù mang tính chất phi chính thức, lại đảm nhận vai trò tiên phong trong việc xử lý và tái chế rác thải nhựa.

Những người làm nghề buôn ve chai đồng nát chính là “bộ lọc đầu tiên” trong chuỗi giá trị, giúp tách biệt các vật liệu có thể tái chế khỏi rác thải hỗn hợp. Họ là cầu nối đưa rác thải nhựa từ các hộ gia đình, cửa hàng và cơ sở kinh doanh nhỏ lẻ đến các đơn vị tái chế. Điều này giúp tối ưu hóa dòng chảy vật liệu, đảm bảo tính liên tục và bền vững của hệ sinh thái tái chế.

Tuy nhiên, nghề đồng nát vẫn chưa được nhìn nhận đúng mực về giá trị kinh tế và môi trường. Hầu hết người lao động trong ngành phải đối mặt với những thách thức, từ điều kiện làm việc bấp bênh, thu nhập thấp đến việc thiếu các chính sách hỗ trợ và bảo vệ quyền lợi.

Trong bối cảnh đó, việc nâng cao nhận thức xã hội và tạo điều kiện phát triển lực lượng lao động này không chỉ góp phần bảo vệ môi trường, mà còn thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn – giải pháp bền vững trước vấn nạn ô nhiễm hiện nay.

Từ năm 2015, nhóm nghiên cứu Recycurbs Viet do TS Nguyễn Thái Huyền - giảng viên Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội, đã triển khai các hoạt động nghiên cứu về mạng lưới đồng nát ở Hà Nội. Từ những nghiên cứu đó, cuộc thi được tổ chức giúp các sinh viên – các nhà nghệ thuật tương lai có cơ hội dấn thân tìm hiểu và tìm kiếm các giá trị sáng tạo, nhằm tôn vinh những cống hiến thầm lặng, vô danh của những người thu mua ve chai đồng nát.

Cuộc thi đã chọn lựa gần 60 tác phẩm của 30 tác giả để trưng bày, đồng thời trao giải Nhất cho tác giả Eloise Saliou với tác phẩm “Núi rác”. Giải Nhì thuộc về tác phẩm “Bàn tiệc rực cháy” của tác giả Mahe Brillant. Hai giải Ba được trao cho các tác phẩm “Bãi rác bốc cháy” của Anouk Drain và “Kẻng sắt” của Nguyễn Mai Trà.

Để thực hiện các tác phẩm, những người trẻ đã xông pha tới các làng nghề tái chế, tìm kiếm, gặp gỡ những người làm nghề để hiểu rõ “đường đi” của rác thải và cách chúng được tái sinh. Sau mỗi chuyến thực tế kết hợp ghi chép ký họa, mỗi sinh viên nảy ra cho mình những ý tứ sáng tạo riêng, làm nổi bật nghề đồng nát dưới góc nhìn của nghệ thuật và nhân văn.

Tác phẩm “Kẻng sắt” của Nguyễn Mai Trà thể hiện một người phụ nữ đánh kẻng – sản phẩm được chế tác từ một quả bom. Tác giả đã sử dụng các mảnh thủy tinh từ các chai lọ vỡ để tạo hình trên nền tấm mica trắng. Tác phẩm với thông điệp sâu sắc nói về sự nguy hiểm của chiến tranh, hậu chiến xử lý “bom điếc”, thủy tinh không được tái chế.

Sinh viên Trường Đại học RMIT Việt Nam thực tế trải nghiệm và học hỏi cách dệt vải với bà con dân tộc thiểu số. Ảnh: RMIT VN

Đến bản làng, thấy di sản

Năng động tìm kiếm vốn cổ văn hóa để gìn giữ và phát huy các giá trị truyền thống cũng được sinh viên ngành thời trang Trường Đại học RMIT Việt Nam trải nghiệm tại các bản làng của đồng bào dân tộc thiểu số, gặp gỡ nghệ nhân, học hỏi từ những người thợ cách làm vải, nhuộm vải, hình thành sản phẩm đặc nét đặc trưng văn hóa truyền thống.

Đại diện Trường Đại học RMIT Việt Nam cho biết, việc tìm hiểu về chất liệu thời trang không nên giới hạn trong phạm vi lớp học. Sinh viên cần cảm nhận, chạm vào và tận mắt nhìn thấy chất liệu, cũng như trò chuyện với những người trực tiếp làm ra sản phẩm. Thông qua hướng tiếp cận mang tính thực tiễn, sinh viên có được hiểu biết sâu sắc về truyền thống, cũng như các thách thức và sáng kiến đổi mới.

Nhóm sinh viên với những chuyến du hành, sinh sống cùng người dân tộc Mường, Dao và Mông, trực tiếp chứng kiến cách người dân thực hiện các công đoạn làm ra một tấm vải thô, cách nhuộm – dệt hoa văn một tấm vải sặc sỡ, hay hành trình biến những sợi tơ sen mỏng manh thành những chiếc khăn đầy giá trị. Mỗi công đoạn, mỗi bí quyết giúp người trẻ nhận diện rõ nét đặc trưng văn hóa, sự phong phú của nghề dệt cổ truyền.

Bà Titi Rylander - giảng viên thời trang và điều phối viên môn học cho rằng, nhiều sinh viên quan tâm đến tính bền vững và văn hóa, nhưng lại chưa có điểm tiếp xúc. Trải nghiệm thực tế bằng cách đưa người trẻ đến các bản làng chính là sự kết nối nhằm hình thành tư duy cởi mở và sâu sắc về nghệ thuật thời trang, chứ không chỉ xoay quanh xu hướng và mục đích thương mại.

Trong những năm qua, làng Cựu, xã Vân Từ (Phú Xuyên, Hà Nội) hay làng Nha Xá, xã Mộc Nam (Duy Tiên, Hà Nam) lại chứng kiến nhiều người trẻ mà hầu hết là sinh viên ngành kiến trúc, hội họa, nhiếp ảnh… đến trải nghiệm, thực hành nghệ thuật thông qua cảnh quan từ các biệt thự Pháp cổ.

Cũng ngay tại làng Nha Xá, người trẻ còn tìm đến với nghề dệt lụa cổ truyền. Từ các xưởng dệt, người trẻ được đắm mình trong phương thức sản xuất, từ việc trồng dâu nuôi tằm, đánh bông, kéo sợi, hồ sợi, dệt vải… giúp người trẻ không chỉ hiểu, mà còn tường tận giá trị văn hóa xa xưa mà cha ông đã dày công gây dựng.

Trần Hòa