Nghị quyết 71 tạo luồng sinh khí mới cho hợp tác công – tư trong giáo dục ĐH

của Bộ Chính trị về Đột phá Phát triển giáo dục (gọi tắt là Nghị quyết 71) đã tái khẳng định vị thế "quốc sách hàng đầu" của giáo dục mà còn mang đến một tư duy kiến tạo phát triển mạnh mẽ, đặc biệt trong việc khơi thông các nguồn lực xã hội để phát triển giáo dục.

Nhìn xa hơn, các cơ chế, chính sách đặc thù nhằm khuyến khích đầu tư, đẩy mạnh hợp tác công - tư không chỉ là giải pháp tình thế, mà là nền tảng chiến lược để xây dựng một mô hình phát triển mới cho giáo dục đại học Việt Nam.

Củng cố hệ sinh thái cộng sinh giáo dục - doanh nghiệp

Từ bối cảnh thực tiễn của Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật - Đại học Đà Nẵng, một trung tâm đào tạo nguồn nhân lực kỹ thuật công nghệ của khu vực miền Trung - Tây Nguyên, tôi nhận thấy Nghị quyết 71 ra đời đúng thời điểm, là một chủ trương lớn tạo đà cho những mô hình liên kết mà trường đã và đang tích cực thực hiện. Đây không còn là câu chuyện hợp tác đơn thuần giữa nhà trường với doanh nghiệp, mà là cuộc cách mạng về tư duy, chuyển từ mối quan hệ "xin-cho" thụ động sang thế chủ động "cùng kiến tạo, cùng hưởng lợi".

PGS.TS Nguyễn Lê Hùng, Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật - Đại học Đà Nẵng.

Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang định hình lại toàn bộ nền kinh tế toàn cầu và Việt Nam đang đứng trước khát vọng trở thành quốc gia phát triển, có thu nhập cao vào năm 2045, vai trò của các trường đại học đã thay đổi một cách căn bản. Trường đại học không chỉ là những nơi trang bị tri thức, mà phải trở thành đầu tàu của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia. Nghị quyết 71 đã nắm bắt chính xác xu thế này, cho nên các chính sách "cởi trói" và "trải thảm" không chỉ mang ý nghĩa tài chính. Việc không thu tiền sử dụng đất, miễn giảm thuế, ưu tiên vốn tín dụng thực chất là một lời tuyên bố mạnh mẽ của Đảng và Nhà nước: Đầu tư cho giáo dục chính là khoản đầu tư hiệu quả nhất cho tương lai đất nước. Điều đó tạo ra một sân chơi bình đẳng và hấp dẫn, mời gọi doanh nghiệp không chỉ với tư cách là "nhà tài trợ", mà là một "cổ đông chiến lược" trong sự nghiệp phát triển nguồn nhân lực.

PGS.TS Nguyễn Lê Hùng (thứ 2 từ trái sang) - đại diện Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật - Đại học Đà Nẵng tiếp nhận Phòng Phòng Kỹ thuật Đo lường Chính xác do doanh nghiệp tài trợ.

Khi một doanh nghiệp cùng nhà trường xây dựng phòng thí nghiệm, thì không chỉ cho đi thiết bị, mà là đang đầu tư vào chính nguồn nhân lực tương lai của mình, tham gia thiết kế, xây dựng chương trình đào tạo để sản phẩm đầu ra là các kỹ sư, cử nhân bước ra từ trường đại học không còn bỡ ngỡ khi vào làm việc với môi trường thực tế. Đây là mối quan hệ cộng sinh, nơi lợi ích của nhà trường, sinh viên và doanh nghiệp hòa quyện làm một.

Từ hợp tác đơn lẻ đến hệ sinh thái cộng sinh

Nhìn lại chặng đường đã qua, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật - Đại học Đà Nẵng (UD-UTE) tự hào là một minh chứng sống động cho hiệu quả của việc chủ động đi trước một bước trong liên kết, hợp tác với doanh nghiệp. Chúng tôi đã vượt qua tư duy cũ để xây dựng những mô hình hợp tác với doanh nghiệp đi vào chiều sâu:

Trường đại học và doanh nghiệp đồng kiến tạo không gian đào tạo và nghiên cứu: Thay vì nhận tài trợ thụ động, chúng tôi chủ động mời doanh nghiệp vào sâu trong "bếp" của nhà trường. Việc hợp tác với Accretech để xây dựng phòng đo lường chính xác, với Midea để ra mắt phòng đào tạo chuẩn nghề quốc tế, hay với Techworld để triển khai nền tảng Nocode/Lowcode không chỉ là hình thức mà đó là quá trình xây dựng, thỏa thuận, đi đến việc hai bên cùng ngồi lại, cùng thiết kế chương trình, cùng đưa chuyên gia vào giảng dạy và đánh giá kết quả. Sinh viên của chúng tôi được thực hành trên chính những công nghệ mà doanh nghiệp đang sử dụng.

Dự án Máy tách vỏ hạt sen tươi bán tự động - LotusEase của nhóm SV Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật, Đại học Đà Nẵng đạt nhiều giải ở các cuộc thi khởi nghiệp - đổi mới sáng tạo.

Xây dựng chuỗi cung ứng nhân lực chiến lược: Mối quan hệ với các doanh nghiệp lớn trong nền kinh tế như Hòa Phát Dung Quất hay Luxshare-ICT đã vượt ra ngoài khuôn khổ của những bản ghi nhớ hợp tác. Đólà sự cam kết chiến lược rõ ràng, nhà trường hiểu rõ doanh nghiệp cần kỹ sư có những kỹ năng gì, và doanh nghiệp hoàn toàn tin tưởng vào chất lượng đào tạo của nhà trường. Chứng minh rõ nhất là thông qua “Ngày hội việc làm”, đó không chỉ là nơi doanh nghiệp phỏng vấn sinh viên tốt nghiệp, mà là ngày hội của cả hệ sinh thái, nơi các "cổ đông chiến lược" đến để "thu hoạch" những "khoản đầu tư" giá trị nhất của mình, đó là con người. Doanh nghiệp được ưu tiên tuyển chọn nhân lực có năng lực làm việc đáp ứng yêu cầu của đơn vị mình.

Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật (Đại học Đà Nẵng) tổ chức thi thiết kế vi mạch với sự phối hợp của các chuyên gia Nhật Bản.

Ươm mầm tinh thần đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp: Nghị quyết 71 nhấn mạnh việc thúc đẩy các trường đại học trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo. Tại UD-UTE, chúng tôi đang hiện thực hóa điều này bằng cách tạo ra một môi trường khuyến khích sinh viên và giảng viên tham gia vào hoạt động đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp. Xuất phát từ công trình nghiên cứu khoa học của sinh viên đạt giải thưởng các cấp và đề tài khoa học công nghệ của giảng viên, nhà trường làm việc với doanh nghiệp để hình thành các dự án hợp tác. Các dự án hợp tác này chính là bệ phóng, cung cấp những bài toán thực tế, nguồn lực ban đầu và cùng với cố vấn từ các chuyên gia hàng đầu của doanh nghiệp để những ý tưởng sáng tạo trở thành lời giải cho các bài toán công nghệ của địa phương.

Mô hình Doanh nghiệp trong trường đại học

Để hệ sinh thái cộng sinh này phát triển bền vững, chúng ta cần thẳng thắn nhìn vào những thách thức. Đó là nguy cơ "thương mại hóa" giáo dục quá mức, là sự khác biệt về văn hóa và mục tiêu, giữa học thuật và kinh doanh, là vấn đề sở hữu trí tuệ đối với các sản phẩm R&D chung giữa nhà trường và doanh nghiệp. Do đó, từ tinh thần của Nghị quyết số 71, Chính phủ có thể xem xét một lộ trình hành động cụ thể như sau:

Thiết lập khung pháp lý cho "Doanh nghiệp trong Trường đại học": Cần có cơ chế đột phá cho phép thành lập các trung tâm R&D, công ty spin-off, start-up do nhà trường và doanh nghiệp đồng sở hữu, đặt ngay trong khuôn viên trường. Các trung tâm này được hưởng cơ chế ưu đãi đặc thù về thuế, tài chính và thủ tục hành chính.
Phát triển mô hình "Giảng viên doanh nhân" và "Chuyên gia doanh nghiệp": Cần có chính sách mạnh mẽ để thu hút các nhà khoa học, chuyên gia xuất sắc từ doanh nghiệp tham gia giảng dạy và nghiên cứu tại trường (chế độ giảng viên đồng cơ hữu mà Nghị quyết đã đề cập) và ngược lại, khuyến khích giảng viên đại học tham gia vào các dự án thực tế tại doanh nghiệp.
Lấy đầu tư công dẫn dắt, kích hoạt nguồn lực tư nhân: Nhà nước cần đóng vai trò "nhạc trưởng", sử dụng ngân sách để đầu tư vào các dự án hạ tầng nghiên cứu dùng chung mang tầm cỡ quốc gia hoặc khu vực, đặt tại các trường đại học trọng điểm. Từ đó, tạo ra một nền tảng đủ mạnh để mời gọi các doanh nghiệp cùng tham gia khai thác, đầu tư và phát triển.

PGS. TS. Nguyễn Lê Hùng, Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật – Đại học Đà Nẵng