Ngoại giao văn hóa - Nhân lên sức mạnh mềm Việt Nam

Đàn đá Việt Nam tới Paris

“Hết sức thành công”- đó là cụm từ được Đại sứ Pháp tại Việt Nam Olivier Brochet trong cuộc gặp gỡ với báo giới xung quanh chuyến thăm chính thức Cộng hòa Pháp từ ngày 6-7/10/2024 của Tổng Bí thư Tô Lâm. Thành công lớn của chuyến thăm không chỉ là việc hai nước đạt nhất trí trong việc nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện, sự đón tiếp đặc biệt trọng thị mà ngài Tổng thống, các nhà Lãnh đạo cấp cao và những người bạn Pháp đã dành cho Tổng Bí thư Tô Lâm và Đoàn đại biểu Việt Nam mà còn cả ở những hoạt động ngoại giao văn hóa hết sức ý nghĩa.

Đáng nhớ hơn cả là chương trình hòa nhạc mùa thu Pháp - Việt để chiêu đãi Tổng Bí thư Tô Lâm cùng đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam tối 6/10 tại Nhà hát Opera Hoàng gia thuộc Cung điện Versailles. Một chi tiết hết sức đặc biệt và để lại dư âm rất đẹp tại nước Pháp là trong khuôn khổ chương trình hòa nhạc, Tổng Bí thư Tô Lâm đã trao một món quà đặc biệt cho Giám đốc Nhà hát Opera Hoàng gia Versailles. Đó là cây đàn đá có tổng chiều dài hơn 2m, nặng 300kg, gồm 13 thanh đá, thanh lớn nhất dài 1,2m, nặng 50kg, được NSND Đồng Văn Minh sưu tầm, chế tác trong suốt 4 năm.

“Tôi rất cảm ơn Nhà hát Versailles đã dành cho đoàn Việt Nam một đêm hòa nhạc đặc biệt và những tình cảm đặc biệt. Tôi xin được tặng nhà hát và ngài giám đốc một món quà rất đặc trưng của Việt Nam. Tôi hy vọng rằng, lần sau tới Nhà hát Versailles, tôi sẽ được nghe những sáng tác được Dàn nhạc Versailles trình diễn trên cây đàn đá” - Tổng Bí thư Tô Lâm bày tỏ.

Tiếp nhận món quà với sự cảm kích và niềm vinh dự, ông Laurent Bruner, Giám đốc Nhà hát Versailles cho biết: Các nghệ sĩ của Nhà hát Versailles sẽ tạo nên sự kết hợp tuyệt vời giữa thang âm ngũ cung truyền thống có trên đàn đá của Việt Nam và thang âm Tây phương của Dàn nhạc Versailles.

Còn NSND Đồng Văn Minh, người chế tác và đưa cây đàn sang Pháp tâm sự: “Cây đàn mang tâm hồn của sông núi Việt Nam. Tôi nghĩ, món quà của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước không chỉ dừng lại ở giá trị kỷ niệm hay tinh thần ngoại giao mà còn biểu đạt khát vọng vươn lên mạnh mẽ của âm nhạc dân tộc Việt Nam”.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đón và hội đàm với Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm, chiều ngày 7/10, tại điện Elysee. Ảnh: Nguyễn Hồng

Ấn tượng đặc biệt của hai nhà lãnh đạo hai nước Việt - Pháp, niềm thích thú của hơn 400 khách mời là các chính khách, đại sứ, trí thức Việt Nam và Pháp dành cho những thanh âm rất Việt, rất đặc trưng của cây đàn đá… đã là minh chứng cho thấy vai trò của “sức mạnh mềm” ngoại giao văn hóa, văn hóa luôn là cầu nối hiệu quả kết giao tình hữu nghị, hợp tác lâu dài, bền chặt giữa hai nước Việt - Pháp.

Thưởng trà tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám, cùng làm tranh dân gian Đông Hồ

Trong khuôn khổ chuyến thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam, sáng 29/11, Chủ tịch nước Lương Cường và Quốc vương Campuchia Preah Bat Samdech Preah Boromneat Norodom Sihamoni đã đến thăm Văn Miếu - Quốc Tử Giám và thưởng thức phẩm trà quý của Việt Nam.

Tại đây, Chủ tịch nước Lương Cường và Quốc vương Norodom Sihamoni đã được nghệ nhân trà đạo Đào Đức Hiếu giới thiệu về Tứ Đại Danh Trà shan tuyết cổ thụ Suối Giàng - một trong những phẩm trà vô cùng quý hiếm tại Việt Nam. Hai nhà lãnh đạo cũng được giới thiệu về kỹ pháp pha trà, phong cách uống trà vẫn được gọi dưới cái tên “thưởng trà” của người Việt Nam.

Cùng thưởng trà, hai nhà lãnh đạo hai nước cùng trò chuyện về “hồn trà Việt”, về tục thưởng trà đã trở thành nét văn hóa lâu đời của người Việt. Chủ tịch nước cũng chia sẻ về sự gắn bó của cây chè trong đời sống người Việt Nam, về phong cách và nghệ thuật uống trà của người Việt với nhiều hình thức rất đa dạng, mỗi loại biểu trưng cho một ý nghĩa đặc biệt phía sau.

Trong khuôn khổ chuyến thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam sáng 29/11/2024, Chủ tịch nước Lương Cường và Quốc vương Campuchia Preah Bat Samdech Preah Boromneat Norodom Sihamoni đã đến thăm Văn Miếu - Quốc Tử Giám và thưởng thức phẩm trà quý của Việt Nam. Ảnh: TTXVN

Đơn cử như hình thức uống trà đối ẩm là cách người Việt thường lựa chọn để thể hiện tình cảm chân thành nhất đối với người bạn tâm giao, tri âm, tri kỷ thân thiết, cùng nhau bàn chuyện gia đình, xã hội, ôn lại chuyện đã qua và cùng hướng tới những gì tốt đẹp nhất. Trong cuộc trà đối ẩm, Chủ tịch nước chuyện trò cùng Quốc vương, cùng chia sẻ về nhiều điều trong đó có sự vui mừng khi chứng kiến quan hệ hai nước Việt Nam - Campuchia tiếp tục phát triển ổn định; sự tin cậy, gắn bó giữa lãnh đạo và nhân dân hai nước ngày càng được củng cố, tăng cường.

Vừa thưởng trà vừa đàm đạo thời cuộc… văn hóa truyền thống dân tộc được lồng ghép khéo léo vào hoạt động ngoại giao… giúp gắn kết bền chặt hơn quan hệ hữu nghị giữa hai nước.

Trong rất nhiều những hình ảnh đẹp của Ngoại giao văn hóa ở cấp cao trong năm 2024 không thể không kể đến hình ảnh Thủ tướng Phạm Minh Chính và Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường cùng làm tranh dân gian Đông Hồ. Buổi chiều 13/10, trong làn điệu đằm thắm, mượt mà của bài hát “Mời nước mời trầu” dân ca quan họ Bắc Ninh, Thủ tướng hai nước đã có dịp thưởng lãm, nghe nghệ nhân giới thiệu về ý nghĩa, giá trị nghệ thuật của tranh Đông Hồ - dòng tranh có lịch sử trên 400 năm, vô cùng gần gũi với người dân Việt Nam đặc biệt trong dịp lễ Tết, đã được xếp hạng Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia và hiện đang được tiến hành nghiên cứu, lập hồ sơ khoa học cho để đệ trình UNESCO đề nghị công nhận Di sản văn hóa phi vật thể.

Đặc biệt, hai vị Thủ tướng được các nghệ nhân giới thiệu về kỹ thuật in tranh đồng thời trực tiếp trải nghiệm in tranh theo cách của các nghệ nhân Đông Hồ đã trình diễn với bức tranh “Cưỡi trâu thổi sáo” một trong những khung cảnh đặc trưng, truyền thống, mô tả cảnh thanh bình của miền quê Việt Nam.

Thủ tướng Phạm Minh Chính và Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường cùng trải nghiệm làm tranh dân gian Đông Hồ. Ảnh: Dương Giang - TTXVN

“Sức mạnh mềm” nâng cao vị thế Việt Nam trên trường quốc tế

Có thể nói, với cuộc trà đối ẩm tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám, với trải nghiệm in tranh dân gian Đông Hồ, với tiếng đàn đá Việt Nam ngân lên trong Nhà hát Opera Hoàng gia Versailles… tại Việt Nam, tại nước bạn… văn hóa Việt Nam đã, đang được lan tỏa một cách hết sức tinh tế tới bạn bè quốc tế thông qua các hoạt động ngoại giao. Và các nhà nghiên cứu ngoại giao gọi đó là những minh chứng thành công của “ngoại giao văn hóa”.

“Những nét văn hóa đặc sắc hay những nét đặc trưng của ẩm thực Việt Nam, bạn quốc tế được nghe nhiều rồi, nhưng đến, trải nghiệm tận nơi mới thấy được nét đẹp, bề sâu của văn hóa, sự hiếu khách, thịnh tình của người Việt Nam, họ cảm nhận được rằng Việt Nam thật sự là một đất nước của đổi mới, hội nhập, năng động nhưng vẫn giàu truyền thống, bản sắc. Điều đó chính là làm nên sức mạnh mềm của Việt Nam trong giai đoạn hội nhập và đổi mới, phát triển”, bà Lê Thị Hồng Vân, nguyên Đại sứ, Trưởng Phái đoàn thường trực Việt Nam bên cạnh UNESCO nhìn nhận.

Nói về ngoại giao văn hóa, Đại sứ Đặng Hoàng Giang từng nhấn mạnh: Ngoại giao văn hóa là một trụ cột quan trọng của công tác đối ngoại tham gia vào nhiệm vụ quảng bá hình ảnh đất nước, con người và văn hóa Việt Nam với cộng đồng quốc tế. Thời gian qua, các hoạt động ngoại giao văn hóa được triển khai bài bản, rộng khắp cả trong và ngoài nước… Các hoạt động ngoại giao văn hóa đã góp phần hoàn thành các mục tiêu đối ngoại, đồng thời tôn vinh trí tuệ, phẩm chất, cốt cách, lý tưởng cao đẹp của con người Việt Nam; nâng tầm và làm lan tỏa các giá trị văn hóa Việt Nam với cộng đồng quốc tế.

Trong làn điệu đằm thắm, mượt mà của bài quan họ “Mời nước mời trầu”, các nghệ sĩ Quan họ Bắc Ninh đã giới thiệu và mời Thủ tướng Phạm Minh Chính và Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường, các đoàn viên “trầu cánh phượng”. Ảnh: VGP - Nhật Bắc

Nguyên Thứ trưởng Ngoại giao Hà Kim Ngọc cũng từng nói: Văn hóa là con đường ngắn nhất từ trái tim đến trái tim, là nhịp cầu hữu hiệu kết nối với các dân tộc khác thông qua việc chia sẻ những nét đẹp, giá trị và truyền thống của dân tộc Việt Nam với bạn bè quốc tế. Ngoại giao văn hóa thực sự là vũ khí tâm công sắc bén, đã góp phần hoàn thành các mục tiêu đối ngoại, đồng thời khiến các đối tác cảm phục khí phách, cốt cách của dân tộc ta. Từ đó, các đối tác tôn trọng ta, chia sẻ và ủng hộ đường lối đối ngoại độc lập tự chủ, tự lực tự cường, đa phương hóa, đa dạng hóa của Đảng và Nhà nước ta.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Phó trưởng đoàn chuyên trách, Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương) thì cho rằng, khi các quốc gia “bị thuyết phục” “bị quyến rũ” bởi vẻ đẹp văn hóa độc đáo của Việt Nam thì Việt Nam sẽ có sức thu hút rất lớn với bạn bè quốc tế. Từ lòng yêu mến truyền thống, cốt cách văn hóa của một quốc gia, dân tộc, các quốc gia sẽ sẵn sàng cho nhiều cơ hội cùng hợp tác, hỗ trợ để cùng phát triển.

Rõ ràng, trong bối cảnh hiện nay, ngoại giao văn hóa được xem là “quyền lực mềm”, “sức mạnh mềm” trong bảo vệ lợi ích quốc gia, nâng cao vị thế đất nước trên trường quốc tế. Vai trò của ngoại giao văn hóa đã được xác định rõ trong “Chiến lược ngoại giao văn hóa đến năm 2030”. Vai trò của ngoại giao văn hóa cũng tiếp tục được khẳng định trong Văn kiện Đại hội XIII: “đóng góp thiết thực vào quảng bá mạnh mẽ hình ảnh quốc gia và tăng cường sức mạnh tổng hợp của đất nước”.

Và mới đây nhất, trong bài phát biểu tại Lễ kỷ niệm 75 năm Ngày truyền thống Ban Đối ngoại Trung ương (11/2024), Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhắc nhớ: Kết hợp nhuần nhuyễn văn hóa với đối ngoại, văn hóa trong đối ngoại, làm cho mỗi hoạt động đối ngoại không chỉ có nội dung văn hóa sâu sắc, mà còn trở thành một hoạt động văn hóa; văn hóa vừa là phương tiện, vừa là phương châm, vừa là nguyên tắc, vừa là mục tiêu của đối ngoại; không ngừng nhân sức mạnh mềm quốc gia lên tầm cao mới.

Ông Lăng Đức Quyền (Ling Dequan), nhà nghiên cứu Trung Quốc về các vấn đề Việt Nam, khẳng định năm 2024 là “một năm bội thu” của ngoại giao văn hóa Việt Nam. Ngoại giao văn hóa của Việt Nam phát triển cùng với sự phát triển của ngoại giao chính trị, ngoại giao kinh tế, ngoại giao nhân dân và được nâng tầm cùng với sự phát triển sức mạnh quốc gia toàn diện cũng như sức mạnh mềm của Việt Nam. Năm 2025, ngoại giao văn hóa của Việt Nam sẽ đạt được những thành tựu to lớn hơn.

Hà Anh