Người giữ tiếng chiêng giữa bon Bu Kóh

Bà Thị Thái mong muốn truyền dạy lại hết cho con cháu trong bon biết đánh chiêng để bảo tồn văn hóa dân tộc

Giữ lửa từ những nhịp chiêng đời thường

Ở bon Bu Kóh, không ai là không biết đến bà Thị Thái. Người phụ nữ đã bước sang tuổi 70 ấy không chỉ được gọi là nghệ nhân, mà còn được bà con xem như một phần không thể thiếu của đời sống cộng đồng. Từ những lễ cúng truyền thống, ngày hội bon làng, đến những buổi sinh hoạt văn hóa, đâu đó luôn có dáng bà nhỏ nhắn, nhanh nhẹn, gương mặt sạm nắng nhưng miệng lúc nào cũng nở nụ cười hiền.

Tiếp xúc với bà Thị Thái, người ta dễ cảm nhận được nguồn năng lượng rất riêng, thứ năng lượng của núi rừng Tây Nguyên kết tinh trong con người chân chất, nhiệt tình. Bà nói chuyện mộc mạc, chậm rãi, nhưng mỗi câu đều đượm sự từng trải. Với bà, chiêng không chỉ là một kỹ năng cần trình diễn, mà là hơi thở của buôn làng, là nhịp sống đã theo bà từ những ngày còn rất nhỏ.

Thuở nhỏ, bà Thị Thái theo cha mẹ, người thân hòa mình vào những ngày lễ hội của bon làng. Tiếng chiêng vang lên khi lúa vào kho, dựng nhà mới, cúng bến nước… cứ thế thấm dần vào máu thịt. Bà không nhớ mình học đánh chiêng từ khi nào, chỉ biết rằng còn trẻ đã thành thạo cả 6 chiêng.

Với bà Thái, đánh chiêng là thả trọn tâm hồn vào từng nhịp điệu, cảm nhận hơi thở núi rừng, lắng nghe tiếng vọng của ông bà, tổ tiên. Chính sự lắng nghe ấy tạo nên “hồn chiêng” trong cách đánh của bà - trầm, chắc và sâu. Bà con trong bon thường nói, chỉ cần nghe tiếng chiêng của bà Thị Thái là nhận ra ngay, bởi trong đó có sự từng trải của một đời gắn bó với bon làng.

Tiếng chiêng nhắn gửi cho lớp trẻ

Theo năm tháng, tiếng chiêng trong tay bà Thị Thái không chỉ còn là niềm vui cá nhân. Ẩn sau mỗi nhịp chiêng là những trăn trở về sự nối tiếp. Bà hiểu rằng, nếu chỉ mình bà giữ chiêng thì chưa đủ. Chiêng phải được trao lại, phải sống trong tay lớp trẻ thì mới thật sự còn mãi.

Bởi vậy, mỗi khi bon làng có dịp sinh hoạt hay tham gia lễ hội, bà đều tranh thủ chỉ dẫn cho các bạn trẻ từng nhịp đánh, từng cách “nghe” chiêng. Bà không dạy bằng lý thuyết, mà bằng sự kiên nhẫn và chính ngọn lửa đam mê của mình. Có khi chỉ là cầm tay, chỉnh lại tư thế; có khi là ngồi lặng im để người trẻ tự cảm nhận nhịp điệu.

Những năm tháng bền bỉ ấy dần cho trái ngọt. Nhiều thanh niên trong bon Bu Kóh nay đã đánh thành thạo cả 6 chiêng. Mỗi lần đi biểu diễn, bà Thị Thái luôn dẫn các bạn trẻ đi cùng, để các em được tận mắt chứng kiến, được hòa mình vào không gian văn hóa, hiểu rằng tiếng chiêng không chỉ để biểu diễn, mà còn mang ý nghĩa sâu xa trong đời sống cộng đồng.

Em Điểu Nhực (SN 2008) cho biết, những buổi sinh hoạt cùng bà Thị Thái đã giúp em vượt qua nỗi sợ ban đầu. Điểu Nhực chia sẻ: “Lúc đầu em sợ lắm, nghĩ mình không đánh được. Nhưng thấy bà bà Thị Thái hăng say, nhiệt tình chỉ dạy, em tự tin hơn. Với chúng em, bà Thị Thái như một người thầy, người bà rất thân thương, là biểu tượng văn hóa của bon”. Nhờ sự hướng dẫn ấy, em đã đánh được 2 chiêng và đang tiếp tục học thêm 4 chiêng còn lại, với mong ước một ngày được đứng trong đội chiêng cùng các già làng, nghệ nhân của bon.

Đánh giá về vai trò của bà Thị Thái, ông Điểu Hùng - Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy xã Tuy Đức khẳng định: “Bà Thị Thái là một trong những “kho tàng sống” của địa phương. Không chỉ đóng góp tích cực trong việc bảo tồn và lan tỏa văn hóa cồng chiêng, bà còn là người gương mẫu, có uy tín trong cộng đồng, luôn hết lòng vì bon làng”.

Ở bon Bu Kóh, tiếng chiêng vẫn vang lên, không ồn ào nhưng bền bỉ. Và trong mỗi nhịp chiêng ấy, người ta vẫn thấy dáng của bà Thị Thái, người lặng lẽ giữ nhịp, để văn hóa không bị đứt gãy giữa dòng chảy của cuộc sống hôm nay.

Nguyễn Hiền .