Nghĩ về… những thứ từ xa!

Làm việc từ xa.

Hình ảnh hai cô gái mặc bikini ôm laptop làm việc trên bãi biển đã làm dậy sóng mạng xã hội vì những tranh cãi đúng sai, phù hợp hay không phù hợp của những người làm việc từ xa (work from home - WFH). Nhưng đúng hay không đúng thì đó cũng là một xu hướng không thể cưỡng được. Xu hướng đi theo sự vận hành của cuộc sống và mang tính hợp lý nhất định của nó. Nhưng không phải kể từ những rần rần trên mạng xã hội hay từ khi đại dịch buộc mọi người phải ở nhà làm việc, mà một số nghề làm việc từ xa đã có từ rất lâu đời nhưng do là thiểu số nên không được chú ý tới.

Nghề viết lách của nhà văn, nhà báo là một trong những công việc điển hình nhất của làm việc từ xa. Nếu mỗi ngày cánh nhà văn hoặc nhà báo đến tòa soạn, đến hội văn học nghệ thuật để đảm bảo giờ giấc hành chính, thì việc viết lách hoặc các ý tưởng hình thành nên bài viết có khi nằm ở ngoài công sở, ở trên đường đi, hay ở những chốn xa xôi.

Những công việc mang tính sáng tạo khác cũng vậy. Việc ấp ủ ý tưởng rất dài, đi qua không gian và thời gian, sau đó mới hình thành nên tác phẩm. Cả quá trình đó đều là làm việc và phần lớn không nằm ở công sở. Nhiều năm trước khi đại dịch Covid-19 xảy ra, những đứa bạn hay thanh minh với mình vì phải làm việc buổi tối hay rảnh rỗi trong khung giờ hành chính rằng công việc của họ là thiết kế, cần không gian yên tĩnh nên hay làm việc tại nhà về đêm, nên cũng có tên khác là “cộng đồng cú đêm”. Ban ngày thì họ đi uống cà phê hoặc... ngủ. Những nghề thiểu số lạ lùng đó ngày nay không còn xa lạ nữa, mà lại trở thành trào lưu, thành xu hướng và thời thượng.

Giới chủ bắt đầu nghĩ cách tinh gọn văn phòng để tiết kiệm chi phí và cho nhân viên làm việc tại nhà. Họ chuyển sang quản lý chất lượng công việc thay vì quản lý giờ giấc. Nên phụ huynh thi thoảng thấy con mình ngồi nhà gõ gõ bàn phím mà không chịu làm công việc nhà, thì cũng chớ vội la mắng bởi chúng đang làm việc chứ không phải đang trong ngày nghỉ.

Những ý tưởng về việc ra một hòn đảo nào đó (thậm chí ở nước ngoài) một thời gian để thay đổi không gian sống mà vẫn giữ được công việc và thu nhập đã được thực hiện. Khoảng thời gian tùy theo tính chất công việc, từ một vài tuần đến một vài tháng. Còn việc giải quyết công việc trong mấy ngày nghỉ từ xa hiện nay hầu như quá đơn giản, chỉ ngoại trừ một số công việc như trực quầy hay bảo vệ an ninh. Danh mục công việc có thể làm từ xa đang ngày càng dài ra như dạy học, viết báo, thiết kế, xử lý những vấn đề về công nghệ...

Việc giám sát từ xa thông qua camera cũng đang ngày càng nhiều lên như giám sát công trình thi công, giám sát hàng quán kinh doanh... Trước đây, dân mình mỗi lần đi xa hay nhờ người thân đến trông nhà, giữ nhà dùm. Nay họ không làm như vậy nữa mà lắp camera và trông nhà trên app điện thoại. Công việc đơn giản nhất của người rảnh rỗi là trông nhà hộ cũng bị công nghệ lấy mất! Người ta cũng lắp camera ở trường mầm non để các bà mẹ ở nơi làm việc có thể nhớ con mà “liếc” xem chúng một chút, cũng có nhiều bà mẹ “soi” camera để giám sát cả cô giáo của con, bạn của con. Rõ khổ!

Đầu tư chứng khoán hay kinh doanh vàng, đô la kiếm được nhiều tiền nhưng ngồi ở đâu cũng làm được. Điều kiện mới ngày càng dễ chịu hơn cho những con người muốn ẩn danh. Ở trong rừng sâu hay trong hang núi vẫn điều hành được doanh nghiệp cực kỳ lớn về quy mô mà không sợ đi chệch hướng. Phong cách doanh nhân không còn bị khuôn mẫu theo quy chuẩn và thước đo của mẫu hình mặc vest hay phong cách công sở nữa. Ai cũng có thể sáng tạo hoặc nuông chiều sở thích của mình miễn không vi phạm giá trị về văn hóa và thẩm mỹ. Xu hướng ấy tích cực và làm cho cuộc sống thú vị, thắm tươi hơn!

Xu hướng WFH cũng có liên quan tới những người làm việc tự do (freelancer) vì họ có thể là nguồn thuê ngoài (outsource) hiệu quả của một số đơn vị. Freelancer cung cấp sản phẩm chất lượng với giá cạnh tranh, bù lại họ có được sự tự do về thời gian và không gian để sắp xếp công việc theo sở thích và cá tính của họ.

Một số công việc gần với WFH như bán hàng online, môi giới bất động sản... cũng không cần phải cố định ở văn phòng hay nằm trong khung giờ quy định, bởi vì kết quả có được là nhờ mối quan hệ và kỹ năng bán hàng, chiến lược kinh doanh. Đã đến lúc mà các tòa nhà trụ sở lớn không còn là dấu hiệu của sự thành công và tính hiệu quả nữa. Những thước đo mới đã ra đời và thay thế cho thước đo cũ về giá trị và sự thành công. Trong đó sao kê tài khoản nghân hàng, số lượt follow, số bạn bè, số lượt tương tác trên các nền tảng xã hội được chú ý và nếu biết khéo léo khai thác vẫn có thể trở thành tài sản hữu ích. Sự nổi tiếng trở thành một giá trị thương hiệu vô hình đang ngày càng được thừa nhận và quan tâm nhiều hơn.

Từ làm việc tập trung, đến bán tập trung, rồi làm việc từ xa có một quá trình rất dài và được sự trợ lực của cơ sở vật chất, các phương tiện làm việc và sự tiến bộ của công nghệ. Công nghệ càng phát triển, số lượng freelancer sẽ càng nhiều. Đó là xu hướng tất yếu vì sự thuận tiện và những trợ lực mà công nghệ mang đến. Con người sẽ lựa chọn cho mình chốn đông đúc hoặc nơi vắng vẻ để làm việc; chọn nơi mình sinh ra để sống hoặc tìm vùng đất khác phù hợp hơn. Không như các thế hệ trước, họ không từ bỏ hẳn nơi mình sinh ra như những người di cư, mà chỉ đơn giản là họ đi làm xa rồi thỉnh thoảng quay trở về. Ở nơi nào nhiều hơn giờ đây do cảm xúc quyết định hơn là điều kiện vật chất hoặc tập quán ràng buộc!

Lê Cường