Nghị quyết 57 - 'kim chỉ nam' để ngành Công Thương bứt phá mạnh mẽ

Biến “rào cản” thành “cơ hội”

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã trở thành trụ cột quan trọng để các quốc gia vươn lên, khẳng định vị thế trên trường quốc tế.

Đối với Việt Nam, Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia (Nghị quyết 57) không chỉ là kim chỉ nam cho sự phát triển, mà còn là lời hiệu triệu mạnh mẽ, đặt nền móng cho những bước đi đột phá của ngành Công Thương trong hành trình xây dựng một nền kinh tế tự chủ, hiện đại và hội nhập.

Ngành Công Thương, với vai trò xương sống của nền kinh tế, không chỉ đứng trước cơ hội mà còn gánh vác trách nhiệm to lớn trong việc dẫn đầu làn sóng cách mạng khoa học công nghệ và chuyển đổi số. Những thách thức của thời đại mới đang đòi hỏi ngành này phải vươn mình mạnh mẽ, biến những rào cản thành cơ hội, đưa đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển thần tốc và bền vững.

Theo đó, tầm nhìn và mục tiêu của Nghị quyết 57 là hướng đến xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, giảm phụ thuộc vào yếu tố bên ngoài và đẩy mạnh hội nhập quốc tế. Phát triển kinh tế dựa trên nội lực, nâng cao năng lực cạnh tranh bằng nguồn nhân lực chất lượng cao, công nghiệp hiện đại và hệ thống logistics bền vững. Tăng cường hợp tác quốc tế, thúc đẩy thương mại, đầu tư và giao lưu văn hóa, khoa học.

Cùng với đó, là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Xây dựng hạ tầng công nghệ hiện đại, hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, nâng cao năng lực công nghệ. Thúc đẩy chuyển đổi số trong các lĩnh vực như giáo dục, y tế, công nghiệp và quản trị hành chính, hướng tới xã hội thông minh và bền vững.

Chuyển đổi số ứng dụng AI và tự động hóa giúp tăng năng suất 15 - 20%/năm. Ảnh: Duy Minh

Tầm nhìn của Nghị quyết 57 là hướng tới một Việt Nam phát triển bền vững, hội nhập sâu rộng và trở thành quốc gia có nền kinh tế năng động, sáng tạo trong khu vực và thế giới.

Ngành Công Thương định hướng theo Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, và chuyển đổi số làm động lực chính, góp phần tăng tỷ trọng trong GDP và thúc đẩy xuất khẩu.

Năm 2024, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo chiếm 23,5% GDP; xuất khẩu đạt 400 tỷ USD (tăng 10%). Đến 2030 tỷ trọng công nghiệp chế biến, chế tạo đạt 30% GDP; 70% xuất khẩu đến từ doanh nghiệp ứng dụng công nghệ tiên tiến.

Chuyển đổi số ứng dụng AI và tự động hóa giúp tăng năng suất 15 - 20%/năm. Thương mại điện tử chiếm hơn 50% giao dịch vào 2025, doanh thu dự kiến đạt 40 tỷ USD, đóng góp 10% GDP. Mục tiêu 2030 là 60% nhà máy vận hành bằng công nghệ thông minh, 80% doanh nghiệp thương mại số hóa hoàn toàn.

Vai trò công nghệ 4.0 AI, Big Data, IoT, và Blockchain được áp dụng để hình thành công nghiệp và thương mại thông minh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế… Sự thành công của chiến lược này sẽ phụ thuộc vào việc triển khai các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và tăng cường hợp tác.

Nhiều cơ hội phát triển

Đột phá công nghệ AI tối ưu hóa sản xuất, quản lý chuỗi cung ứng, dự báo nhu cầu. PwC dự đoán AI đóng góp 15% GDP toàn cầu ngành Công Thương vào 2030; IoT - kết nối thiết bị, giảm thời gian chết, tăng năng suất đến 30%; Blockchain - minh bạch chuỗi cung ứng, giảm gian lận. Theo đó, IBM Blockchain giúp giảm thời gian truy xuất nguồn gốc thực phẩm từ 7 ngày xuống 2,2 giây; Big Data - Phân tích dữ liệu sâu, tối ưu chiến lược kinh doanh, dự báo thị trường, tăng hiệu quả hoạt động 26%.

Nhà máy thông minh và tự động hóa Smart Factory ứng dụng AI, IoT tăng năng suất 20 - 30%, giảm lỗi 50%. Tự động hóa: Robot thay thế lao động thủ công, giảm chi phí sản xuất 10 - 30%.

Cùng với đó, đổi mới sáng tạo đầu tư R&D giúp tăng năng suất, cải thiện sản phẩm, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế. Việt Nam dành 1% GDP cho R&D (6,7 tỷ USD năm 2023). Thúc đẩy khởi nghiệp 3.400 startup trong ngành, tiêu biểu như EcoTech đạt doanh thu 5 triệu USD với giải pháp năng lượng tái tạo.

Chuyển đổi số thực trạng 30% doanh nghiệp lớn ứng dụng chuyển đổi số, SMEs chỉ thử nghiệm hoặc áp dụng từng phần. Chiến lược phát triển hạ tầng số (Cloud, 5G, cơ sở dữ liệu ngành). Số hóa sản xuất và chuỗi cung ứng, tăng hiệu suất tự động hóa 30%. Phát triển thương mại điện tử, logistics thông minh giảm chi phí đến 20%.

Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực cốt lõi giúp ngành Công Thương Việt Nam phát triển bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế.

Đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực cốt lõi giúp ngành Công Thương Việt Nam phát triển bền vững. Ảnh minh họa

Thời gian qua, ngành Công Thương đã đạt được những thành tựu nổi bật nhất định; đồng thời ngành đã và đang có nhiều cơ hội phát triển về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Cụ thể, với những thành tựu nổi bật, các dự án tiêu biểu về ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số đã giúp nâng cao hiệu suất, cải thiện quy trình sản xuất hoặc phân phối trong ngành Công Thương. Ví dụ: Dự án “Xây dựng nền tảng số hóa quản lý chuỗi cung ứng ngành thép Việt Nam” giúp giảm thời gian xử lý đơn hàng. Đến năm 2025, hơn 50% doanh nghiệp sản xuất trong ngành Công Thương đã tích hợp hệ thống ERP (theo Bộ Công Thương). Một số dự án tiêu biểu như VinFast sử dụng AI trong quản lý chất lượng xe hoặc ngành dầu khí ứng dụng IoT trong khai thác.

Ngành cũng có các doanh nghiệp điển hình thành công đi đầu trong chuyển đổi số và công nghệ như: Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã triển khai nền tảng EVNCONNECT, giúp tăng 30% hiệu quả trong quản lý điện năng. Tỷ lệ tự động hóa trong các nhà máy của Tập đoàn Công nghiệp Năng lượng Quốc gia đạt 70% (năm 2024). Viettel Post ứng dụng công nghệ quản lý logistics số, giảm 15% chi phí vận hành.

Bên cạnh những thành tựu nổi bật, ngành cũng có các cơ hội như: Lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do (FTA) như EVFTA, CPTPP tạo cơ hội cho ngành Công Thương mở rộng thị trường, nâng cao tiêu chuẩn sản phẩm. Ví dụ: Nhờ EVFTA, ngành dệt may đạt kim ngạch xuất khẩu 44 tỷ USD vào năm 2023; 60% sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam sang EU hưởng lợi từ ưu đãi thuế suất (theo Tổng cục Hải quan). Tăng trưởng xuất khẩu ngành công nghiệp chế biến, chế tạo đạt 9,5% năm 2024 nhờ FTA (theo Bộ Công Thương).

Xu hướng tiêu dùng xanh và bền vững, người tiêu dùng ngày càng ưu tiên các sản phẩm thân thiện môi trường, mở ra cơ hội cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Ví dụ: Doanh nghiệp Vinamilk đã triển khai sản phẩm bao bì xanh, tăng doanh số 18% trong năm 2023. Dự kiến đến năm 2026, 40% sản phẩm ngành Công Thương sẽ đạt chứng nhận bền vững (theo Bộ Khoa học và Công nghệ). Doanh thu từ các sản phẩm xanh toàn ngành Công Thương tăng 25%/năm…

Ba giải pháp then chốt

Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đề ra các giải pháp đột phá nhằm phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đối với ngành Công Thương, việc triển khai các giải pháp này bao gồm:

Một là, hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Ngành Công Thương cần xây dựng thể chế thuận lợi. Nghị quyết nhấn mạnh việc hoàn thiện thể chế là điều kiện tiên quyết, cần đi trước một bước để thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Điều này bao gồm việc đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, loại bỏ tư duy “không quản được thì cấm”, tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho doanh nghiệp và cá nhân tham gia vào quá trình đổi mới sáng tạo.

Đầu tư tài chính: Nghị quyết đề ra mục tiêu bố trí ít nhất 3% tổng chi ngân sách hằng năm cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đồng thời tiếp tục nâng tỷ lệ chi cho khoa học công nghệ lên 2% GDP trong 5 năm tiếp theo.

Hai là, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao: Phát triển nhân lực Nghị quyết xác định, nhân lực là một trong những nội dung trọng tâm, cốt lõi. Việc chú trọng đảm bảo nguồn nhân lực trình độ cao cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là cần thiết, bao gồm cả việc có cơ chế, chính sách đặc biệt về nhân tài.

Ngành Công Thương cần tăng cường hợp tác giữa các cơ sở đào tạo, doanh nghiệp và tổ chức quốc tế để nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng nhu cầu nhân lực cho ngành công thương trong bối cảnh chuyển đổi số.

Ba là, tăng cường hợp tác quốc tế và kêu gọi đầu tư vào công nghệ. Hợp tác quốc tế thúc đẩy nâng cao năng lực và chuyển giao công nghệ trong các thỏa thuận quốc tế, điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên tham gia, nhằm tiếp cận và ứng dụng các công nghệ tiên tiến vào ngành Công Thương.

Kêu gọi đầu tư khuyến khích đầu tư từ các doanh nghiệp công nghệ, coi họ là trụ cột tiên phong trong việc thực thi Nghị quyết 57, nhằm thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong ngành Công Thương.

Việc triển khai đồng bộ các giải pháp trên sẽ tạo nền tảng vững chắc cho ngành Công Thương trong việc ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Ngành Công Thương Việt Nam đang đứng trước những cơ hội và thách thức lớn trong kỷ nguyên chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo. Nghị quyết 57 đã tạo nền tảng vững chắc để ngành này phát triển bền vững, hiện đại và tự chủ. Việc tập trung vào khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, và chuyển đổi số là chìa khóa để nâng cao năng lực cạnh tranh, hội nhập quốc tế, và thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội.

PGS, TS Ngô Trí Long - Chuyên gia kinh tế:

“Với chiến lược đồng bộ và sự quyết tâm đổi mới, ngành Công Thương không chỉ đáp ứng yêu cầu phát triển trong nước mà còn vươn tầm ra quốc tế, khẳng định vị thế của Việt Nam trong kỷ nguyên mới”.

PGS, TS Ngô Trí Long - Chuyên gia kinh tế