Người dân đội 9 hồi sinh nghề đan mò o truyền thống

Người dân đội 9, thôn Thạnh Đức, xã Xuân Quang 3 (huyện Đồng Xuân) giữ nghề đan vỉ bằng cây mò o truyền thống. Ảnh: MẠNH HOÀI NAM

Giữ nghề đan vỉ

Dòng sông Kỳ Lộ chảy qua khúc cua thôn Thạnh Đức đã thay đổi dòng chảy, nhưng nét hiền hòa uốn lượn quanh những rặng tre như vẫn vẹn nguyên. Trước đây, người dân Thạnh Đức đi lên đầu nguồn dòng sông chặt mò o thả bè về cập bến, rồi vác về sân nhà ngồi chẻ đan ky giỏ, rổ rá... Nhưng rồi rừng đầu nguồn không còn cây mò o nữa, dòng sông cạn dần, thay đổi dòng chảy chỉ còn luồng lạch nhỏ, người dân làm nghề đan đát thôn Thạnh Đức lần lượt bỏ nghề. Trong thôn chỉ còn vài hộ ở đội 9 chẻ mò o, đan vỉ phơi bánh tráng.

Gia đình của bà Thái Thị Liên bao năm qua giữ nghề đan vỉ. Dáng người bé nhỏ, ở tuổi gần 50, bà Liên ngồi vót nan rồi tranh thủ ngồi đan những tấm vỉ để kịp chiều chở đi bán cho thương lái. Bà Liên tâm sự: Thôn Thạnh Đức trải dài từ đội 1 đến đội 9. Trước đây người trong thôn đều làm nghề đan mò o truyền thống. Người thì đan giỏ cắt cỏ, giỏ nhốt gà; người thì đan ky, bồ cuốn... Về sau, cây mò o không còn vì nằm trong khu vực phát rừng trồng keo, cộng với đồ nhựa ra đời nên người dân bỏ nghề. Gần đây cây mò o mọc lại dưới suối cạnh khu rừng keo, người dân ở đội 9 đi chặt về chẻ nan đan vỉ phơi bánh tráng, làm hồi sinh nghề truyền thống.

Ông Nguyễn Tấn Sanh ngồi vót nan chia sẻ: Tôi vót nan hồi học cấp 2, nhờ vậy biết được kinh nghiệm chẻ rồi vót nan thẳng đều khi đan vỉ làm cho tấm vỉ bền đẹp. Tôi đi nhiều nơi được biết nghề đan vỉ là nghề rất quý, giữ được bí quyết léo viền.

Ông Sanh nhớ lại, cuối thập niên 80 của thế kỷ trước, người dân từ đội 1 đến đội 9 tranh thủ lúc nông nhàn đi chặt mò o về chẻ nan đan ky giỏ, rổ rá kiếm thêm thu nhập. Thời còn thắp đèn dầu, tối người dân chong đèn đến khuya ngồi vót nan, đan ky giỏ, rổ rá, vỉ... Thôn Thạnh Đức được công nhận là thôn có làng nghề đan đát truyền thống. Đến khi có điện cũng là lúc công ty phát rừng để trồng rừng nên cây mò o không còn, bà con trong thôn chuyển sang công việc khác làm ăn, người làm thợ hồ, người đi làm thuê xa. Gần đây cây mò o mọc lại, có nguồn nguyên liệu, bà con đội 9 chịu khó đi chặt về đan vỉ hồi sinh nghề truyền thống.

Không chỉ đan vỉ mà đan giỏ cắt cỏ, gia đình bà Nguyễn Thị Phương làm được hết. Mỗi sản phẩm có cách đan riêng và khó nhất là khâu léo viền, nhưng sinh ra ở làng nghề, bà Phương có được kinh nghiệm, nắm “bí quyết” của từng khâu đan, léo viền của mỗi dòng sản phẩm. “Đan cái vỉ cũng lắm công phu, đan xong phải thui qua lửa để ngăn mối mọt về sau và tăng độ bền, thế nhưng tính ra thu nhập ngày công lao động không là bao, chủ yếu lấy công làm lời. Nhiều khi cũng nản, nhưng chúng tôi vẫn cố gắng giữ nghề của cha ông”, bà Phương nói.

Cũng theo bà Phương, mỗi ngày cả vót nan và đan, bà làm được 5 vỉ, bán với giá 80.000 đồng/vỉ. Đó là vỉ đặt hàng đan nan cật, chỗ léo viền cũng đan nan cật. Còn vỉ đem ra chợ bán chỉ 40.000 đồng/vỉ, đan nan nghiêng có cật có ruột, chỗ léo viền đan bằng nan ruột phía trong cây mò o. Đan xong giao cho thương lái chở xe tải đi bỏ mối các lò bánh tráng ở TX Sông Cầu, huyện Tuy An và huyện Phú Hòa.

"Còn đan giỏ thì mỗi ngày tôi chẻ nan rồi đan được 5 cái giỏ đựng cỏ cho bò, đem ra chợ bán với giá 40.000 đồng/cái. Nhưng giỏ đan không thường xuyên vì nay người nuôi bò dùng bao tải đựng cỏ mang về cho bò ăn chứ ít mua giỏ đựng cỏ", bà Phương nói.

Nơi duy nhất đan mò o truyền thống

Trên đường huyện lộ chạy xuyên qua thôn Thạnh Đức, đến đầu thôn ôm cua vòng theo con đường nhỏ vào đội 9 được đổ bê tông sạch đẹp, khang trang. Xóm nhà đan vỉ phơi bánh tráng hiện ra giữa làng quê yên bình. Có người ở xa đến nhìn đôi bàn tay vót nan, đan khéo léo bằng mò o rất thích thú.

Bà Đoàn Thị Ngọc, Chi hội trưởng Chi hội Phụ nữ thôn Thạnh Đức cho biết: Làng nghề truyền thống đan đát mò o của thôn Thạnh Đức đã có từ lâu đời, nhưng sau đó mai một. Gần đây người dân đội 9 hồi sinh nghề truyền thống. Việc giữ nghề đan vỉ mò o góp phần giải quyết việc làm, tạo thêm thu nhập cho nhiều lao động. Đây là nơi duy nhất ở huyện Đồng Xuân giữ nghề đan vỉ bằng cây mò o truyền thống. Đội 9 gần ngã ba sông, nơi sông Trà Bương đổ vào sông Kỳ Lộ, gần đây có người đến tham quan nhưng số lượng ít. Sau này nếu được cơ quan chức năng đầu tư cơ sở hạ tầng, phát triển du lịch sinh thái kết hợp tham quan trải nghiệm thì làng nghề đan bằng cây mò o truyền thống tiếp tục nhân rộng số người tham gia.

Theo ông Nguyễn Đức Thắng, Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn tỉnh (Sở Nông nghiệp và Môi trường), để phát triển làng nghề gắn với du lịch, phải thay đổi tư duy từ sản xuất nông nghiệp sang phát triển kinh tế nông thôn một cách đồng bộ. Bên cạnh đó, người dân phải được bồi dưỡng, đào tạo nghiệp vụ cơ bản, nhất là đồng bào DTTS miền núi. Cơ quan chức năng của tỉnh cần nghiên cứu xây dựng cơ chế, chính sách thu hút đầu tư, khuyến khích phát triển du lịch cộng đồng, kết hợp tham quan trải nghiệm.

MẠNH HOÀI NAM