Người đồng hành với các bậc cha mẹ trong nuôi dạy trẻ

Chuyên gia tâm lý Nguyễn Minh Thành. Ảnh: NVCC

Nguyễn Minh Thành tốt nghiệp Thạc sĩ Tâm lý học phát triển và giáo dục tại Trung Quốc và gần chục năm qua, anh đã thực hành, làm việc với gia đình- trẻ em trong vai trò giảng viên tại Đại học Hoa Sen (TPHCM).

Điều gì thôi thúc Thành tiếp tục sang Bỉ để làm nghiên cứu sinh Tiến sĩ Tâm lý học lâm sàng tại Đại học UCLouvain? Thành chỉ ra những vấn đề mà chuyên gia tâm lý phải chú tâm: “Kinh nghiệm thực hành cho tôi thấy rất nhiều vấn đề của gia đình và trẻ em bị ảnh hưởng bởi tình trạng sức khỏe tâm thần của chính cha mẹ. Tuy nhiên, các chương trình giáo dục phòng ngừa và can thiệp khi đó lại chủ yếu tập trung dạy cho cha mẹ những kỹ năng để hiểu, chăm sóc, can thiệp vấn đề xảy ra với trẻ và gia đình. Vậy liệu các vấn đề về sức khỏe tâm thần của cha mẹ như lo âu, căng thẳng, kiệt sức hay trầm cảm... tác động thế nào tới gia đình, trẻ em và xa hơn nữa là hiệu quả các chương trình phòng ngừa - can thiệp nói trên?”. Câu hỏi này đưa Thành đến với khung khái niệm nói trên của hai giáo sư Isabelle Roskam và Moira Mikolajczak. Tại thời điểm Thành nộp hồ sơ chương trình tiến sĩ, ở Việt Nam mới có khoảng 5 nghiên cứu về đề tài này, trong đó hơn nửa đã thuộc nhóm nghiên cứu do Thành cùng đồng nghiệp và sinh viên thực hiện.

Kết quả từ những nghiên cứu cho thấy, tỷ lệ PB trong hành trình nuôi dạy con cái tại nước ta là khoảng 1%-2% trong phạm vi mẫu nghiên cứu. Đồng thời, sự kiệt sức này tương quan thuận chiều với các vấn đề hành vi của trẻ em, và tương quan ngược chiều với thành tích học tập của trẻ em tiểu học. Vì vậy, Nguyễn Minh Thành nghĩ cần có thêm các nghiên cứu khác về chủ đề này trong bối cảnh gia đình Việt Nam nhằm đưa ra gợi ý xác đáng về mặt lý thuyết cũng như thực hành.

Chuyên gia tâm lý Nguyễn Minh Thành trong một hội thảo. Ảnh: NVCC

Nhưng làm thế nào đưa kiến thức - giải pháp về tâm lý của phương Tây vào áp dụng vấn đề tâm lý cho các bối cảnh khác như Việt Nam? Thành trả lời câu hỏi khó này bằng cụm từ WEIRD hay dùng trong tâm lý học. “WEIRD đề cập các bằng chứng nghiên cứu cả lý thuyết và thử nghiệm lâm sàng hiện nay đang thực hiện chủ yếu tại bối cảnh phương Tây (Western), giáo dục phát triển (Educated), công nghiệp (Industrialized), giàu có (Rich), dân chủ (Democratic), nhưng thiếu vắng bằng chứng nghiên cứu sâu rộng tại các bối cảnh phi phương Tây. Hơn nữa, tâm lý học cũng đang đối mặt cuộc khủng hoảng tái lập kết quả (replicability crisis) trong nghiên cứu, do đó nảy sinh chất vấn về tính hợp lệ và thẩm quyền của các bằng chứng nghiên cứu. Khi chúng ta áp dụng từ “bên ngoài” vào Việt Nam, cần phải xem xét kỹ càng nhiều yếu tố như lắng nghe tiếng nói bản địa, gia tăng các nghiên cứu tại Việt Nam, truyền thông khoa học...”, Minh Thành giải thích.

Đối với hội chứng PB, hiện chưa có nghiên cứu can thiệp RCTs nào trên cha mẹ ở Việt Nam. Luận án tiến sĩ với chủ đề “Tìm hiểu các yếu tố trong gia đình tương quan với PB: một nghiên cứu đối sánh giữa Vương quốc Anh và Việt Nam” cho phép Thành nhìn sâu hơn vào sự đóng góp của các yếu tố mang tính hệ thống gia đình và xuyên thế hệ trong tiếp cận xuyên văn hóa nhằm tìm ra tương đồng và (hoặc) khác biệt. Từ đây, xây dựng những biện luận, gợi ý phù hợp cho nghiên cứu và thực hành PB trong các bối cảnh khác nhau, đặc biệt ở Việt Nam.

Tháng 6 này, Nguyễn Minh Thành được mời làm chuyên gia cho Parenting Summit 2025 - nơi cha mẹ tìm lời giải cho những trăn trở khi nuôi dạy con. Anh cũng sẽ cầm trịch hội thảo về kỷ luật tích cực và phân tích hành vi trẻ em, đồng thời trực tiếp mở khóa học Tâm lý học trẻ em lứa tuổi đầu đời (dành cho những người chuẩn bị làm cha mẹ, giáo viên, nhà chuyên môn làm việc với trẻ…).

KIỀU BÍCH HƯƠNG