Ngoại trưởng Mỹ kiêm chức mới, quyền lực lớn đến đâu?

Ông Marco Rubio vừa làm ngoại trưởng Mỹ kiêm 3 chức vụ liên bang khác. Ảnh: Reuters.

Ngoại trưởng Mỹ. Quyền quản lý Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ. Quyền thủ thư lưu trữ của Cục Quản lý Hồ sơ và Lưu trữ Quốc gia. Cố vấn an ninh quốc gia tạm thời.

New York Times so sánh "giống một cây thông Noel được gắn đủ loại đồ trang trí với màu sắc và kích thước khác nhau", ông Marco Rubio đã nắm tới 4 chức danh kể từ khi làm ngoại trưởng Mỹ hôm 20/1.

Với 4 chức vụ trong tay, ông Rubio rất có thể đã lập kỷ lục trong lịch sử chính phủ Mỹ hiện đại. Câu chuyện về người nhập cư thành công của cựu thượng nghị sĩ cũng được củng cố, khi có cha làm nghề pha chế và mẹ làm việc quần quật như người giúp việc sau khi họ rời Cuba đến Mỹ.

Tuy nhiên, nắm nhiều chức danh cùng lúc đặt ra câu hỏi liệu ông Rubio có thực sự đóng góp cho chính quyền đương nhiệm hay không khi phải loay hoay với tất cả vị trí, đặc biệt dưới thời một vị tổng thống tránh xa nhiều hoạt động truyền thống và bổ nhiệm bạn thân Steve Witkoff làm đặc phái viên xử lý các vấn đề ngoại giao nhạy cảm.

Ông Trump sa thải Cố vấn an ninh quốc gia Michael Waltz và tạm thời đưa ông Rubio vào chức vụ này. Ảnh: Politico.

Bất ngờ

Ngoài vị trí ngoại trưởng được Thượng viện Mỹ thông qua, những chức vụ khác của ông Rubio thường gắn liền với tranh cãi. Tổng thống Mỹ Donald Trump sa thải Thủ thư lưu trữ Colleen Shogan hồi đầu tháng 2 để trả đũa Cục Quản lý Hồ sơ và Lưu trữ Quốc gia.

Trước đó, cơ quan này bày tỏ lo ngại về cách ông Trump cầm tài liệu mật về nhà riêng ở Florida sau khi rời nhiệm sở hồi năm 2021, mặc dù bà Shogan không liên quan đến vụ việc đó.

4 ngày trước khi bà Shogan mất chức, ông Rubio tuyên bố sẽ nắm quyền quản lý USAID. Bộ phận tinh giản chính phủ từ đó đóng cửa USAID, cắt hợp đồng và sa thải hàng nghìn nhân viên, và ông Rubio là người thông qua những quyết định này.

Hôm 1/5, ông Trump tuyên bố sa thải ông Michael Waltz khỏi vị trí cố vấn an ninh quốc gia cùng cấp phó Alex Wong. Trong cùng bài đăng, ông chủ Nhà Trắng cho biết hiện ông Waltz sẽ được đề cử làm Đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc.

Việc bổ nhiệm ông Rubio đột ngột đến mức phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Tammy Bruce mới biết về thông tin này sau khi một phóng viên đọc bài đăng trên mạng xã hội của ông Trump trong buổi họp báo.

"Điều kỳ diệu của công nghệ hiện đại và phương tiện truyền thông xã hội. Thật thú vị", bà Bruce nói. "Ông ấy (Rubio) tới Nhà Trắng thường xuyên trong tuần, làm việc chặt chẽ hàng ngày. Rõ ràng họ hiểu nhau rất rõ".

Chính phủ Mỹ từng có tiền lệ tương tự trước đây. Từ năm 1973-1975, ông Henry Kissinger làm ngoại trưởng và cố vấn an ninh quốc gia, song bị đánh giá là không hiệu quả. Trong chính quyền Trump hiện tại, Giám đốc FBI Kash Patel và người đứng đầu Lục quân Daniel Driscoll cùng tạm thời lãnh đạo Cục Rượu, Thuốc lá, Súng và Chất nổ.

Bên ngoài nước Mỹ, ông Tập Cận Bình là Tổng Bí thư đảng Cộng sản Trung Quốc, Chủ tịch nước và chủ tịch Ủy ban Quân sự Trung ương. Xét tới các chức danh hàng đầu, ông Tập vẫn kém một chức vụ so với ông Rubio.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Tammy Bruce không biết sếp mình được bổ nhiệm chức vụ mới cho tới khi một phóng viên chia sẻ thông tin này ngay trong buổi họp báo. Ảnh: BBC.

Những câu hỏi bỏ ngỏ

Việc ông Rubio lãnh đạo 4 cơ quan là dấu hiệu cho thấy ông Trump tin tưởng vị ngoại trưởng. Tuy nhiên, nhiều vấn đề bắt đầu nảy sinh: Ông Rubio có được tăng lương không? Ông Rubio có thời gian ngoại giao khắp thế giới không? Ông Rubio sẽ phân công nhiệm vụ như thế nào?

Ngay cả trước khi ông Rubio nắm cùng lúc 4 chức vụ, một số nhà phân tích đã bày tỏ băn khoăn.

"Đảm nhiệm hai (hoặc trong trường hợp của Rubio là ba) vai trò cùng lúc không phải ý tưởng hay ho. Chỉ đạo các cơ quan và chương trình trong chính phủ là nhiệm vụ quan trọng đòi hỏi sự tận tâm và tập trung cao độ", bài đăng trên trang web nhóm giám sát chính phủ Citizens for Responsibility and Ethics in Washington hồi tháng 3 nêu. "Tuy nhiên, các vị trí hiện tại của Rubio đặc biệt đáng lo ngại".

Tác giả Gabriella Cantor đã chỉ ra xung đột lợi ích giữa các chức vụ. Thủ thư lưu trữ tại Cục Quản lý Hồ sơ và Lưu trữ Quốc gia cần đảm bảo mọi cơ quan liên bang, gồm cả USAID và Bộ Ngoại giao, lưu giữ hồ sơ đúng cách. Việc nắm thêm quyền quản lý Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng khiến nhiệm vụ này phức tạp thêm nữa.

Về mức lương của ông Rubio, Bộ Ngoại giao Mỹ hiện chưa trả lời câu hỏi.

Trí Ân